Station Amersfoort Centraal

Amersfoort Centraal
Afkorting	Amf
Opening	1 augustus 1901
Perrons	3
Perronsporen	6
Perrontoegang	via poortjes
Toegang	via (rol)trappen en liften
Spoorlijn(en)	Centraalspoorweg; Oosterspoorweg; Ponlijn; Valleilijn
	Vervoerders
- Treinvervoerder	NS, NS International & Connexxion
- Busvervoerder	Syntus Utrecht, EBS & U-OV
Reizigers	43.710 (2018) per dag (NS)
Ligging
Plaats	Amersfoort
Coördinaten	52° 9′ 14″ NB, 5° 22′ 27″ OL
Externe link	NS-stationsinformatie
	;
Portaal	Openbaar vervoer

Het vroegere station Amersfoort uit 1901 in 1989.

Station Amersfoort Centraal is het belangrijkste spoorwegstation in Amersfoort en een belangrijk knooppunt in het spoorvervoer tussen de Randstad en Noord- en Oost-Nederland.

Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]

Het eerste station (Amersfoort NCS) werd geopend op 20 augustus 1863. Het lag aan de toen geopende Centraalspoorweg (Utrecht – Amersfoort – Zwolle) van de Nederlandsche Centraal-Spoorweg-Maatschappij (NCS). Het lag ten oosten van het huidige station,

Op 10 juni 1874 kwam de verbinding naar Hilversum – Amsterdam (Gooilijn) in gebruik, op 15 mei 1876 werd deze verlengd naar Apeldoorn – Zutphen. Dit was de Oosterspoorweg van de Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HSM).

Op 18 februari 1886 werd ook de spoorlijn Kesteren - Amersfoort geopend, waardoor er een nieuwe HSM-verbinding Amsterdam – Amersfoort – Nijmegen mogelijk werd. Omdat deze lijn komende vanuit Amsterdam al vóór de stad aftakt, was het noodzakelijk aan deze lijn een tweede station Amersfoort Staat te openen. Om toch een overstap te kunnen bieden tussen de beide lijnen van de HSM werd in 1889 een extra station Amersfoort Aansluiting geopend.

Om een einde te maken aan deze onpraktische situatie van drie stations op korte afstand, werd in 1901 op de huidige locatie een nieuw stationsgebouw van de HSM, naar een ontwerp van Dirk Margadant, in gebruik genomen. Ook de treinen van de NCS gingen hiervan gebruikmaken. Nadeel van het nieuwe station was wel dat dit verder van het centrum kwam te liggen. Door het hoogteverschil tussen het stationsplein en de sporen, kon er een brug over de perrons gebouwd worden, die gelijkvloers aansloot op de stationshal. Het oude NCS-station bleef behouden als dienstgebouw en bestaat nu nog steeds.

In de nabijheid van het nieuwe station werd in 1904 de wagenwerkplaats van de HSM geopend. Deze is tot 2000 in bedrijf geweest. In 1914 werd de tramlijn Zeist – Arnhem verlengd tot Amersfoort.

Naast de hoofdtraverse is er een tweede traverse aan de westelijke zijde. Deze traverse ligt vlak bij het westelijke uiteinde van de stationsbebouwing bij een fietsenstalling en een parkeerterrein en staat in verbinding met alle perrons. Maar in tegenstelling tot de hoofdtraverse loopt deze traverse niet door naar het Soesterkwartier ten noorden van het spoor.

Het station had vroeger zaksporen op het eerste en tweede perron waarbij het zakspoor op het tweede perron gebruikt werd voor stoptreinen naar Hilversum en Amsterdam. Door de opening van het derde perron en door de opening van de stations Schothorst en Vathorst in de noordoostelijke uitbreidingswijken van Amersfoort zijn de zaksporen niet meer noodzakelijk. Want door het nieuwe derde perron kwam het tweede perron vrij voor kerende treinen en op de genoemde stations zijn keersporen gebouwd. De zaksporen op station Amersfoort zijn dan ook weggehaald zodat ze geen barrière meer vormden voor de overstappende reizigers op de perrons.

Station sinds 1997[bewerken | brontekst bewerken]

Het uit 1901 daterende stationsgebouw werd in 1997 door nieuwbouw vervangen. De historische bebouwing op het tweede perron bleef gehandhaafd. Er kwam een derde eilandperron bij en later een achteringang aan de zijde van het Soesterkwartier dat door het verdwijnen van een deel van het sporenemplacement op deze plek herontwikkeld kon worden. Omdat de treinen naar de Randstad voortaan vanaf het derde perron vertrekken, werd het klantenpotentieel voor de stationsrestauratie in de historische bebouwing op het tweede perron kleiner. NS stations is later overigens grotendeels afgestapt van het concept van stationsrestauraties. Sinds deze tijd zijn er op particulier initiatief wel op commerciële basis restaurants geëxploiteerd op dit tweede perron.

Amersfoort is sinds Spoorslag '70 een belangrijk knooppunt voor de intercitytreinen vanuit de Randstad naar de noordelijke provincies en Twente, in vakjargon de 'Noord-Oost' genoemd. Door middel van cross-platform overstappen te Amersfoort zijn er ieder half uur verbindingen tussen Amsterdam, Schiphol, Den Haag en Rotterdam enerzijds en Leeuwarden / Groningen / Enschede anderzijds. Maar met de opening van de Hanzelijn in 2012 zijn de aansluit- en overstaptijden in Amersfoort verruimd ten gunste van Zwolle. Het aantal rechtstreekse treinen is afgenomen, omdat de verbindingen vanuit Den Haag met Leeuwarden en Groningen via (Schiphol en) de Hanzelijn worden aangeboden in plaats van via Amersfoort.

Verder rijden er stoptreinen en sprinters in de richtingen Amsterdam, Utrecht, Zwolle en Ede-Wageningen (Valleilijn).

Bij het station ligt een busstation voor stadsbussen van Syntus Utrecht en streekbussen van Syntus Utrecht, U-OV en EBS.

Met ingang van 15 december 2019 kreeg het station, net als dat van Eindhoven, de aanduiding 'Centraal'.^[3]

Het station is afgesloten met OVC-poorten.

Verbindingen[bewerken | brontekst bewerken]

De volgende treinseries halteren in de dienstregeling 2023 te Amersfoort:

Serie	Treinsoort	Route	Bijzonderheden
140/240 IC 77	Intercity (NS International / DB Fernverkehr)	Amsterdam Centraal – Hilversum – Amersfoort Centraal – Apeldoorn – Deventer – Almelo – Hengelo – Bad Bentheim – Rheine – Osnabrück Hbf – Hannover Hbf – Wolfsburg Hbf – Stendal – Berlin-Spandau – Berlin Hbf – Berlin Ostbahnhof	Rijdt elke twee uur, stopt om de vier uur te Bünde (Westf) en twee uur later om de vier uur te Bad Oeynhausen. Niet alle treinen stoppen in Apeldoorn.
500	Intercity (NS)	Rotterdam Centraal – Utrecht Centraal – Amersfoort Centraal – Zwolle – Assen – Groningen	Vormt tussen Rotterdam Centraal en Zwolle een halfuurdienst met serie 600. Vormt tussen Zwolle en Groningen een halfuurdienst met serie 700. Stopt tussen Zwolle en Groningen alleen 's morgens vroeg en 's avonds laat op alle stations.
600	Intercity (NS)	Leeuwarden – Meppel – Zwolle – Amersfoort Centraal – Utrecht Centraal – Rotterdam Centraal	Vormt tussen Rotterdam Centraal en Zwolle een halfuurdienst met serie 500. Vormt tussen Zwolle en Leeuwarden een halfuurdienst met serie 1800. Stopt tussen Zwolle en Leeuwarden alleen 's morgens vroeg en 's avonds laat op alle stations. Enkele treinen stoppen niet in Meppel.
1500	Intercity (NS)	Amsterdam Centraal – Hilversum – Amersfoort Centraal – Apeldoorn – Deventer	Rijdt op werkdagen tijdens de spits van/naar Deventer. Tussen de spits is dat 1x per 2 uur.
1600	Intercity (NS)	Schiphol Airport – Amsterdam Zuid – Duivendrecht – Hilversum – Amersfoort Centraal – Apeldoorn – Deventer – Almelo – Hengelo – Enschede	Vormt tussen Schiphol en Amersfoort Centraal een halfuursdienst met serie 11600. Vormt tussen Amersfoort Centraal en Enschede een halfuursdienst met serie 1700.
1700	Intercity (NS)	Den Haag Centraal – Gouda – Utrecht Centraal – Amersfoort Centraal – Apeldoorn – Deventer – Almelo – Hengelo – Enschede	Vormt tussen Den Haag Centraal en Amersfoort Centraal een halfuursdienst met serie 11700. Vormt tussen Amersfoort Centraal en Enschede een halfuursdienst met serie 1600.
5600	Sprinter (NS)	Utrecht Centraal – Amersfoort Centraal – Zwolle
5800	Sprinter (NS)	Amersfoort Vathorst – Amersfoort Centraal – Hilversum – Weesp – Amsterdam Centraal – (Amsterdam Sloterdijk – Schiphol Airport – Hoofddorp)	Wordt alleen in de vroege ochtenduren, tijdens de spits en in het weekend tussen Amsterdam Centraal en Hoofddorp gereden.
11600	Intercity (NS)	Schiphol Airport – Amsterdam Zuid – Duivendrecht – Hilversum – Amersfoort Centraal – Amersfoort Schothorst	Vormt tussen Schiphol Airport en Amersfoort Centraal een halfuurdienst met serie 1600. Vormt tussen Amersfoort Centraal en Amersfoort Schothorst een halfuurdienst met serie 11700.
11700	Intercity (NS)	Amersfoort Schothorst – Amersfoort Centraal – Utrecht Centraal – Gouda – Den Haag Centraal	Vormt tussen Den Haag Centraal en Amersfoort Centraal een halfuurdienst met serie 1700. Vormt tussen Amersfoort Centraal en Amersfoort Schothorst een halfuurdienst met serie 11600.
22400	Intercity (NS)	Utrecht Centraal – Amersfoort Centraal	Nachtnet. Rijdt alleen in de nachten volgend op vrijdag en zaterdag.
31300 RS 34	Stoptrein (Connexxion)	Amersfoort Centraal – Barneveld Centrum – Ede-Wageningen	Onderdeel van de Valleilijn.
31400 RS 34	Stoptrein (Connexxion)	Amersfoort Centraal – Barneveld Centrum – Barneveld Zuid	Onderdeel van de Valleilijn.

De laatste Intercity uit de 1700-serie (richting Den Haag Centraal) rijdt omstreeks middernacht niet verder dan Utrecht Centraal.

Zie voor de aansluitende buslijnen het artikel Openbaar vervoer in Amersfoort

Voorzieningen[bewerken | brontekst bewerken]

In de hal was een 'serviceplein' met computers waarop informatie van NS en Connexxion te raadplegen was.

Bij de verbouwing in 1997 is er in en bij de stationshal veel ruimte ingericht voor commerciële ondernemingen. Thans zijn er onder andere de volgende zaken.

Buiten de poortjes:

Burger King
Etos
Starbucks
Délifrance
Kiosk
Albert Heijn to go
Smullers
Subway
Brooodzaak
Julia's
Wokrestaurant Het Oosten

Binnen de poortjes:^[4]

AKO
Perron 4/5 volgens Tollius, een restaurant midden op het tweede perron, tussen spoor 4 en 5

Galerij[bewerken | brontekst bewerken]

Hoofdingang
Achteringang met fietsenstalling
Interieur stationshal van het voormalige station
Interieur stationshal van het huidige station
Interieur van de voormalige loopbrug tussen de perrons
Onder de overkapping van het tweede perron
Het vroegere station Amersfoort uit 1901 in 1989
Station Amersfoort in 1990, straatzijde
Station Amersfoort in 1990, spoorzijde
inmiddels verdwenen zakspoor (Spoor 22) in het tweede eilandperron, voor stoptreinen richting Amsterdam in 1987