Station Den Haag HS

Den Haag HS
De voorzijde van het station met het Stationsplein
Plaats	Den Haag
Afkorting	Gv
Opening	6 december 1843
Perrons	3
Perronsporen	5 (Sporenschema)
Spoorlijn(en)	Oude Lijn
Tramlijn(en)	1   9   11   12   15   16   17
Stadsbus(sen)	22 | 26 | 29
Nachtbus(sen)	N3 | N5
Vervoerders
- Treinvervoerder	NS NS International
- Tramvervoerder	HTM
- Busvervoerder	HTM
Reizigers	33.612 (2018) per dag
Coördinaten	52° 4′ 11″ NB, 4° 19′ 21″ OL
Externe link	NS-stationsinformatie
Portaal    Openbaar vervoer

Station Den Haag HS (station Hollands Spoor) is het oudste station van Den Haag. De naam van het station is ontleend aan de vroegere Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HIJSM). Het is het tweede hoofdstation van Den Haag en is in tegenstelling tot station Den Haag Centraal geen kopstation. Alle treinen naar en van Rotterdam en verder stoppen er.

Geschiedenis

Het eerste Station Den Haag Hollands Spoor, gebouwd in 1843

Het station werd geopend in 1843 toen de Oude Lijn van de HIJSM vanuit Amsterdam van Leiden naar Den Haag werd doorgetrokken. In 1847 werd de lijn verlengd naar Rotterdam. Het station ligt in de Stationsbuurt, welke wijk zijn naam te danken heeft aan het station evenals het Stationsplein, dat dus niet bij het grotere Den Haag Centraal ligt. Met de term Hollands Spoor wordt dit station bedoeld, niet zozeer de spoorlijn of de voormalige spoorwegmaatschappij.

In 1870 opende de Nederlandsche Rhijnspoorweg-Maatschappij een tweede station voor de verbinding van Den Haag naar Gouda en Utrecht. Dit station kwam aan een andere zijde van het centrum te liggen.

Sindsdien bestaat de situatie dat Den Haag twee hoofdstations heeft: Hollands Spoor en Rhijnspoor (later Staatsspoor, thans Den Haag Centraal). De treinen van Amsterdam naar Rotterdam en verder, stoppen nog steeds op Den Haag HS en niet op Den Haag Centraal, omdat ze daar zouden moeten kopmaken. Dat deden alleen de nachttreinen. Deze stoppen sinds de dienstregeling van 2009 weer op station Den Haag HS, in plaats van de stop op station Den Haag Centraal.

Het station werd buiten de bebouwde kom aangelegd. Daardoor kwam het station Hollands Spoor te liggen op het grondgebied van Rijswijk. Een paar jaar later werd dit Haags grondgebied.

Kruiers bij het station in 1921

Het oorspronkelijke stationsgebouw uit 1843 werd in 1891 vervangen door een nieuw gebouw naar een ontwerp van architect Dirk Margadant in de neorenaissance stijl, dat nog steeds in gebruik is. Tevens kwam de spoorbaan op een verhoogd niveau te liggen.

Sinds 1893 heeft het station een koninklijke wachtkamer (met beeldhouwwerk van Atelier Van den Bossche en Crevels), die niet meer in gebruik is. Deze typisch 19e-eeuwse wachtkamer heeft een eigen luifel links van de hoofdingang.

In 1907 kwam aan de noordzijde een uitbreiding tot stand voor de treinen van de in 1908 geopende Hofpleinlijn naar Rotterdam Hofplein en Scheveningen: twee kopsporen (spoor 7 en 8) en een overkapping met toegang vanaf de straat. In 1975 werd het eindpunt van deze lijn verplaatst naar het nieuwe Centraal Station. Spoor 8 werd al voor 1975 opgebroken, spoor 7 daarna. Midden jaren negentig werd tijdens de renovatie van het station ook de perronoverkapping boven de voormalige ZHESM-sporen gesloopt.

De overkapping na de brand in 1989

Elektrische treinen kwamen in Den Haag HS vanaf 1908, toen de ZHESM-dienst naar Rotterdam Hofplein van start ging. In 1927 werd de treindienst op de Oude Lijn naar Leiden en Rotterdam elektrisch.

Op het Stationsplein aan de voorzijde ligt een tramstation en aan de achterzijde in de Waldorpstraat zijn de bushaltes gesitueerd.

In de nacht van 14 op 15 oktober 1989, kort na een restauratie, werd door een inbreker brand gesticht in de stationsrestauratie. De brand verwoestte het perrongebouw en een deel van de perronkap. De perronkap werd later in historische staat hersteld, maar het perron gebouw alleen uiterlijk. De oude stationsrestauratie die er in zat kwam niet terug. Het interieur werd een moderne wachtkamer.

In 2010 heeft een grondige renovatie van het monumentale perrongebouw plaatsgevonden.

Tramhaltes en stationsomgeving

Den Haag HS, ingang Waldorpstraat

Van oudsher is het station een tramknooppunt. De HIJSM wilde een eigen spoorverbinding met Scheveningen hebben en in 1886 werd een stoomtramlijn geopend, de latere tramlijn 11. Deze stoomtram, en ook de latere lijn 11(tot 1965) had een eigen overdekt kopeindpunt naast het station. Dat is nu een fietsenstalling. Deze stoomtram en latere elektrische tram had een aansluiting op de treinsporen voor het goederenverkeer nabij de Wouwermanstraat tot 1985. Op het Stationsplein voor het station hebben altijd al vele tramlijnen gereden.

Op 13 juli 1996 is de tramtunnel onder de treinsporen geopend waardoor nu veel tramlijnen rechtstreeks het station kunnen bedienen. 1 van de tramsporen naast de Parallelweg is verplaatst naar een viaduct naast de spoorweg. De trams naar HS die niet van de tramtunnel komen worden kruisingvrij boven de tramtunnelaansluitsporen geleid. Op het Stationsplein werden in verband met de tramtunnel de tramperrons heringericht. De twee halteperrons richting tunnel (lijn 1, 16 en 17) en Vrederust (lijn 9) lagen aan de rechterkant van de hoofdingang terwijl de twee halteperrons in de stadsrichting aan de linkerkant van de hoofdingang gelegen waren. Inmiddels is dit vervangen door 2 eilandperrons. Zie foto "de nieuwe tophalte". De tramlijnen 11 en 12 hebben een eigen keerlus met een wacht- en vertrekhalte op het Rijswijkseplein en een halte Station Hollands Spoor op het Stationsplein naast het station.

De nieuwe tophalte

De gemeente heeft een herinrichtingsplan goedgekeurd voor een "tophalte" op het Stationsplein. De Parallelweg heeft eenrichtingsverkeer gekregen en de enige buslijn, buslijn 18 (nu 22) aan het Stationsplein, is verplaatst naar de achterkant van het station, bij buslijn 26, aan de Waldorpstraat. De wijk aan de stadskant van het station is de laatste tijd verloederd en de gemeente wil de hele wijk een opfrisbeurt geven. De onaantrekkelijke looproute naar de binnenstad is reeds verbeterd.

Nieuwe ingang/doorgang bij de Waldorpstraat

Aan de andere kant van het station zijn er ruimtelijk ontwikkelingen: De Haagse Hogeschool, MegaStores, kantoorgebouwen, diverse horecagelegenheden met terras en een aantrekkelijk ingericht plein met waterpartijen. Bij het vroegere postsorteercentrum (die zijn eigen sporen en laadperron had) is een sport- en winkelcentrum gekomen met klimmuur en duikopleidingfaciliteiten. Deze nieuwe wijk is vanaf de Waldorpstraat verbonden met het Stationsplein via een voetgangers- en fietserstunnel onder de treinsporen, die rechtstreeks toegang gaf via trappen naar de treinperrons. De oorspronkelijke voetgangerstunnel vanaf de hoofdingang naar de treinperrons is doorgetrokken naar de Waldorpstraat, waar eveneens een stationsentree is. De verlenging van de tunnel is in 2017 geplaatst, en op 28 september 2020 geopend. Er waren en zijn bezwaren tegen het feit dat daarbij de toegangen tot de perrons vanaf de eerder bestaande tunnel zijn gesloten (om het publiek langs winkels te geleiden, en mogelijk om geen extra OV-chipkaartpoortjes te hoeven plaatsen, en er ook geen OV-chipkaartpaaltjes te hoeven laten staan).

Treinen

Het station wordt in de dienstregeling 2022 door de volgende treinseries bediend:

Hollands Spoor in 1916

de in de jaren '90 gesloopte ZHESM aanbouw aan noordwestzijde (4 maart 1991)

De Sultan van Deli komt aan op Hollands Spoor in 1938

Serie	Treinsoort	Route	Bijzonderheden
1100	Intercity	Den Haag Centraal – Den Haag HS – Delft – Rotterdam Centraal – Breda – Tilburg – Eindhoven Centraal	Stopt niet in Schiedam Centrum en Rotterdam Blaak; via HSL.
1400	Intercity	Utrecht Centraal – Amsterdam Centraal – Schiphol Airport – Den Haag HS – Rotterdam Centraal	Nachtnet. De treinserie 21400 voor de trajectverlengingen Rotterdam Centraal – Eindhoven Centraal en Utrecht Centraal – Eindhoven rijden uitsluitend in de nachten volgend op vrijdag en zaterdag. In het eerste deel van de nachten volgend op woensdag en donderdag stopt de trein in Gouda in plaats van Delft. Daarnaast worden bussen ingezet op het traject Rotterdam Centraal – Delft – Den Haag HS.
2200	Intercity	Amsterdam Centraal – Amsterdam Sloterdijk – Haarlem – Leiden Centraal – Den Haag HS – Delft – Schiedam Centrum – Rotterdam Centraal – Dordrecht – Roosendaal – Vlissingen	Rijdt op weekdagen overdag tweemaal per uur: eenmaal tussen Roosendaal en Vlissingen alleen stoppend te Bergen op Zoom, Goes en Middelburg, en eenmaal stoppend op alle stations daar; deze laatste vormt op weekdagen overdag een scheve halfuursdienst met serie 6100.
2400	Intercity	Lelystad Centrum – Almere Buiten – Almere Centrum – Amsterdam Zuid – Schiphol Airport – Leiden Centraal – Den Haag HS – Delft – Schiedam Centrum – Rotterdam Centraal – Dordrecht	Wordt na 20:00 uur en op zondag vervangen door de 3700.
3200	Intercity	Arnhem Centraal – Ede-Wageningen – Veenendaal-De Klomp – Utrecht Centraal – Amsterdam Zuid – Schiphol Airport – Leiden Centraal – Den Haag HS – Delft – Schiedam Centrum – Rotterdam Centraal	Rijdt alleen op werkdagen tot 20:00 uur.
3700	Intercity	Dordrecht – Rotterdam Centraal – Schiedam Centrum – Delft – Den Haag HS – Leiden Centraal – Schiphol Airport – Amsterdam Zuid – Utrecht Centraal – 's-Hertogenbosch – Eindhoven Centraal – Helmond – Venlo	Rijdt alleen 's avonds en op zondag. Vervangt de 2400 en de 3500.
5000	Sprinter	Den Haag Centraal – Den Haag HS – Delft – Schiedam Centrum – Rotterdam Centraal – Rotterdam Blaak – Rotterdam Lombardijen – Dordrecht
5100	Sprinter	Den Haag Centraal – Den Haag HS – Delft – Schiedam Centrum – Rotterdam Centraal – Rotterdam Blaak – Rotterdam Lombardijen – Dordrecht

Sinds 11 december 2011 dient men voor reizen naar onder andere Den Haag Mariahoeve op station Den Haag Laan van NOI over te stappen.

Tram- en buslijnen

De volgende tram-/buslijnen van HTM(Haagse Tramweg Maatschappij) stoppen op station Hollands Spoor: A/B en C/D zijn eilandperrons waarbij bij de B en D aan de linkerzijde van de trams wordt in- en uitgestapt (tweerichtingstrams).

Perron	Lijn	Bestemming	Via	Opmerkingen
Voorzijde van het station (Stationsplein)
A	1	Delft Tanthof	Laakkwartier, Rijswijk, Hoornbrug, Broekpolder, Spoorzone Delft, Delft Station, De Hoven Passage
	11	Scheveningen Haven	Schilderswijk, Haagse Markt, Transvaalkwartier, Regentessekwartier, Statenkwartier
	12	Den Haag Duindorp	Schilderswijk, Haagse Markt, Transvaalkwartier, Valkenboskwartier, Bomenbuurt, Segbroek, Vogelwijk
	16	Wateringen	Laakkwartier, Spoorwijk, Station Moerwijk, Moerwijk, Winkelcentrum Leyweg, Morgenstond, Hoge Veld, Wateringse Veld
B	9	Vrederust	Zuiderpark, Moerwijk, Winkelcentrum Leyweg, Morgenstond
	17	Wateringen	Laakkwartier, Spoorwijk, Plaspoelpolder, Rijswijk Station, Bogaard stadscentrum, Eikelenburg, Wateringse Veld
C	1	Scheveningen Noord	Bierkade, Centrum, Kneuterdijk, Plein 1813, Javastraat, Vredespaleis, World Forum, Statenkwartier, Kurhaus
	11	Rijswijkseplein
	12	Rijswijkseplein
	16	Den Haag Statenkwartier	Bierkade, Kalvermarkt-Stadhuis, Centraal Station, Korte Voorhout, Buitenhof, Centrum, Zeeheldenkwartier, Kunstmuseum/Museon
D	9	Scheveningen Noord	Bierkade, Kalvermarkt-Stadhuis, Centraal Station, Malieveld, Koninginnegracht, Madurodam, Westbroekpark, Circustheater, Kurhaus
	17	Station Den Haag Centraal	Rijswijkseplein
Achterzijde van het station (Waldorpstraat)
	22	Rijswijk De Schilp	Megastores, Laakkwartier, Rijswijk Station, Bogaard stadscentrum, Steenvoorde
	26	Den Haag Kijkduin	Megastores, Laakkwartier, Station Moerwijk, Zuiderpark, Leyenburg, Loosduinen, Ockenburgh
	29	Station Rijswijk	Megastores, Laakkwartier	Rijdt alleen in de middagspits.
	22	Den Haag Duindorp	Centraal Station, Centrum, Kneuterdijk, Plein 1813, Javastraat, Madurodam, Kurhaus, Scheveningen
	26	Station Voorburg	Binckhorst	Rijdt in de avond en het weekend tot Station Hollands Spoor.
	29	Den Haag Oude Waalsdorperweg	Centraal Station, Malieveld, Benoordenhout, HMC Bronovo, Waalsdorperweg	Rijdt alleen in de ochtendpits.
	N3	Den Haag Centrum (Buitenhof)		Nachtbus, rijdt op vrijdag- en zaterdagnacht. Rijdt tot nader order niet ivm geldende coronamaatregelen.
Halte Waldorpstraat/Station HS aan de Rijswijkseweg
	15	Station Den Haag Centraal	Bierkade, Centrum, Buitenhof, Korte Voorhout
		Nootdorp	Laakkwartier, Rijswijk, Hoornbrug, P+R Hoornwijck, Ypenburg
Halte Rijswijkseplein/Station HS aan de Rijswijkseweg
	N5	Ypenburg/Nootdorp/Delft	Jonckbloetplein, Rijswijk, Ypenburg, Nootdorp, Pijnacker, Delfgauw, Delft Station	Nachtbus, rijdt op vrijdag- en zaterdagnacht. Rijdt tot nader order niet ivm geldende coronamaatregelen.

Externe links

• Geschiedenis station Hollands Spoor
• Station Den Haag HS op Stationsweb
• Informatie over rijksmonumentnummer 407956

Mediabestanden

Zie de categorie Station Den Haag Hollands Spoor van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Bronnen, noten en/of referenties

Spoorwegstations in Zuid-Holland

Alphen a/d Rijn · Arkel · Barendrecht · Bodegraven · Boskoop · -Snijdelwijk · Boven Hardinxveld · Capelle Schollevaar · De Vink · Delft · -Campus · Den Haag: -Centraal · -HS · -Laan van NOI · -Mariahoeve · -Moerwijk · -Ypenburg · Dordrecht · -Stadspolders · -Zuid · Gorinchem · Gouda · -Goverwelle · Hardinxveld: -Blauwe Zoom · -Giessendam · Hillegom · Lansingerland-Zoetermeer · Leiden: -Centraal · -Lammenschans · Nieuwerkerk a/d IJssel · Rijswijk · Rotterdam: -Alexander · -Blaak · -Centraal · -Lombardijen · -Noord · -Stadion · -Zuid · Sassenheim · Schiedam Centrum · Sliedrecht · -Baanhoek · Voorburg · Voorhout · Voorschoten · Waddinxveen · -Noord · -Triangel · Zoetermeer · -Oost · Zwijndrecht Geplande stations: Gorinchem Noord · Hazerswoude-Koudekerk Voormalige stations: zie de lijst van voormalige spoorwegstations in Zuid-Holland