Holwerd
Plaats in Nederland
 | |||||
| |||||
  | |||||
| Situering | |||||
| Provincie |  Friesland
| ||||
| Gemeente | Noardeast-Fryslân | ||||
| Coördinaten | 53° 22′ NB, 5° 54′ OL | ||||
| Algemeen | |||||
| Inwoners (BAG, 2018) | 1.590[1] | ||||
| Overig | |||||
| Postcode | 9151 | ||||
| Netnummer | 0519 | ||||
| Woonplaatscode | 3399 | ||||
| Belangrijke verkeersaders | N356 N357 N358 | ||||
Foto's
| |||||
| |||||
| Zicht op Holwerd met toren van de Sint-Willibrorduskerk anno 2010 | |||||
| |||||
Holwerd (Fries: Holwert) is een dorp in de gemeente Noardeast-Fryslân in de Nederlandse provincie Friesland.
Het ligt ten noordwesten van Dokkum en ten zuiden van de Waddenzee, tussen Blija, Waaxens en Ternaard. De dorpskern ligt ingeklemd tussen de N356, de N357 en de N358. Van de N356 stroomt ook de Holwerdervaart naar het zuiden toe. Er zit ook een kleine aanleghaven aan.
Maar het dorp is vooral bekend wegens de veerdienst naar het waddeneiland Ameland en het wadlopen. Tussen het buitendijkse gebied en het dorp zit er een klein industrieterrein. In 2018 telde het dorp 1.590 inwoners. Onder het dorp vallen ook de buurtschappen Kletterbuurt en Drieboerehuizen.
Inhoud
Beschermd dorpsgezicht[bewerken]
Een deel van Holwerd is een beschermd dorpsgezicht, een van de beschermde stads- en dorpsgezichten in Friesland. Verder zijn er in het dorp een aantal rijksmonumenten, waar onder het oude post- en telegraafkantoor uit 1810.
Geschiedenis[bewerken]
Het dorp is ontstaan op een terp die al enkele eeuwen voor de christelijke jaartelling bewoond werd. In de 8e/9e of 10e eeuw eeuw werd zuidwaarts daar aan langgerekte handelsterp op aangesloten. Daarop is de moderne dorp zich ontwikkeld. De Holwerdvaart werd in de 17e eeuw aangelegd.
In de eerste helft van de 11e eeuw werd de plaats vermeld als Holeuurt, in 1399 als tot Hoelwerde en Holwerde, in 1486-1487 als to holwert, in 1500 als jn dat holuerde en in 1505 als Holwerdt.
De plaatsnaam duidt waarschijnlijk op het feit dat het een bewoonde hoogte (uurt->werd) was met een kuil of laagte (hol/hole). Mogelijk duidend hier opdat het in uitholling lag van het land, die al dan niet moerassig was.
Holwerd lag tot de gemeentelijke herindeling van 1984 in de toenmalige gemeente Westdongeradeel. Van 1984 tot 2019 lag het in gemeente Dongeradeel, waarna deze opging in de nieuwe gemeente Noardeast-Fryslân.
Melkpijpleiding[bewerken]
In Holwerd bevond zich het ontvangststation van de voormalige melkpijpleiding van de verenigde boeren van Ameland, waardoor melk getransporteerd werd van dit eiland naar het vasteland. De leiding wordt niet meer gebruikt voor de transport van melk, maar doet dienst ten behoeve van het glasvezelkabelnet.
Kerken[bewerken]
Het dorp kent meerdere kerken. De oudste kerk is de Sint-Willibrorduskerk. Deze kerk dateert uit 1175-77. Het was een vervanger van een oudere kerk. Die kerk was op een eigen terp geplaatst. De kerktoren staat los en zou in basis uit de 13e eeuw komen. In de 17e eeuw werd de toren echter opnieuw gebouwd. In 1739 (of 1661) werd de zadeldak van de toren vervangen door een torenspits. Beide gebouwen zijn een rijksmonument.
Op het kerkhof ligt er nog een erehof voor enkele gesneuvelde tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Ook de Doopsgezinde kerk is een rijksmonument. Deze kerk dateert uit 1850, als opvolger van een kerk uit 1692. De voorzijde heeft een Neoclassicistisch voorkomen en is wit gepleisterd. De achterliggende kerk is ongepleisterd en van baksteen opgetrokken.
De gereformeerde kerk uit 1933 werd ontworpen door de architecten P. en R. Offringa. De kerk heeft diens oorspronkelijke bestemming verloren en is verbouwd tot een Waddeninformatiecentrum, De Noordhoren geheten.
Sint Willibrorduskerk
Doopsgezinde kerk of vermaning
De voormalige gereformeerde kerk, informatiecentrum De Noordhoren
Molens[bewerken]
Bij Holwerd staan een tweetal molens. stellingmolen De Hoop is een stellingmolen uit circa 1713. De achtkante bovenkruier is sinds 1980 weer in gebruik als koren- en pelmolen, nadat in de jaren 50 van twintigste eeuw nog het binnenwerk was verwijderd.
Aan de Holwerdervaart ten zuiden van het dorp staat de Miedenmolen. Het betreft een poldermolen van het typ[e grondzeiler en werd in 1855 gebouwd ter bemaling van de polder Dwergsmear. Sinds 2006 is het aangewezen als reservegemaal in geval van wateroverlast.
Molen De Hoop
De Miedenmolen
Sport[bewerken]
Het dorp kent de voetbalvereniging VV Holwerd, volleybalvereniging De Roeken, de gymnastiekvereniging Chariëtto en een eigen ijsclub.
Wandelroute[bewerken]
Ten noorden van het dorp loopt de Europese wandelroute E9, ter plaatse ook Noordzeepad of Friese Kustpad geheten.
Cultuur[bewerken]
Het dorp heeft een eigen dorpshuis, een dorpshuis plus in de voormalige sporthal. In 2014 werd de tot multifunctionele accommodatie verbouwde sporthal De Ynset heropend. In dit gebouw bevinden zich onder meer een sporthal, jeugdhonk, een theaterzaal, diverse vergaderzalen en een peuterspeelzaal en de buitenschoolse opvang.
Het dorp kent verder de muziekverenigingen Cresendo en De Bazuin, het zangkoor Wad'n koor en de toneelvereniging Pro Rege. Jaarlijks vindt in de oktober verder de Nachtkuier plaats.
Onderwijs[bewerken]
Het dorp kent een tweetal basisscholen, De Tsjelke en de Ploos van Amstelskoalle.
Bevolkingsontwikkeling[bewerken]
| 1999 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2018 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1687 | 1762 | 1778 | 1620 | 1600 | 1530 | 1500 | 1480 | 1490 | 1500 | 1500 | 1495 | 1520 | 1475 | 1590 |
Gegevens zijn ontleend aan het CBS.[2]
Geboren in Holwerd[bewerken]
- Johannes Phocylides Holwarda (1618-1651), filosoof
- Hans Willem van Aylva (1633-1691), ritmeester en luitenant-admiraal
- Sicco Douwe van Aylva (1734-1807), staatsman
- Wessel Ruwersma (gedoopt 1751-1827), schilder
- Albert ten Broeke Hoekstra (1765-1828), grietman
- Douwe Petrus van Steenwijk (1784-1867), arts en schrijver
- Cees Egas (1913-2001), politicus
- Kobus Walsma (1942-), bestuurder en politicus
- Theo Hiddema (1944-), advocaat en politicus
- Hans Jouta (1966-), beeldhouwer
- Albertina Soepboer (1969-), schrijfster
- Eelke van der Wal (1981-), wielrenner
Overleden in Holwerd[bewerken]
- Waling Dykstra (1821-1914), schrijver en voordrachtskunstenaar.
Openbaar vervoer[bewerken]
Per openbaar vervoer zijn er de buslijnen:
- Lijn 60: Dokkum - Waaxens - Holwerd - Blije - Marrum - Hallum - Stiens - Jelsum - Leeuwarden
- Lijn (1)66: Holwerd - Leeuwarden (als aansluiting op de veerboot van/naar Ameland)
- Lijn 150: Dokkum - Waaxens - Holwerd - Blije - Marrum - Hallum - Leeuwarden
- Lijn 154: Dokkum - Hantum - Ternaard - Holwerd - Blije - Marrum - Hallum - Stiens - Jelsum - Leeuwarden
Treinstation[bewerken]
Holwerd had van 1901 tot 1 december 1940 het een eigen station aan de voormalige spoorlijn Leeuwarden - Anjum. Het gebouw is na de sluiting behouden maar is meerdere keren verbouwd waardoor het niet echt meer als stationsgebouw is te herkennen.
Externe link[bewerken]
Bronnen, noten en/of referenties
|
|
Zie de categorie Holwerd van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |
