Eiland
St Michael's Mount bij eb |
Een eiland is een landoppervlak dat aan alle kanten omringd is door water, maar kleiner is dan een continent en groter dan een rots of een zandbank. Ter onderscheid met een continent geldt dat de invloed van de zee in het midden van het eiland nog merkbaar is.
Het is algemeen geaccepteerd dat Groenland (met een oppervlakte van 2.166.086 km²) het grootste eiland ter wereld is.[1] Australië wordt gezien als een continent. Zou het land als een eiland gezien worden dan zou het met een oppervlakte van 7.686.850 km² het grootste eiland ter wereld zijn.
Eilanden kunnen ontstaan door vulkanische activiteiten, sedimentatie en biologische activiteiten, zoals koraalgroei.
In dynamische milieus als de Waddenzee ontstaan (door sedimentatie) en verdwijnen (door erosie) geregeld eilanden. Een eiland mag daar zo heten als minimaal 160 hectare grond droog blijft staan bij een gemiddelde hoogwaterstand van de Noordzee. Sinds 2003 zijn de voormalige zandplaten Kachelotplate (Duits) en Noorderhaaks (Nederlands, wordt ook wel Razende Bol genoemd) beide een waddeneiland.[2][3]
Soorten eilanden
Een getijdeneiland is een eiland dat bij eb bereikbaar is over land en bij vloed omringd wordt door water, zoals St Michael's Mount in Engeland en Mont Saint-Michel in Normandië (Frankrijk).
Kleine rotsachtige eilanden worden scheren genoemd.
Een hoog eiland of vulkaaneiland is binnen de geologie een eiland van vulkanische oorsprong. De term wordt gebruikt om dit type eiland te onderscheiden van lage eilanden, die ontstaan zijn door sedimentatie of door de opheffing van koraalriffen.
Een schiereiland is geen eiland maar een landoppervlak dat via een landengte met het vasteland verbonden is, vandaar de naam: bijna eiland (schier betekent bijna).
Eilanden in Nederland en België
Het grootste eiland van België is het 0,12 km² grote Île de Dave in de Maas, circa vijf kilometer bezuiden Namen.
Nederland heeft eilanden in Zuid-Holland, Zeeland, het IJsselmeer, op de grens van de Noord- en de Waddenzee en in de Caraïbische Zee. Daarnaast zijn er nog vele kleine eilanden in allerlei meren en zijn er stukken land die geheel door kanalen of rivieren zijn omgeven zoals het Kampereiland, het Eiland van Schalkwijk, de Betuwe, en die als zodanig ook als eiland aangemerkt kunnen worden.
Etymologie
Het woord eiland en aanverwante woorden in de West-Germaanse talen zijn ontstaan als samenstelling van afleidingen van het Proto-Germaanse morfeem *agwjō- en het morfeem land. Het morfeem *agwjō- heeft hier de betekenis van bij water behorend land en is ook de oorsprong van -oog uit Schiermonnikoog en ooi- uit ooibos.[4]
Biologie
Eilanden vormen het decor voor uitzonderlijke biologische fenomenen. Zo kan door de relatieve afzondering van een eiland er een specifieke vorm van evolutie ontstaan. Op eilandengroepen wordt soms op het ene eiland een soort aangetroffen die nauw verwant is met, maar wel anders dan een soort op een nabijgelegen eiland. Er zijn voorbeelden van relatief grote of juist kleine soorten van een bepaald geslacht, die alleen op eilanden voorkomen, zoals vastgesteld is voor dwergolifanten en reuzenratten en -muizen.
Op eilanden komen als gevolg van de relatief kleine omvang en grote afstand tot andere eilanden of het vasteland andere patronen van vormen en uitsterven van soorten voor. Het verband tussen zowel afstanden als groottes van eilanden en het uitsterven van soorten is in de zogenaamde eilandtheorie beschreven.
Literatuur
Eilanden oefenen op sommige auteurs een sterke aantrekkingskracht uit. Bekende boeken over eilanden zijn Eilanden van Boudewijn Büch en de Kosmos-verhalenbundel Acht eilanden in de literatuur met bijdragen van Johann Gottfried Seune, George Sand, Gustave Flaubert, Ivan Gontsjarov, Victor Hugo, Edmund Wilson en Gerrit Krol. Fameus is het boek Robinson Crusoe van Daniel Defoe over de belevenissen van de hoofdpersoon op een onbewoond eiland.
Overzicht van eilanden
Inhoud A · B · C · D · E · F · G · H · I · J · K · L · M · N · O · P · Q · R · S · T · U · V · W · X Y Z |
A
Alcatraz - Ameland – Amsterdam – Andros (Bahama's) - Andros (Griekenland) - Annobón - Anguilla - Anticosti – Antiparos - Antigua - Aruba - Astipalaia
B
Baffineiland – Bali – Barbados - Barbuda - Bathurst – Bermuda – Bikini – Bohol – Bonaire – Bora Bora – Borneo – Bornholm – Bougainville – Bouveteiland - Buru
C
Capri - Cebu – Celebes – Ceram – Chios - Christmaseiland - Cleareiland – Ciovo - Comino - Corsica – Cuba – Cres – Curaçao – Cyprus
D
Dave (eiland) - Delft (eiland) - Disko – Dominica - Dordrecht
E
East Caicos - Egina - El Hierro - Elba – Ellesmere
F
Falster – Fernando de Noronha - Ferro – Flores – Formentera - Fuerteventura – Funen
G
Gavdos - Gotland – Gozo - Gran Canaria - Grand Turk - Île Grande – Grenada - Groenland – Groot-Brittannië – Groote Eylandt – Guadeloupe – Guam – Guernsey
H
Hainan – Halmahera – Hawaï – Helgoland – Hiiumaa – Hispaniola – Hoeksche Waard – Hokkaido – Honshu – Hvar - Hydra
I
Ibiza – Ierland – IJsland - L'île de Dave - Île de la Tortue - Ithaka
J
Jamaica – Jan Mayen – Java – Jersey
K
Kaapverdië – Kahoolawe – Kangaroo-eiland – Kalymnos - Karpathos - Kasos - Kastelorizo - Kauai - Kefalonia - Kish – Komodo – Korfoe - Kos – Kreta – Kyushu – Krk
L
La Palma – La Gomera – Lampedusa – Langeland – Lefkada - Leros - Lesbos – Leyte – Lolland – Lombok – Long Island – Luzon
M
Madagaskar – Madeira - Majorca – Malta – Man – Marajó – Martinique – Martín García - Masbate – Maui – Mauritius - Melville – Middle Caicos - Mindoro – Minorca – Molokai - Montserrat - Moorea
N
Nauru - Naxos - Negros – Nevis - Newfoundland – Nias – Nieuw-Brittannië - Nieuw-Caledonië – Nieuw-Guinea – Nieuw-Ierland – Niihau – Nisyros - Noordereiland – Noirmoutier - Norfolk - North Caicos
O
P
Paaseiland – Palawan – Pampus – Panay – Pantelleria – Paros – Patmos – Pemba – Phuket – Pitcairn – Poros – Providenciales – Puerto Rico – Putten
R
Rattanakosin - Redonda - Réunion - Rhode Island - Rodos – Rømø – Rottumeroog – Rottumerplaat – Rügen
S
Saaremaa – Saba – Sado – Sachalin – Saint-Barthélemy - Saint Kitts - Saint Vincent - Salamis - Salt Cay - Samar – Samos – Samosir – Santorini - Sao Tomé - Sardinië – Sark – Schiermonnikoog – Seeland – Shikoku – Siberut – Sicilië – Simi - Singapore – Sint Eustatius – Sint-Helena – Sint Maarten – Soemba – Soembawa - South Caicos - Spetses - Spitsbergen – Sri Lanka – Stewarteiland – Sumatra – Sylt
T
Tahiti – Taiwan – Tasmanië – Tenerife – Terschelling – Texel – Tiengemeten – Tilos - Timor – Tobago – Torcello – Trinidad – Tristan da Cunha
U
V
Victoria – Vis – Vlieland – Voorne
W
X Y Z
Zakynthos - Zanzibar – Zuidereiland
Eilanden naar continent
Eilanden rond Afrika
- Canarische Eilanden (Spanje)
- Comoren
- Kaapverdië
- Lampedusa (Italië)
- Madagaskar - 587.041 km²
- Mauritius
- Pemba
- Réunion
- Sao Tomé
- Seychellen
- Sint-Helena
- Zanzibar
Eilanden rond Noord- en Zuid-Amerika
- Groenland (Denemarken) - 2.175.000 km²
- Baffineiland (Canada) - 507.451 km²
- Victoria (Canada) - 217.290 km²
- Ellesmere (Canada) - 196.236 km²
- Cuba - 110.922 km²
- Newfoundland (Canada) - 108.860 km²
- Vancouvereiland (Canada) - 32.134 km²
- Falklandeilanden
- Galápagoseilanden (Ecuador)
- Hispaniola (Haïti/Dominicaanse Republiek)
- Jamaica
- Trinidad en Tobago
- Aruba (land van het Koninkrijk der Nederlanden)
- Curaçao (land van het Koninkrijk der Nederlanden)
- Sint Maarten (land van het Koninkrijk der Nederlanden)
- Bonaire (Nederland)
- Sint Eustatius (Nederland)
- Saba (Nederland)
- Guadeloupe (Frankrijk)
- Bermuda (Verenigd Koninkrijk)
- Puerto Rico (VS)
- Hawaï (VS)
- Duivelseiland (Frankrijk)
Eilanden rond Azië
- Nieuw-Guinea (Indonesisch gedeelte) - 789.900 km²
- Bohol - (Filipijnen)
- Borneo - (Indonesië) - 751.000 km²
- Sumatra (Indonesië) - 422.200 km²
- Honshu (Japan) - 230.092 km²
- Celebes (Indonesië) - 178.700 km²
- Java (Indonesië) - 126.400 km²
- Luzon (Filipijnen) - 104.400 km²
- Tenedos (Turkije)
- Gökçeada (Turkije)
- Marmara (Turkije)
- Giresuneiland (Turkije)
- Paspargos-eilanden (Turkije)
- Prinseneilanden (Turkije)
- Mindoro (Filipijnen)
- Mindanao (Filipijnen)
- Rodos - (Griekenland)
- Kos - (Griekenland)
- Samos - (Griekenland)
- Lesbos (Griekenland)
- Cyprus - 9252 km²
- Cebu (Filipijnen) - 5088 km²
- Hokkaido (Japan)
Eilanden rond Europa
- Groot-Brittannië - 229.849 km²
- IJsland - 103.000 km²
- Ierland - 84.421 km²
- Sicilië (Italië)
- Sardinië (Italië)
- Torcello (Italië)
- Corsica (Frankrijk)
- Malta
- Elba (Italië)
- Majorca (Balearen, Spanje)
- Minorca (Balearen, Spanje)
- Ibiza (Balearen, Spanje)
- Gökçeada (Imbros) (Turkije)
- Kanaaleilanden: Jersey, Guernsey, Sark (Verenigd Koninkrijk) en de Chausey eilanden (Frankrijk)
- Öland (Zweden) (Oostzee)
- Nova Zembla (Noordelijke IJszee)
- Waddeneilanden (grens Noord- en Waddenzee, hier alleen bewoonde eilanden opgenomen):
- Nederland: Texel, Vlieland, Terschelling, Ameland, Schiermonnikoog
- Duitsland: Borkum, Juist, Norderney, Baltrum, Langeoog, Spiekeroog, Wangerooge, Neuwerk, Pellworm, Nordstrand, Halligen, Amrum, Föhr, Sylt
- Denemarken: Rømø, Mandø, Fanø
Eilanden rond Australië en Nieuw-Zeeland en in Oceanië
- Nieuw-Guinea (Oceanisch gedeelte) - 789.900 km²
- Zuidereiland (Nieuw-Zeeland) - 150.460 km²
- Noordereiland (Nieuw-Zeeland) - 114.687 km²
- Tasmanië (Australië)
- Frasereiland (Australië)
- Fiji Eilanden
- Cookeilanden
- Pitcairn (eiland)
- Paaseiland
Zie ook
- ↑ Wat is het grootste eiland van de wereld?
- ↑ Duitse zandbank krijgt status van Waddeneiland Volkskrant, 29 juli 2003
- ↑ Zandplaat De Razende Bol voortaan eiland Nederlands Dagblad, 7 augustus 2003
- ↑ Etymologiebank.nl