Lijst van -ismen

Deze pagina bevat een (incomplete) lijst met ismen die een lemma hebben in de Nederlandstalige Wikipedia.

A · B · C · D · E · F · G · H · I · J · K · L · M · N · O · P · Q · R · S · T · U · V · W · X · Y · Z

A

Abolitionisme - de overtuiging dat slavernij moet worden afgeschaft.
Abstract expressionisme
Absurdisme - filosofische stroming waarin wordt gesteld dat het leven in essentie geen betekenis heeft, het onmogelijk is rationeel te verklaren waarom er leven is en dat iedere poging om de essentie van het heelal te ontrafelen gedoemd is te mislukken.
Activisme - het zich ergens actief voor inzetten
Adoptianisme - een in de 2e eeuw ontstane opvatting, dat Christus in feite een door God uitverkoren profeet was.
Agnosticisme - de overtuiging dat men niet weet/kan weten of er een God of goden bestaan.
Alcoholisme - de verslaving aan ethanol.
Alfabetisme - het tegenovergestelde van analfabetisme
Altruïsme - onbaatzuchtig handelen.
Amerikanisme
Anabaptisme (of mennonisme) - stroming binnen het protestantisme, bekend vanwege de volwassendoop.
Analfabetisme - het niet kunnen lezen of schrijven
Anarchafeminisme - stroming binnen het anarchisme die zich richt op het feminisme
Anarchisme - politieke stroming die streeft naar een samenleving zonder regering.
Anarchocommunisme - stroming binnen het anarchisme die streeft naar een communistische samenleving.
Anarchokapitalisme - stroming binnen het anarchisme die streeft naar een volledig vrije markt.
Anarchopacifisme - stroming binnen het anarchisme die streeft naar geweldloosheid.
Anarchoprimitivisme - stroming binnen het anarchisme die streeft naar een niet-technologische, primitieve samenleving.
Anarchosyndicalisme - stroming binnen het anarchisme die streeft naar organisatie binnen syndicaten, of vakbonden.
Andersglobalisme - beweging die zich verzet tegen een neoliberale manier van globalisering.
Anglicanisme - christelijke stroming, verenigd in de Anglicaanse Kerk.
Anglicisme - aan het Engels ontleende taalwending
Animisme - wereldbeeld of religie, waarbij alle wezens en dingen een ziel hebben.
Antiamerikanisme - weerzin tegen Amerika.
Anticommunisme - beweging die zich verzet tegen het communistische gedachtegoed en communistische organisaties.
Antifascisme - beweging die zich verzet tegen het fascistische gedachtegoed en fascistische organisaties.
Antifeminisme - beweging die zich verzet tegen het feminisme of tegen vrouwenkiesrecht en andere vrouwenrechten.
Antiglobalisme - beweging die zich verzet tegen alle vormen van globalisering.
Antiklerikalisme - beweging die zich verzet tegen de invloed van de clerus.
Anti-intellectualisme - afkeer van intellectuelen en intellectuele instellingen.
Antisacerdotalisme - (sacerdotium = geestelijke stand) was een nieuwe religieuze beweging die zich verzette tegen het onderscheid tussen de leken en de clerici binnen de hiërarchie van de Katholieke Kerk.
Antisemitisme - vijandige houding ten opzichte van joden.
Antitheïsme - stroming die vindt dat theïsme de theïst zelf geestelijk aantast.
Antropomorfisme
Antwerps maniërisme
Archaïsme - als verouderd beschouwd woord of als verouderd beschouwde uitdrukking.
Arianisme - de leer van de Alexandrijnse priester Arius (gest. 336), die Christus’ godheid ontkende en in hem een schepsel zag, zij het ook het allerhoogste schepsel, nl. de vóór de tijd door God voortgebrachte Logos.
Atavisme - het verschijnsel, dat een individu in een bepaald kenmerk op een verre voorouder lijkt en niet op de directe ouders.
Atheïsme - het geloof dat een god of meerdere goden niet bestaan.
Austroslavisme - politieke stroming die streefde naar hervorming van de Oostenrijks-Hongaarse monarchie.
Autisme - de belangrijkste stoornis binnen het ASS-spectrum.
Autonomisme - het streven naar autonomie of naar een alternatieve orde buiten de gevestigde samenleving.

B

Bahaïsme - het geheel aan denkwijzen rond het Bahai-geloof, ook wel het geloof zelf.
Baptisme - stroming binnen het protestantisme, ontstaan in Engeland, variant op Anabaptisme
Barbarisme - vreemd, onaangepast leenwoord
Behaviorisme
Belgicisme
Boeddhisme - religieuze-filosofische stroming, gesticht door Gautama Boeddha.
Bonapartisme - Franse politieke stroming, geïnspireerd door Napoleon Bonaparte
Botulisme - vergiftiging door botuline.
Brahmanisme - religieuze stroming, voorloper van het hindoeïsme

C

Calvinisme - stroming binnen het protestantisme, gebaseerd op de leer van Johannes Calvijn.
Catalaans modernisme
Centralisme - het streven een organisatie of land vanuit één centraal punt te laten besturen.
Chauvinisme - ingenomenheid met het eigen land of volk.
Christenanarchisme - stroming binnen het anarchisme, waarbij men zich beroept op (elementen van) het christendom.
Classicisme
Classicisme (literatuur)
Classicisme (muziek)
Collectivisme - het belang van de gemeenschap boven dat van het individu stellen.
Commensalisme
Communisme - politieke stroming die streeft naar een maatschappijvorm waarbij de productiemiddelen gemeenschappelijk eigendom zijn.
Confessionalisme - politieke stroming die er naar streeft religieuze overtuigingen binnen de politiek ten uitvoer te brengen.
Conformisme
Confucianisme - Chinese filosofische leer, gebaseerd op de ideeën van de wijsgeer Confucius.
Congregationalisme
Consequentialisme - gevolgenethiek (wat goed is moet worden afgeleid van de gevolgen, niet van het motief van een handeling)
Conservatisme - politieke stroming die streeft naar het behoud van traditie en normen en waarden.
Constructivisme (filosofie)
Constructivisme (kunst)
Constructivisme (wiskunde)
Conventionalisme
Corporatisme - politieke stroming die er naar streeft de wetgevende macht onder te brengen bij burgervergaderingen van verschillende belangengroeperingen.
Creationisme

D

Dadaïsme - cultuurbeweging die is begonnen tijdens de Eerste Wereldoorlog
Darwinisme
Deïsme - de overtuiging dat God of de goden transcendent zijn (boven en buiten de schepping staan).
Democratisch centralisme - aanduiding voor de partijstructuur van communistische partijen.
Determinisme (filosofie)
Dialectisch materialisme
Dialectisme
Dimorfisme
Docetisme
Dualisme - in de filosofie het uitgaan van twee tegengestelde grondbeginselen, in de politiek de scheiding der machten binnen het bestuur

E

Eclecticisme - het combineren van kenmerken van verschillende stijlen of stromingen
Ecologisme
Egalitarisme - de overtuiging dat mensen in politiek en/of sociaal opzicht gelijk moeten zijn.
Egocentrisme
Egoïsme - Overtuigd (verblind) zijn van zichzelf
Elitarisme - de overtuiging dat een elite de meeste inspraak moet hebben in de bestuurlijke zaken van de samenleving.
Emotivisme
Encratisme
Epicurisme
Etatisme - de opvatting dat de overheid de samenleving in alles moet sturen
Etnisch nationalisme
Eurocentrisme - het gericht zijn op Europa en de Europese cultuur, en die hoger inschatten dan andere culturen.
Eurocommunisme - politieke stroming binnen het West-Europese communisme
Exceptionalisme
Existentialisme
Expressionisme
Extremisme

F

Fallibilisme
Fascisme - politieke stroming die streeft naar een autoritair bestuurde samenleving, waarbij de natie boven het individu wordt gesteld.
Fauvisme
Feminisme - is een algemene aanduiding voor een verzameling maatschappelijke en politieke stromingen of bewegingen die ongelijke (machts-)verhoudingen tussen mannen en vrouwen kritisch analyseert.
Fenomenalisme
Filosofisch behaviorisme
Filosofisch scepticisme
Finitisme
Formalisme (kunstbeschouwing)
Formalisme (literatuurwetenschap)
Formalisme (wiskunde)
Fouriérisme
Frans-classicisme
Frisisme - aan het Fries ontleende taalwending
Fundamentalisme - het vasthouden aan de grondbeginselen van een historisch gesitueerd gedachtegoed
Futurisme - een kunststroming aan het begin van de twintigste eeuw
Fysicalisme

G

Gallicisme - aan het Frans ontleende taalwending
Geocentrisme
Germanisme - aan het Duits ontleende taalwending
Globalisme - hetzelfde als mondialisering
Gnosticisme
Goeroeisme
Grootneerlandisme

H

Hacktivisme
Hebraïsme - aan het Hebreeuws ontleende taalwending
Hedonisme
Heliocentrisme
Hindoeïsme - een dharmische religie, een groep van religieuze opvattingen en praktijken, of een groep van religieuze tradities, die zijn oorsprong heeft op het Indische subcontinent.
Historisch materialisme
Holisme
Hollands classicisme
Hollandisme
Humanisme
Humanisme (levensbeschouwing)
Renaissance-humanisme

I

Idealisme - een begrip met meerdere, aan elkaar soms zelfs tegenstrijdige betekenissen. Het wordt door de een gebruikt als nauwkeurig afgebakende beschrijvende term in (bijvoorbeeld) de filosofie, terwijl het elders slechts als polemische term gebruikt wordt.
Ietsisme
Imperialisme - het proces waarbij landen hun macht in andere delen van de wereld uit willen breiden door gebieden te veroveren en te beheersen.
Impressionisme
Impressionisme (muziek)
Indifferentisme
Individualistisch anarchisme
Infantilisme - de neiging zich als een kind te gedragen
Indeterminisme
Instrumentalisme
Internationalisme
Intuïtionisme
Islamisme
Isma'ilisme

J

Jaïnisme
Jansenisme - religieuze en politieke beweging uit de 17e en 18e eeuw
Jihadisme
Jongeaardecreationisme

K

Kannibalisme - het eten van individuen van dezelfde soort
Kapitalisme - een politiek-economisch systeem dat onder andere gekenmerkt wordt door privé-eigendom van de productiemiddelen (zoals: machines, grond, gebouwen, grondstoffen en arbeid).
Katholicisme
Keynesianisme
Kolonialisme
Kritisch rationalisme
Kubisme