Universiteit Leiden

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Dit is een oude versie van deze pagina, bewerkt door Jcb (overleg | bijdragen) op 5 feb 2011 om 23:43. (→‎Eredoctoraten)
Deze versie kan sterk verschillen van de huidige versie van deze pagina.
Universiteit Leiden
Zegel van de Universiteit Leiden
Latijnse naam Academia Lugduno Batava
Motto Libertatis Praesidium (Bolwerk van de vrijheid)
Locatie Leiden, Nederland
Opgericht 8 februari 1575
Type Vrij onderwijs
Rector Prof. dr. mr. Paul van der Heijden
Studenten 18.778 (2009/2010)[1]
Personeel 3.926 (31 dec 2009) [1]
Lid van Coimbra, EUA, Europaeum, LERU, SAE
Website
Portaal  Portaalicoon   Onderwijs

De Universiteit Leiden (Latijnse naam: Academia Lugduno Batava; Engelse naam: Leiden University, afkorting: LEI) werd opgericht in 1575 en is de oudste universiteit van Nederland. De universiteit telt zes faculteiten, waaraan meer dan 18.000 studenten ingeschreven staan (stand: academisch jaar 2008-2009). De naam van de universiteit was tot 1998 Rijksuniversiteit Leiden (RUL).

Geschiedenis

De universiteit is een geschenk van Willem van Oranje aan de stad Leiden na het Leidens ontzet. Volgens de overlevering konden de burgers als beloning voor hun dappere verzet tegen de Spanjaarden kiezen uit tien jaar belastingvrijdom of een universiteit. Het was voor de revolutie belangrijk dat er geestelijken werden opgeleid in de nieuwe theologie en in de landstaal. De Universiteit van Leiden is gefinancierd met de schatten van de Abdij van Egmond nadat deze onder leiding van de geus Diederik Sonoy was verwoest om inname door de Spanjaarden te vermijden.
De universiteit werd op 8 februari 1575 ingewijd in de Pieterskerk en kreeg als motto Libertatis Praesidium, hetgeen "bolwerk van de vrijheid" betekent, of in de woorden van Willem van Oranje: "een vast steunsel ende onderhoudt der vryheyt". Hij financierde de universiteit met geconfisqueerde katholieke geestelijke bezittingen.[2]

Opvallend is dat de stichtingsbrief op naam staat van Filips II. Er werden echter in die tijd, waarin Filips II formeel nog het gezag over de gehele Nederlanden had, wel vaker beslissingen in zijn naam genomen (pas in 1581 verklaarde men Filips II in het Plakkaat van Verlatinghe vervallen van de troon). Op 26 maart 1582 deed Filips II een openbaar plakkaat uitgaan met de strekking dat een ieder die studeerde aan de universiteit als ketter zou worden beschouwd, of in ieder geval verdacht van ketterij, en niet bevoegd was tot enig ambt of enige waardigheid.[3]

De "Anti-Paepsche" ontstaansgeschiedenis, waarin Leiden vooral een protestantse tegenhanger van het katholieke Leuven in de Lage Landen moest worden[bron?], speelde in de verdere geschiedenis van de Leidse universiteit nog herhaaldelijk op. Al direct vond de Synode van Holland dat haar het toezicht op het onderwijs toekwam, waartegen Oranje en de Staten van Holland zich met succes verzetten[bron?].

Het Academiegebouw aan het Rapenburg

De universiteit was aanvankelijk gehuisvest in het Sint Barbaraklooster[2], maar verhuisde in 1577 naar het Faliede Bagijnhof aan het Rapenburg, om in 1581 onderdak te kiezen in het geconfisqueerde klooster van de dominicaanse Witte Nonnen aan de overkant van de gracht. Dit gebouw doet nog steeds dienst als het Academiegebouw van de Universiteit Leiden. Het heeft diverse verbouwingen ondergaan, de meest recente in 2007-2009.

De aanwezigheid van geleerden als Justus Lipsius, Josephus Justus Scaliger, Franciscus Gomarus, Hugo de Groot, Jacobus Arminius, Daniël Heinsius, Snellius en Gerard Vossius verschafte de Leidse universiteit groot Europees aanzien.[4] Deze positie werd tot het eind van de 18e eeuw behouden door de reputatie van geleerden als Herman Boerhaave. Bekende 19e-eeuwse alumni waren Johan Rudolph Thorbecke, grondlegger van de Nederlandse grondwet, en Matthias de Vries, de vader van de Nederlandse taalkunde. In 1860 werd Robert Fruin de eerste bekleder van de leerstoel vaderlandse geschiedenis, waarmee een begin werd gemaakt met de professionele beoefening van de geschiedwetenschap in Nederland.

Gouden Eeuw

Tijdens de Gouden Eeuw werd er vooral onderricht gegeven in filosofie en kennis van de klassieke Romeinse en Griekse geschiedenis. Daarnaast werd er onderricht gegeven in de zeven vrije kunsten (grammatica, dialectica, retorica, arithmetica, geometria, musica, astronomia)[bron?]. Deze vakken werden op vrijwel elke universiteit in die tijd gegeven. Nieuw in Leiden was echter de schermschool[bron?]. Het schermen diende een nauwkeurig wiskundig patroon te volgen. Hieruit volgde de oprichting van de 'nederduitse mathematiek'[bron?], het enige vak in de volkstaal. Deze twee laatste vakken hadden vooral een militaire betekenis en voldeden onder meer aan prins Maurits' behoefte aan kennis van beschietingstechnieken en vestingbouw in verband met de Tachtigjarige Oorlog tegen Spanje[bron?]. Hoewel deze vakken vooral op vaardigheden waren gericht had het onderricht ook wetenschappelijke consequenties: Ludolf van Ceulen, aangesteld als schermgrootmeester, berekende het getal pi tot op 32 decimalen. Zelf publiceerde hij er maar 28. Zijn vrouw liet ze alle 32 op zijn grafsteen in de Pieterskerk in Leiden beitelen.

19de en 20e eeuw

Aan het eind van de negentiende eeuw werd de Leidse universiteit weer een van Europa's meest toonaangevende universiteiten[bron?]. In 's werelds eerste universitaire lagetemperaturenlaboratorium bereikte hoogleraar Heike Kamerlingh Onnes een temperatuur van slechts één graad boven het absolute nulpunt (–273 graden Celsius). In 1908 slaagde hij er als eerste in helium vloeibaar te maken en hij ontdekte bovendien het verschijnsel van supergeleiding in metalen.

Kamerlingh Onnes ontving de Nobelprijs in de natuurkunde in 1913. Andere Leidse hoogleraren die deze prijs ontvingen zijn Pieter Zeeman en Hendrik Lorentz voor de beschrijving en verklaring van het Zeemaneffect. De fysioloog Willem Einthoven ontving de Nobelprijs voor de uitvinding van de snaargalvanometer, die, onder andere, de ontwikkeling van de elektrocardiografie mogelijk maakte.

Naast deze Nobelprijswinnaars waren ook de natuurkundigen Albert Einstein en Paul Ehrenfest, Arabist en islamexpert Christiaan Snouck Hurgronje en rechtsgeleerde Cornelis van Vollenhoven belangrijk voor het aanzien van de universiteit in de jaren twintig.

Op 26 november 1940 hield de hoogleraar Rudolph Cleveringa, decaan van de juridische faculteit, een vlammend betoog in het Academiegebouw om te protesteren tegen het ontslag van de joodse werknemers, onder wie de jurist Eduard Meijers, de latere grondlegger van het nieuwe Burgerlijk Wetboek. Ook staakten de studenten. De universiteit werd daarop door de bezetter gesloten. In september 1945 werd hij heropend. Om de toespraak te herdenken benoemt de universiteit elk jaar een Cleveringahoogleraar. Het Leids Universiteits Fonds (LUF) organiseert jaarlijks de Cleveringalezingen welke over de gehele wereld worden gehouden.

Andere beroemde Leidse geleerden uit de twintigste eeuw zijn historicus Johan Huizinga, auteur van Herfsttij der Middeleeuwen, en de astronomen Willem de Sitter en Jan Hendrik Oort.

De Universiteit Leiden heeft een stevige internationale positie verworven onder toponderzoeksinstituten in verscheidene onderzoeksgebieden, waaronder de natuurwetenschappen, de geneeskunde, de sociale wetenschappen, de rechtsgeleerdheid en de letteren[bron?]. Van de 59 toegekende Spinozapremies (de hoogste Nederlandse wetenschappelijke onderscheiding) zijn er vijftien toegekend aan hoogleraren aan de Universiteit Leiden: aan neerlandicus Frits van Oostrom, taalkundige Frederik Kortlandt, taalkundige Pieter Muysken, wiskundige Hendrik Lenstra, natuurkundige Carlo Beenakker, sterrenkundige Ewine van Dishoeck, medisch biologe Els Goulmy, epidemioloog Frits Rosendaal, pedagoog Rien van IJzendoorn, natuurkundige Jan Zaanen, archeoloog Wil Roebroeks, neuroloog Michel Ferrari, classica Ineke Sluiter, sociaal psycholoog Naomi Ellemers en sterrenkundige Marijn Franx.

De Universiteitsbibliotheek Leiden heeft meer dan 3,5 miljoen boeken en vijftigduizend tijdschriften, een aantal belangrijke bijzondere collecties van westerse en oosterse manuscripten, gedrukte werken, archieven, kaarten, atlassen, prenten, tekeningen en foto's. Wetenschappers van over de hele wereld bezoeken de Leidse Universiteitsbibliotheek. De onderzoeks- en onderwijsactiviteiten van het Scaliger Instituut concentreren zich op de verschillende aspecten rond de transmissie van kennis en ideeën via tekst en beeld vanaf de oudheid tot heden.

De Universiteit Leiden is vertegenwoordigd in de Stichting Academisch Erfgoed, een stichting die als doel heeft om universitaire collecties en cultuurschatten in stand te houden.

Faculteiten

Het Pieter de la Court-gebouw, hoofdgebouw voor de Faculteit der Sociale Wetenschappen
Het Kamerlingh Onnes Gebouw, hoofdgebouw voor de Faculteit der Rechtsgeleerdheid

De Universiteit Leiden kent de volgende faculteiten:

Onderzoek en onderwijs in de geneeskunde zijn ondergebracht in het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC).

Daarnaast kent de universiteit ook nog de volgende instituten of scholen, welke niet onder de bovenstaande faculteiten vallen:

In tegenstelling tot de andere faculteiten is de faculteit Campus Den Haag van de Universiteit Leiden gevestigd in Den Haag. Den Haag is het bestuurlijk en politieke hart van Nederland en profileert zich tevens als juridische hoofdstad van de wereld. Dit heeft de universiteit in 1999 doen besluiten om de nevenvestiging op te richten in samenwerking met deze gemeente. Hier biedt de Universiteit Leiden bepaalde academische opleidingen aan op het gebied van de rechtsgeleerdheid, politicologie en bestuurskunde. Sinds 1 januari 2011 is Campus Den Haag officieel een faculteit van de Universiteit Leiden.[5]

Op 1 september 2008 zijn de Faculteiten der Godsdienstwetenschappen, Letteren, Wijsbegeerte en Kunsten opgegaan in de nieuw gevormde Faculteit der Geesteswetenschappen. De masterstudenten en het onderzoek van de medewerkers zullen worden ondergebracht in de Graduate School of Humanities. Deze zal bestaan uit de volgende zeven instituten.

  • Institute for Area Studies (regiostudies met betrekking tot Azië en het Midden-Oosten)
  • Academy for Creative and Performing Arts (voormalig Faculteit der Kunsten)
  • Institute for Cultural Disciplines (letterkunde, literatuurwetenschappen, kunstgeschiedenis, film- en mediastudies)
  • Institute for History
  • Institute for Linguïstics (taalwetenschap)
  • Institute for Philosophy (voormalig Faculteit der Wijsbegeerte)
  • Institute for Religious Studies (voormalig Faculteit der Godsdienstwetenschappen)

Eredoctoraten

Inaugurele rede van een nieuwe hoogleraar in het Groot Auditorium van het Academiegebouw, 2008

Geregeld, maar vooral bij universitaire lustra, wordt tijdens de viering van de dies natalis van de universiteit, 8 februari, een eredoctoraat uitgereikt. Volgens art. 49 van het promotiereglement komen in aanmerking:

  • personen die onderzoek hebben verricht dat voor de wetenschapsbeoefening aan de universiteit of voor de wetenschap in het algemeen van uitzonderlijke betekenis is gebleken;
  • personen die in wetenschappelijk, cultureel of maatschappelijk opzicht werkzaamheden hebben verricht waardoor wetenschappelijk onderwijs en onderzoek op uitzonderlijke wijze zijn bevorderd;
  • bij hoge uitzondering en uitsluitend op voordracht van de rector magnificus: personen die door hun werkzaamheden op uitzonderlijke wijze hebben bijgedragen aan het hooghouden van het devies van de universiteit Praesidium Libertatis.

Op deze laatste grond is tot dusver (2010) slechts tweemaal een eredoctoraat uitgereikt:

  • 13 maart 1999: aan Nelson Mandela;
  • 8 februari 2005: aan Koningin Beatrix, vanwege de manier waarop zij het belang van de vrijheid telkens weer aan de orde heeft gesteld.

Bekende alumni en medewerkers

Hieronder een alfabetische lijst van mensen die aan de Universiteit van Leiden afgestudeerd zijn (alumni), of gewerkt hebben:

Literatuur

  • P.C. Molhuysen: Bronnen tot de geschiedenis der Leidsche Universiteit, 1574-1811. 'sGravenhage : Martinus Nijhoff. 7 delen, 1910-1924.
  • Willem Otterspeer: Het bolwerk van de vrijheid : de Leidse universiteit, 1575-1672. Amsterdam : Uitgeverij Bert Bakker, 2000. ISBN 90-351-2240-2
  • Willem Otterspeer: De vesting van de macht : de Leidse Universiteit, 1673-1775. Amsterdam : Uitgeverij Bert Bakker, 2002. ISBN 90-351-2399-9
  • Willem Otterspeer: De werken van de wetenschap : de Leidse universiteit, 1776-1876. Amsterdam : Uitgeverij Bert Bakker, 2005. ISBN 90-351-2746-3
  • Willem Otterspeer: Het bolwerk van de vrijheid : de Leidse universiteit in heden en verleden. Leiden University Press, 2008. ISBN 9789087280246 (=korte versie van delen 1-3 plus jaren 1877-2000)

Noten

  1. ↑ a b De universiteit in cijfers
  2. ↑ a b C. Postma (bew.), Holland in vroeger tijd, Europese Bibliotheek, Zaltbommel (1964). Bewerkte heruitgave van De tegenwoordige staat van Holland, Isaak Tirion, Amsterdam, 1742.
  3. ↑ (fr) Filips II, Ordonnance de Philippe II de n’aider des écoles dans les provinces révoltées, gegeven op 26 maart 1582 te Doornik.
  4. ↑ Zie bijvoorbeeld Het land van Rembrand van Conraad Busken Huet.
  5. ↑ Campus Den Haag sinds 1 januari 2011 faculteit - Nieuws site Universiteit Leiden

Externe links

Zie de categorie Universiteit Leiden van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Universiteit_Leiden&oldid=24282917"