Eindhoven
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.png)
Eindhoven (ⓘ) is een stad en gemeente in het zuiden van Nederland, in het zuidoosten van de provincie Noord-Brabant.
Eindhoven is de vijfde stad van Nederland naar inwonertal. De gemeente telt Sjabloon:Inwonertal NL gemeente inwoners (Sjabloon:Inwonertal NL datum, bron: CBS) op een grondgebied van 88,84 km². De gemeente Eindhoven maakt deel uit van het kaderwetgebied SRE (Samenwerkingsverband Regio Eindhoven) en stedelijk netwerk BrabantStad. De agglomeratie (niet te verwarren met het samenwerkingsverband) Eindhoven, bestaande uit onder andere de gemeenten Eindhoven, Veldhoven, Best, Nuenen en Geldrop-Mierlo, telt bijna 440.000 inwoners op een oppervlakte van ongeveer 540 km². In het SRE wonen ongeveer 700.000 mensen. De stad Eindhoven bereikte op 15 februari 1999 het inwoneraantal van 200.000. De stad groeit nog steeds, op 1 januari 2009 telde de stad 212.342 inwoners, in 2020 worden er 231.000 mensen verwacht. [1]
Toponymie
De naam Eindhoven wordt wel verklaard als 'laatste hoeve' of 'hove' van Woensel.[2] Deze betekenis zou uit de 11e of de 12e eeuw stammen.
Het element Eind komt veel voor in plaatsaanduidingen; zo heet de hoofdstraat van Eindhoven, onderdeel van de oude weg Den Bosch-Maastricht, waar deze de Dommel kruist, het Stratumseind, terwijl ten noorden daarvan, even buiten de stadswallen van het middeleeuwse Eindhoven, aan diezelfde weg, zich het gehucht Eindje bevond.
Hof ('omheind stuk grond, tuin, gaarde') en hoeve ('hofstede') kunnen in het zuidelijk Nederlands ongeveer dezelfde betekenis hebben; het woord 'hova' zou oorspronkelijk een stuk grond van ongeveer 10 hectare zijn, dat in bruikleen aan particulieren werd gegeven.[2]. Dit element komt in de omgeving van Eindhoven met grote frequentie voor. Te noteren zijn onder meer Boshoven, Geenhoven, Haspershoven, Meerhoven, Nijhoven, Riethoven, Urkhoven, Veldhoven, Vlokhoven, Westerhoven en Zonhoven. -Hoven is geen meervoudsvorm, maar een oude naamval van het enkelvoud, om een plaatsbepaling te vormen (zie ook de toelichting bij de naam Swalmen) De uitgang -hofen/-hoven komt overigens ook bij plaatsnamen in België en Duitsland veelvuldig voor, zie: Der fränkische Dialekt (Friedrich Engels)
Ook de combinatie is niet uniek: een gehucht onder Princenhage heet van oudsher zo, en een buurtschap in Tilburg.
Alternatieve verklaringen zijn er ook: zo wordt 'Eind' ook wel afgeleid van de naam Gender, die dan oorspronkelijk Ende geweest zou zijn. Een dergelijke benaming zou uit de 5e eeuw stammen. Een probleem met deze verklaring is dat Gender inderdaad een Germaanse waternaam is, maar Ende niet.
Geschiedenis
Zie voor de uitgebreide versie het hoofdartikel Geschiedenis van Eindhoven
De stad Eindhoven ontstond op een hoger gelegen terrein tussen de riviertjes de Dommel en de Gender. Het kreeg al in 1232 stadsrechten en marktrecht van hertog Hendrik I van Brabant. Eindhoven moet gezien worden als een gestichte (en niet geleidelijk gegroeide) nederzetting binnen de stedenpolitiek van Hendrik I. Op de plaats van het oude kasteel uit de vijftiende eeuw ligt nu villa Ravensdonck, dichtbij het Augustijnenklooster Mariënhage. In 1583 werd na het Beleg van Eindhoven (1583) de omwalling al weer afgebroken. Binnen de wallen lag de middeleeuwse St.-Catharinakerk, die in 1860 werd afgebroken en vervangen door de huidige neogotische kerk. De huidige kerk uit 1867 werd ontworpen door Pierre Cuypers en valt op door een koor naar het westen. Tussen 2004 en 2006 werd het koor van de middeleeuwse St.-Catharinakerk met de daarin en eromheen begraven stoffelijke overblijfselen, opgegraven onder leiding van de Eindhovense stadsarcheoloog Nico Arts.
Ten gevolge van de industriële ontwikkeling trokken rond 1900 de Eindhovense fabrieken steeds meer werknemers aan. Dat waren onder meer de textielfabrieken van Elias, De Haes, de Bara (afgeleid van Baekers en Raymakers), tabaksverwerkers (Mignot & De Block, Henri van Abbe en Lurmans), stoomlederfabriek Gebroeders Keunen, de Koninklijke lucifersfabrieken Mennen & Keunen, sigarenkistmaker Brüning en de gloeilampenfabriek Philips vanaf 1891. De stad had economisch profijt van de fabrieken en fabrikanten.
In 1920 ontstond de huidige gemeente Eindhoven, toen ook wel Groot-Eindhoven genaamd, uit een fusie van de oorspronkelijke gemeente Eindhoven, die niet veel meer dan de huidige binnenstad omvatte, met de omliggende gemeenten Strijp, Woensel, Gestel, Tongelre en Stratum. Sindsdien zijn er enkele kleinere annexaties en grenscorrecties geweest, waarbij een deel van de voormalige gemeente Geldrop en later een deel van de gemeente Veldhoven werd toegevoegd, het laatste voor de bouw van de Vinexwijk Meerhoven.
Er was in het interbellum een groot woningtekort voor de vele arbeiders, ook in de omliggende gemeenten.
Op 18 september 1944 werd Eindhoven bevrijd door de geallieerden. De bevrijding was onderdeel van Operatie Market Garden. De bevrijding wordt nog elk jaar gevierd met de Lichtjesroute.
Na de Tweede Wereldoorlog heeft de autofabriek DAF, hoewel voor de oorlog opgericht, fors bijgedragen aan de expansie. In 2003 gaven ruim 9500 bedrijven in de regio werk aan bijna 130.000 mensen.
Geografie
Bestuurlijke indeling
De huidige gemeente is ontstaan op 1 januari 1994 toen een gedeelte van Veldhoven, waaronder het vliegveld, bij Eindhoven werd gevoegd. Hier werden enkele bedrijventerreinen en woonwijken gebouwd. Het gehele gebied wordt Meerhoven genoemd en valt onder het stadsdeel Strijp. Ook het kerkdorp Acht en gehuchten als Bokt en Riel vallen onder de gemeente Eindhoven, ieder bij hun eigen stadsdeel. De grootste verandering deed zich echter voor in 1920 toen de kleine gemeente Eindhoven (niet veel groter dan het centrum met zijn voormalige wallen) de buurgemeenten Woensel, Strijp, Stratum, Tongelre en Gestel annexeerde. Na die annexatie bedroeg het inwonertal ongeveer 45.000, ervoor ongeveer 4.000. Op 15 februari 1999 bereikte Eindhoven het inwonertal van 200.000.
| Indeling | Overzichtskaart | Inwonertallen | |
|---|---|---|---|
| Eindhoven bestaat uit de stadsdelen: |
|
Klimaat
In Eindhoven staat één van de tien meetstations van het KNMI. In de driehoek Rotterdam, (de Bilt), Twente en Maastricht is Eindhoven het enige meetstation en geeft de klimaatgegevens van het gebied weer.
| Maand | jan | feb | mrt | apr | mei | jun | jul | aug | sep | okt | nov | dec | Jaar |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hoogste maximum (°C) | 15,2 | 18,9 | 22,1 | 28,0 | 32,5 | 34,4 | 35,8 | 35,8 | 30,2 | 27,0 | 18,6 | 16,2 | 35,8 |
| Gemiddeld maximum (°C) | 5,4 | 6,4 | 10,2 | 13,4 | 18,1 | 20,4 | 22,6 | 22,8 | 19,0 | 14,5 | 9,1 | 6,4 | 14,0 |
| Gemiddelde temperatuur (°C) | 2,8 | 3,1 | 6,0 | 8,6 | 13,1 | 15,6 | 17,6 | 17,5 | 14,3 | 10,4 | 6,1 | 4,0 | 9,9 |
| Gemiddeld minimum (°C) | 0,0 | −0,2 | 1,9 | 3,6 | 7,7 | 10,3 | 12,3 | 12,0 | 9,7 | 6,4 | 3,0 | 1,3 | 5,7 |
| Laagste minimum (°C) | −20,8 | −14,2 | −14,7 | −5,9 | −1,9 | 0,4 | 2,9 | 3,6 | −0,4 | −5,4 | −9,5 | −17,4 | −20,8 |
| Bron: KNMI: gemiddelden en extremen (1971-2000) | |||||||||||||
Cultuur en recreatie
Uitgaansleven
Na sluitingstijd van de winkels kent Eindhoven een levendig uitgaansleven. Uitgaan kan in de talrijke gelegenheden van (dans)cafés, grand-cafés en discotheken tot bruine kroegen. Centraal gelegen ligt de Markt met voornamelijk grand cafés en grote terrassen. Aan de zuidkant van het centrum liggen Stratumseind, de langste caféstraat van Nederland, met meer dan 50 aaneengesloten (dans)cafés, kroegen en discotheken en de Stratumsedijk, in het verlengde van het Stratumseind. Op de Stratumsedijk bevinden zich onder meer enkele gayclubs. Bij het station zijn het Stationsplein, met grand cafés, terrassen, restaurants, een discotheek en een bioscoop gevestigd, net als de Dommelstraat, een uitgaansgebied aansluitend op het Stationsplein met enkele cafés en een jaren 60-muziek discotheek gevestigd. Op het einde van de straat is poppodium de Effenaar te vinden. In het gebied De Bergen, ten westen van het centrum, liggen onder meer het Wilhelminaplein met vooral bruine kroegen (vaak met live-optredens) en terrassen en de Grote en Kleine Berg met onder meer bruine kroegen, cafés, grand cafés en restaurants.
Architectuur
Eindhoven telt meer dan 140 rijksmonumenten, waaronder een groot aantal historische bouwwerken. Het gebied de Bergen is nog een Eindhovense wijk in zijn oude staat, maar ook op andere plaatsen in de in de stad zijn bezienswaardige historische panden te bezoeken. Met name de industriële revolutie die aanvankelijk door textiel- sigaren- en luciferfabrieken, en later voornamelijk door Philips in de stad teweeg is gebracht is de moeite van het verdiepen waard. Andere hoogtepunten zijn de Catharinakerk (1867) en de Heilig Hart of Paterskerk (1898). Het letterlijke hoogtepunt in Eindhoven is de Admirant en staat naast het eerste gloeilampenfabriekje van Philips. De woontoren is met 105 meter het hoogste gebouw van Eindhoven. Op een andere plaats waar "oud en nieuw" samenkomen is bijvoorbeeld het van Abbemuseum met een zeer moderne aanbouw. Ook op andere gebieden van moderne architectuur is er veel te zien in Eindhoven, en doet ook het Evoluon nog steeds futuristisch aan.
Eindhoven heeft het nieuwe millennium veel ondernomen in hoogbouw. De Regent was in 1999 het eerste gebouw dat zich serieus (voor Nederlandse begrippen weliswaar) hoogbouw kan noemen, maar daarna zijn er in de stad onder meer de Kennedytoren (kantoren), Vestedatoren, Porthos en De Admirant (alle voornamelijk woningen) verrezen. In oktober 2006 werd bekend gemaakt dat er op de locatie van het Postkantoor ten oosten van het centraal station Eindhovens nieuwste hoogste zal verrijzen, een woontoren van 125 meter. Bouwprojecten die in uitvoering zijn zijn onder meer het voormalige Philips fabrieksterrein Strijp-S, 27 hectare groot, dat omgebouwd wordt tot een gebied om te wonen, te werken en te recreëren. De laatste oplevering hiervan staan gepland voor 2020.[3] Tevens is een 25 meter hoge "Blob" gebouwd bij het 18 septemberplein.[4]
Parken
Behalve de vele te bezichtigen bouwwerken kent Eindhoven veel parken en plantsoenen. Eindhoven is de groenste stad van de grootste vijf steden van Nederland, maar ook nog de groenste gemeente van de vijf grootste Brabantse steden. Ongeveer een derde van alle openbare ruimte in Eindhoven is "groen". De oppervlakte groen berekend per woning is bijna 100 m².[5] Enkele grote parken in Eindhoven zijn onder meer het Stadswandelpark, Genneper Parken, het Philips van Lenneppark, Philips de Jongh Wandelpark en het Henri Dunantpark. Ook om de Karpendonkse Plas is er een groen gebied.
Kunst in de openbare ruimte
Zie Openbare kunst in Eindhoven voor het hoofdartikel over dit onderwerp.In en om de parken is er veel kunst te zien. Zo zijn er meer dan 30 moderne kunstuitingen te bewonderen in het stadswandelpark. Verder zijn er verspreid over de stad te zien nog vele kunstwerken te zien zoals de Flying Pins aan de zuidkant van de Kennedylaan, die door de kunstenaars, Claes Oldenburg en Coosje van Bruggen, als bowlingbaan werd beschouwd. Ook zijn er enkele standbeelden te bewonderen zoals op de Markt waar het beeld te vinden is van Jan van Hooff, vervaardigd door Auke Hettema in 1992. Daar bevindt zich ook een beeld van Frits Philips, gemaakt door Kees Verkade. Het standbeeld van de vader van Frits Philips, Anton Philips, staat voor het station.
Musea
Verder is er nog meer kunst te bewonderen in de openlucht in het Historisch Openlucht Museum Eindhoven. Het museum ligt in de Genneper Parken en is een openluchtmuseum met de ijzertijd en de middeleeuwen van Brabant als thema. Dit museum trekt na het van Abbemuseum de meeste bezoekers.[6] Het van Abbemuseum is een museum voor moderne kunst en vormgeving, dat werken van onder meer Picasso, Kandinsky, Chagall en Mondriaan in de collectie heeft. Van ongeveer dezelfde tijd zijn de automobielen van DAF die te vinden zijn in het DAF Museum en de gloeilampen van Philips in het Philips Gloeilampenfabriekje anno 1891. Naast het Philips Gloeilampenfabriekje ligt het museum Centrum Kunstlicht in de Kunst, in de Steentjeskerk zit Museum Kempenland, een streekmuseum over volkskunde, schilderkunst en beeldhouwkunst van Noord-Brabantse kunstenaars. In het voormalige gebouw van het Kantongerecht bevindt zich het Designhuis, een podium en ontmoetingsplaats op het gebied van design en innovatie. Een klein maar bijzonder museum is het Inkijkmuseum aan de Dommelstraat, dat wisselende tentoonstellingen biedt die door de ramen heen bezichtigd kunnen worden.
In totaal trekken de Eindhovense musea ongeveer 186.000 bezoekers.[6]
Theater en muziek
Met het Parktheater beschikt Eindhoven over één van de grotere schouwburgen van Nederland. Deze schouwburg dankt zijn naam aan zijn ligging, direct naast het stadswandelpark. Het heeft drie zalen waarvan de grootste zaal geschikt is voor maximaal 950 bezoekers. Jaarlijks trekt de schouwburg ongeveer 250.000 bezoekers.[7] Een andere locatie op het gebied van onder meer cultfilms en toneel is het Plaza Futura. Ook op muziekgebied kent Eindhoven diverse locaties voor deze kunstuiting. Natuurlijk kan dat in de al eerder genoemde schouwburg, maar met de Effenaar, een poppodium, en Muziekcentrum Frits Philips herbergt Eindhoven twee locaties die in het teken staan van muziek. Beide muziekcentra trekken jaarlijks meer dan 150.000 bezoekers.[8] Bovendien worden het beursgebouw en het Philips Stadion gebruikt voor muziekoptredens.
Evenementen
Zie Evenementen in Eindhoven voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Elk jaar vinden er diverse evenementen plaats in Eindhoven, bijvoorbeeld in augustus Park Hilaria waar in 2007 bijna 500.000 bezoekers op af kwamen. In de zomer is er verder het Fiesta del Sol dat in 2008 voor de 29e keer wordt gehouden. In het najaar zijn er onder meer de Lichtjesroute en in oktober wordt jaarlijks de Dutch Design Week georganiseerd in Eindhoven. In de winter wordt sinds 2003 het IJssculpturenfestival in Eindhoven opgebouwd. Op sportgebied is de Marathon Eindhoven één van de grootste evenementen, met in 2007 17.000 deelnemers en 160.000 toeschouwers.[9] De gemeente Eindhoven heeft een apart budget voor evenementen. In 2000 werd (omgerekend) € 320.000,- toegekend aan de diverse evenementen. Veel evenementen in Eindhoven worden opgezet door stichting City Dynamiek Eindhoven. City Dynamiek Eindhoven is een samenwerkingsverband tussen de gemeente en vertegenwoordigers van private partijen, zoals onder meer horeca en detailhandel.
Economie
 |
 |
Bedrijven
Eindhoven heeft veel industrie gekend, namelijk textielindustrie, sigarenindustrie, hoedenfabricage en luciferfabricage. Deze hebben zich vanaf het begin van de 19e eeuw ontwikkeld maar de meeste fabrieken in deze sectoren zijn na de Tweede Wereldoorlog verdwenen. De textielindustrie kwam op vanuit de gilden en de aanwezigheid van waterkracht, en ook de hoedenindustrie kent wortels die teruggaan tot de 18e eeuw. Voorts speelde de aanwezigheid van huisnijverheid, goedkope arbeidskrachten en dito grond een belangrijke rol.
Vanaf 1891 kwam Philips op, en ook de vrachtwagenfabrikant DAF heeft, vanaf ongeveer 1930, veel bijgedragen aan de werkgelegenheid van Eindhoven. Sedert omstreeks 1980 heeft Philips zich grotendeels uit Eindhoven teruggetrokken, hoewel de kenniscentra van Philips Lighting en Philips Research in Eindhoven zijn gebleven.
Toeleveringsbedrijven en verzelfstandigde onderdelen van Philips hebben in Eindhoven en omgeving echter veel nieuwe werkgelegenheid gebracht, met name op het gebied van hoogwaardige technologie. Het grootste van deze bedrijven is ASML te Veldhoven, dat chipmachines maakt. Ook de VDL Groep is voortgekomen uit een toeleveringsbedrijf van Philips.
Technologie
Vandaag de dag fungeert Eindhoven als het centrum van technologie in het zuiden van Nederland. Van al het geld besteed in Nederland aan ontwikkeling en onderzoek gaat een derde naar Eindhoven en omgeving. De leus van de gemeente, leading in technology, is hier op gebaseerd. In de regio Zuid-Oost Brabant bestaat de stichting Brainport. Brainport is een samenwerkingsverband tussen bedrijven, kennisinstellingen en overheden en wordt gevormd door de gemeenten in Zuid-Oost Brabant. De grootste uitgaven en meeste patentaanvragen komen vanuit Eindhoven, voornamelijk Philips.[10] Tevens is in Eindhoven de High Tech Campus Eindhoven gevestigd, waar bedrijven als Philips en IBM letterlijk naast elkaar zitten.
Winkelen
Vooral in het centrum in de binnenstad zijn veel winkels. Het winkelgebied in het centrum beslaat de volgende delen:
- De Demer, Rechtestraat, Vrijstraat, Hermanus Boexstraat, Hooghuisstraat, Nieuwstraat en de pleinen 18 Septemberplein, Catharinaplein en Markt maken deel uit van het kernwinkelgebied, daar waar de grotere winkelketens zich vooral gevestigd hebben.
- Grote overdekte winkelcentra in de binnenstad zijn de Heuvel Galerie direct naast de Markt en het in 2005 heropende winkelcentrum Piazza aan het 18 Septemberplein.
- Momenteel wordt gewerkt aan een nieuw gebied dat deel uit moet gaan maken van het kernwinkelgebied. Hier moeten, naast een futuristisch gebouw aan de kop van het 18 Septemberplein, een megabioscoop-complex, diverse horeca en talloze grotere winkelketens komen. Naar verwachting zal in 2010 dit project, dat te midden in de driehoek Emmasingel-Vrijstraat-Demer komt te liggen en Rond de Admirant is genaamd, gereed zijn.[11]
- De Bergen is een buurt direct naast het bovengenoemde kernwinkelgebied. Hier zijn vooral antiek- en speciaalzaken te vinden. Dit gebied is vanuit het kernwinkelgebied te bereiken via de Vrijstraat of Hooghuisstraat.
Buiten het centrum is in het stadsdeel Woensel Noord het Winkelcentrum Woensel te vinden. Met 160 winkels is dit gebied het grootste wijk-winkelcentrum buiten de Randstad. Veel multiculturele winkels zijn te vinden op de Kruisstraat en de Woenselse Markt.
Media
Wat betreft de gedrukte media is het Eindhovens Dagblad een dagblad dat verschijnt in Samenwerkingsverband Regio Eindhoven. Behalve een binnenlands en buitenlands katern richt de krant zich op de regionale nieuwsvoorziening. De oplage van de krant bedraagt ruim 110.000 exemplaren.[12] De hoofdredactie van het blad is gevestigd in Eindhoven. Naast het Eindhovens Dagblad heeft Eindhoven nog enkele wekelijkse huis-aan-huis bladen, "Groot Eindhoven" waar onder meer het nieuws van de gemeenteraad wordt vermeld, en "de Trompetter". Beide bladen verschijnen midweeks. Huis-aan-huisbladen welke in het weekeinde verschijnen zijn "dé Weekendkrant" en het "ZondagsNieuws".
Voorts is er regionale radio en regionale televisie, verzorgd door Omroep Brabant. Deze omroep is gevestigd in Eindhoven, met studios in buurgemeente Son. Verder zijn er nog plaatselijke tv-zenders als Brabant10 en ETV, de officiële stadszender van Eindhoven. Radio wordt, naast Omroep Brabant, onder meer verzorgd door Royaal FM en E-fm, dat samenwerkt met ETV.
Onderwijs
Terugkerende evenementen zijn de introductieweken van de verschillende hogere scholen en studentenverenigingen en universiteit, allen gericht op de nieuwe studenten. Dankzij onder meer de studenten van de Technische Universiteit (TU/e), de Fontys Hogescholen en de Design Academy heeft Eindhoven een relatief jonge bevolking. Hieronder is een overzicht van de belangrijkste onderwijsinstellingen in de stad te vinden.
Basisonderwijs
In Eindhoven wordt het basisonderwijs grofweg verdeeld over twee besturen. Voor het christelijke onderwijs is het SKPO (Stichting Katholiek en Protestants Onderwijs Eindhoven e.o.) verantwoordelijk. Ongeveer 38 basisscholen zijn aangesloten bij SKPO. Voor het openbaar en algemeen toegankelijk onderwijs is SALTO (Scholen voor Algemeen Toegankelijk Onderwijs in Eindhoven) verantwoordelijk. Tot SALTO behoren ongeveer 25 scholen waar, naast de openbare scholen, ook vier Jenaplanscholen en twee Montessorischolen zijn aangesloten. Tevens heeft Eindhoven een islamitische basisschool, een Vrije school en een evangelische basisschool.
Middelbaar beroepsonderwijs
Eindhoven heeft tal van MBO-instellingen, die vooral studenten uit de regio Zuidoost-Brabant en Noord-Limburg aantrekken. Veel instellingen zijn in de jaren 90 samengegaan in het Regionaal opleidingencentrum (ROC). Het ROC Eindhoven heeft meer dan 150 opleidingen[13] op 20 gebieden, zoals de autobranche, ICT, economie en welzijn. Tevens heeft het ROC een montessori-college. Naast het ROC heeft Eindhoven nog enkele specialistische opleidingen, zoals De Rooi Pannen op het gebied van horeca, toerisme/recreatie en brood & banket, de Eindhovense School, gericht op de grafische sector en Helicon voor middelbaar agrarisch onderwijs.
Hoger beroepsonderwijs
In Eindhoven zijn via Fontys verschillende soorten hoger beroepsonderwijs te volgen voor bachelor- en mastergraden. Fontys in Eindhoven biedt onderwijs op het gebied van Bedrijfsmanagement en Logistiek, Economie, Engineering, Gezondheidszorg, Communicatie, ICT, Mens en Maatschappij, Natuurwetenschappen, Onderwijs (Lerarenopleidingen) en Sport. In Eindhoven heeft de opleiding verschillende vestigingen, maar de meeste opleidingen zijn gevestigd aan de Rachelsmolen. Tevens is in Eindhoven de Design Academy gevestigd. Deze opleiding is een wereldwijd bekend instituut, gevestigd in de voormalige Philips-fabrieken ('De Witte Dame') in het centrum van Eindhoven. De opleiding richt zich op industriële vormgeving en is een bachelor-opleiding.
Wetenschappelijk onderwijs
Eindhoven beschikt over een universiteit, de Technische Universiteit Eindhoven (TU/e). Ze is gesticht op 15 juni 1956 door de Nederlandse overheid. Sinds haar stichting heeft ze haar eigen campus in het centrum van Eindhoven, ten noorden van het centraal station. Met 7.500 studenten, 250 hoogleraren, 600 promovendi, 200 postdocs en 3000 overige werknemers, is de TU/e de op een na kleinste universiteit van Nederland, na Wageningen. De Technische Universiteit Eindhoven heeft negen faculteiten, te weten Biomedische Technologie, Bouwkunde, Electrical Engineering, Industrial Design, Scheikundige Technologie, Technische Natuurkunde, Industrial engineering & Innovation sciences, Werktuigbouwkunde en Wiskunde & Informatica. De TU/e was in 2006 de beste universiteit van de Benelux, volgens het Britse 'Times'.[14] Naast deze universiteit beschikt Eindhoven ook over een studiecentrum van de Open Universiteit.
Volksgezondheid en sport
Gezondheidszorg
In de stad zijn twee grote ziekenhuizen te vinden, te weten het Catharinaziekenhuis in stadsdeel Woensel-Noord, en het Máxima Medisch Centrum, centraal gelegen ten noorden van het universiteitsterrein. In het Catharinaziekenhuis is tevens de huisartsenpost gevestigd voor huisartsen uit Aalst-Waalre, Best, Eindhoven, Heeze, Leende, Nuenen, Oirschot en Son en Breugel. Verder zijn er zoals vanzelfsprekend tal van kleinere gezondheidscentra en apothekers te vinden. Bij de huisartsenpost is ook een apotheek gevestigd die altijd "buiten kantooruren" geopend is. In Eindhoven zit tevens een Gemeentelijke gezondheidsdienst, GGD Brabant Zuid-Oost, met onder andere een ambulancedienst. De meldkamer Brabant Zuid-Oost van 1-1-2 is tevens in Eindhoven gevestigd. Tevens is een Geestelijke gezondheidszorg gevestigd in Eindhoven, GGzE, voor Eindhoven en de Kempen.
Sport
Eindhoven is een stad waar sport op alle niveaus de ruimte krijgt. Op internationaal en nationaal topniveau heeft Eindhoven onder meer voetbalclub PSV met het Philips Stadion. In dit stadion worden naast voetbalwedstrijden ook speciale evenementen georganiseerd, zoals het Europees kampioenschap voetbal 2000 en de UEFA-Cup finale 2006. Voetbalclub FC Eindhoven speelt anno 2008 in de Eerste divisie. De vereniging werd in 1954 landskampioen.
Daarnaast staat de zwemsport in Eindhoven aan de internationale top met het Pieter van den Hoogenband Zwemstadion als onderkomen, dat voldoet aan alle internationale topmaatstaven. In 2008 vond er het EK Zwemmen plaats waarbij meerdere wereldrecords werden gezwommen door onder andere Marleen Veldhuis. Veldhuis is samen met Pieter van den Hoogenband het boegbeeld voor de zwemsport in Eindhoven. Een andere topsportlocatie is de Kunstijsbaan van IJssportcentrum Eindhoven met zowel langebaanschaatsen alsmede een ijshockeyhal. Jarenlang speelde de nationale ijshockeytop in Eindhoven en in 2008 speelde het de nationale bekerfinale. Het langebaanschaatsen had, naast de marathonrijders, in 2004 de nationale en internationale top op bezoek bij het Nederlandse kampioenschappen schaatsen allround 2004. Verder wordt het internationale topniveau gespeeld bij hockeyclub Oranje Zwart en zijn er sporadisch tennisevenementen zoals de Daviscup, gespeeld in het Indoor-Sportcentrum.
Maarten van der Weijden uit Eindhoven werd in 2008 wereldkampioen openwaterzwemmen op de 25 km. Op de 5 km werd hij derde en op de tien km kwalificeerde hij zich voor de Olympische Spelen in Peking door op een vierde plek te eindigen. Op diezelfde Olympische Spelen won Maarten van der Weijden zelfs de gouden medaille. Dit nadat in 2001 bij van der Weijden leukemie werd geconstateerd.
Op nationaal niveau speelt Eindhovense Schaakvereniging. Deze schaakvereniging werd landskampioen schaken in de voormalige Hoofdklasse in seizoen 1984-1985. Het jaar daarop speelde de schaakvereniging Europa Cup voor schaakteams, waarin het de derde ronde haalde. Anno 2008 speelt de schaakvereniging in de Eerste Klasse (KNSB). Een andere schaakvereniging, Woensel Lichttoren Combinatie, speelt in seizoen 2008-2009 in de Eerste Klasse NBSB.
Verkeer en vervoer
Autosnelwegen rondom Eindhoven
- Sjabloon:A-wegNL Amsterdam - Utrecht - 's-Hertogenbosch - Eindhoven - Maastricht (Sjabloon:E-weg)
- Sjabloon:A-wegNL Eindhoven - Schijndel - Uden - Oss - Nijmegen - Arnhem - Apeldoorn - Zwolle
- Sjabloon:A-wegNL Eindhoven - Tilburg - Breda - Roosendaal - Bergen op Zoom - Goes - Middelburg - Vlissingen (Sjabloon:E-weg)
- Sjabloon:A-wegNL Antwerpen - Eindhoven - Venlo (Sjabloon:E-weg)
- Sjabloon:A-wegNL Eindhoven - Helmond
- Sjabloon:N-wegNL Eindhoven - Valkenswaard - Hasselt (Sjabloon:A-wegBE)
Luchthaven
Zie Vliegbasis Eindhoven voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Eindhoven heeft een eigen luchthaven, Vliegbasis Eindhoven, die tevens wordt gebruikt voor civiele luchtvaart als Eindhoven Airport. Het vliegveld bestaat sinds 1932, toen het een geheel civiel vliegveld was. In april 1939 werd het vliegveld gevorderd vanwege de algemene mobilisatie. Na de oorlog werd het een gecombineerd civiel en militair vliegveld. In de jaren 90 is het vliegveld een paar kilometer verhuisd en is op de originele locatie een woonwijk verrezen, waar het originele luchthavengebouw nog dienst doet als wijkcentrum van Meerhoven. Eindhoven Airport is voor 51% eigendom van Schiphol Group en de gemeente Eindhoven en de provincie Noord-Brabant zijn elk voor 24,5% aandeelhouder. De grond is eigendom van de Koninklijke Luchtmacht. Eindhoven Airport vervoerde in 2007 meer dan 1,5 miljoen passagiers.[15]
Spoorwegen
Eindhoven telt twee treinstations:
- Eindhoven, hier stoppen zowel intercitytreinen als stoptreinen.
- Eindhoven Beukenlaan, hier stoppen stoptreinen.
Er zijn studies over een derde treinstation ter hoogte van de wijk Acht, station Eindhoven Acht.
Tevens is er een apart perron bij het Philips Stadion, waar voetbalsupporters van bezoekende clubs direct vanuit de trein het stadion ingeleid worden. Deze wordt enkel gebruikt bij voetbalwedstrijden van PSV waarbij de tegenstander een verplichte treincombibezoekregeling heeft.
Het station Eindhoven ligt op de trajecten Maastricht-Amsterdam, Eindhoven-Schiphol en Venlo-Rotterdam (allen 2x per uur, tot Utrecht 4x per uur). Zonder overstappen is het dan mogelijk om vanuit Eindhoven op desbetreffende eindstations en tussenliggende intercitystations te komen. Stoptreinen rijden vanuit Eindhoven naar 's-Hertogenbosch, Tilburg-West, Deurne en Weert (allen 2x per uur, tot Boxtel 4x per uur). Tevens rijden er in de nacht van donderdag op vrijdag tot en met zaterdag op zondag nachttreinen naar Rotterdam en Utrecht.[16] Tussen Utrecht en Rotterdam rijden dan ook nachttreinen met tussenstops in Amsterdam, Schiphol en en Den Haag, waardoor Eindhoven dan op het landelijke net is aangesloten.
Bussen
Zie het artikel Openbaar vervoer in Eindhoven voor uitgebreidere informatie.
Het stads- en streekvervoer in en om Eindhoven valt onder het concessiegebied SRE, enkele lijnen vallen onder de concessie Meierij. De OV-autoriteit is het Samenwerkingsverband Regio Eindhoven (SRE), en niet de provincie Noord-Brabant zoals de overige concessiegebieden. Het vervoer wordt verzorgd door Hermes, enkele lijnen van Arriva doen Eindhoven ook aan. Inwoners van Eindhoven kunnen tot een leeftijd van 12 jaar en vanaf 65 jaar na 9 uur 's morgens gratis gebruik maken van het stadsvervoer.
Naast de gewone stadsbussen rijdt in Eindhoven sinds enkele jaren ook een geheel nieuw voertuig, de zogenaamde Phileas, een vorm van Hoogwaardig Openbaar Vervoer.
Politiek en bestuur
College van burgemeester en wethouders
Heden
Het college van burgemeester en wethouders voor de periode 2010-2014 wordt gevormd door een coalitie van PvdA, VVD, D66 en GL. De coalitie heeft 28 van de 45 zetels. Het college bestaat uit zeven personen en wordt voorgezeten door de burgemeester. De portefeuilleverdeling is als volgt (de wethouders zijn gerangschikt op basis van waarnemend burgemeesterschap):[17]
- Rob van Gijzel (PvdA), burgemeester, wettelijke taken, integrale veiligheid en handhaving, juridische zaken, communicatie, externe betrekkingen, burgerzaken. Tevens is de burgemeester voorzitter van de Stichting Brainport, voorzitter van het SRE en korpsbeheerder.
- Mary Fiers (PvdA), wethouder van wonen, wijken, ruimte en burgerparticipatie
- Henk Brink (VVD), wethouder van economie, werk en beroepsonderwijs
- Mary-Ann Schreurs (D66), wethouder van innovatie, cultuur en openbare ruimte
- Lenie Scholten (GL), wethouder van van jeugd, welzijn en zorg
- Staf Depla (PvdA), wethouder van financiën, dienstverlening en organisatie
- Joost Helms (VVD), wethouder van mobiliteit, milieu, sport en evenementen
Van Gijzel heeft de taak van burgemeester van Eindhoven op 8 april 2008 overgenomen van Gerrit Braks, die als interim-burgemeester heeft gediend sinds het opstappen van Alexander Sakkers op 1 september 2007. Op 23 januari 2008 werd er een burgemeestersreferendum gehouden om de opvolger van Sakkers aan te wijzen. Er waren twee kandidaten, beide van de PvdA: Rob van Gijzel, oud-Tweede Kamerlid, en Leen Verbeek, burgemeester van Purmerend. Alhoewel Van Gijzel met 68,5 procent van de stemmen het referendum won, werd het niet rechtsgeldig verklaard omdat de opkomst met 24,6 procent onder de dertig procent was gebleven. De gemeenteraad moest daarom enkele dagen later, op 28 januari 2008, de burgemeester kiezen. 25 raadsleden kozen voor Van Gijzel en 18 voor Verbeek, waardoor eerstgenoemde aan De Kroon werd voorgedragen en vervolgens benoemd.[18] Van Gijzel is geboren en getogen in Eindhoven.
Verleden
In het verleden werd het College van B&W naast de burgemeester gevormd door de volgende coalities van partijen [19]:
College 1986-1990: PvdA (2 wethouders), CDA (2), VVD (1)
College 1990-1994: CDA (3 wethouders), PvdA (2), D66 (1)
College 1994-1998: CDA (2 wethouders), D66 (1), PvdA (1), VVD (1), OAE (1)
College 1998-2002: PvdA (2 wethouders), CDA (2), VVD (1)
College 2002-2006: Leefbaar Eindhoven (2 wethouders), CDA (2), GL (1), D66 (1)
College 2006-2010: PvdA (2 wethouders), CDA (1), SP (1)
College 2010-heden: PvdA (2 wethouders), VVD (2), D66 (1), GL (1)
Gemeenteraad
De laatste gemeenteraadsverkiezing was op 3 maart 2010. De opkomst bedroeg 43.50% en leverde de volgende zetelverdeling in de gemeenteraad op:[20]
| Partij | 2002 | 2006 | 2010 | 
|
| PvdA | 9 | 14* | 10 | |
| VVD | 6 | 6 | 8 | |
| CDA | 9 | 7 | 6 | |
| D66 | 3 | 1 | 6 | |
| SP | 3 | 6 | 4 | |
| GroenLinks | 3 | 3 | 4 | |
| Ouderen Appèl Eindhoven | 2 | 2 | 3 | |
| Leefbaar Eindhoven | 9 | 3 | 1 | |
| TON | - | - | 1 | |
| ChristenUnie | - | 1 | - | |
| De Stadspartij | 1 | 1 | - | |
| LPF Eindhoven | - | 1 | 2 |
*Noot: één fractielid van de PvdA heeft zich later afgesplitst en is de partij Eindhoven Nu begonnen. Voor de gevormde coalitie heeft dit geen consequenties gehad.[21]
Agglomeratie
| ||||||||||||||||||||||||
Eindhoven kent negen buurgemeenten. In het noorden is de snelweg de fysieke en bestuurlijke barrière tussen Eindhoven enerzijds en Best en Son en Breugel anderzijds. Aan de oostkant is de Dommel de scheidslijn met Nuenen c.a. en de Gijzenrooise Zegge de scheiding met Geldrop-Mierlo. Aan de zuidkant loopt de gemeente Eindhoven over in de gemeente Heeze-Leende bij de Leenderheide, waarbij de snelweg de scheiding weergeeft, net als bij Waalre. Aan de zuidwestkant ligt Veldhoven, aangebouwd tegen Eindhoven. De grenzen in het oosten met Eersel en Oirschot lopen via respectievelijk Eindhoven Airport en het noordelijker gelegen landelijk gebied. Een overzicht met de buurgemeenten in "kompasvorm" is hiernaast te zien. De agglomeratie is gelegen in een landelijke streek op de rand van de Kempen en de Peel.
Eindhoven en zijn buurgemeenten werken al jaren nauw samen. Vanaf de jaren 60 van de twintigste eeuw werd er aangedrongen op de vorming van een formeel stadsgewest om tot gezamenlijk beleid en bestuurlijke coördinatie binnen de agglomeratie te komen. In augustus 1976 werden de gemeenten middels een speciale wet verenigd in één bestuurlijk orgaan: het openbaar lichaam Agglomeratie Eindhoven. Door nieuwe wettelijke regelingen in het binnenlands bestuur brokkelde de structuur van de Agglomeratie echter af en het openbaar lichaam werd op 1 januari 1986 weer opgeheven.
Stedenbanden
Eindhoven heeft jumelages met:[22] Białystok (Polen), Chinandega (Nicaragua), Emfuleni (Zuid-Afrika), Gedaref (Soedan) en Minsk (Wit-Rusland). Tevens heeft Eindhoven een nauwe band met Bayeux, in het Noord-Franse Normandië. Die stad kent een Boulevard d'Eindhoven, waaraan onder meer een camping en het gemeentelijk zwembad liggen. Uit Bayeux komt elk jaar het bevrijdingsvuur ter nagedachtenis aan de Tweede Wereldoorlog dat vanaf 18 september op het Stadhuisplein in Eindhoven brandt. Op die datum werd Eindhoven in 1944 bevrijd.[23]
Eindhoven kent ook een Bayeuxlaan, die loopt van de Boutenslaan naar de kruising met de Locatellistraat en de Antoon Coolenlaan.
Wapen en vlag
Het wapen van Eindhoven bestaat uit twee delen. Het linkerdeel is een rode leeuw op een zilveren vlak, het rechterdeel drie zilveren hoorns boven elkaar op een rood vlak. Het wapen combineert de leeuw van het wapen van de hertog van Brabant met de hoorns op het wapen van de heer van Cranendonk, een zijtak van de adellijke familie Van Horne. Het vroegst bewaard gebleven wapen staat op een zegelring uit 1355. Het huidige wapen werd in 1923 vastgelegd. Voor 1923 werd hetzelfde wapen gevoerd, maar de kleurstelling hiervan volgde de zogenaamde rijkskleuren (azuur en goud).[24]
Het college van Burgemeesters en Wethouders heeft op 14 oktober 1927 de vlag vastgesteld. De kleuren werden rood en wit, de kleuren van de gemeente. In de vlag is de letter "E" te herkennen. Aan de stok kwamen twee gelijke banen, een rode en een witte, verwijzend naar het wapen. Aan de witte baan zitten vijf gelijke horizontale banen, van rood en wit, die de gemeenten Woensel, Tongelre, Stratum, Gestel en Strijp voorstellen die samen met Eindhoven sinds 1920 één gemeente vormden. De vlag is ontworpen door architect Louis Kooken. Tevens heeft Eindhoven toentertijd een standaard vastgesteld. Deze is hetzelfde als de vlag met uitzondering van de linkerbovenhoek, waar het wapenschild staat.[25]
Bekende en prominente Eindhovenaren
Zie het artikel: lijst van EindhovenarenExterne links
- (nl) Eindhoven. nl
- (nl) Lijst van monumenten in de gemeente Eindhoven
- (nl) Fotogeschiedenis van Eindhoven
- (nl) Eindhoven in Site: Foto's, Virtuele wandeling.
- (nl) Eindhovense burgemeesters na 1920
- (nl) Eindhoven Actueel
· 
· 
· · · · Sjabloon:Navigatie gemeenten Noord-Brabant
