Huis te Beek

Huis te Beek
	Het Huis te Beek op een kaart uit 1570
Locatie	Beek
Gebouwd in	15e eeuw?
Gesloopt in	vóór 1591
Herbouwd in	17e eeuw
	Het Spijker rond 1900.

Het Huis te Beek of Het Spijker is de benaming voor zowel een middeleeuws kasteel als een 17e-eeuws landhuis in het Nederlandse dorp Beek, provincie Gelderland. Met de bouw van het derde Huis te Beek werd begin 18e eeuw begonnen, maar dit huis is nooit voltooid.

Geschiedenis

Vermoedelijk stichtte het geslacht Van Groesbeek in de 15e eeuw het versterkte huis in Beek. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog zal dit kasteel zijn verwoest, maar in ieder geval al vóór 1591.

De heerlijkheid Beek werd in 1657 door de weduwe Genoveva Maria van den Boetzelaer van Asperen overgekocht van Johan van Groesbeek. Haar zoon Frederik Hendrik van Randwijck volgde haar op. Hij liet het verwoeste huis niet meer herbouwen en koos voor een nieuw landhuis aan de Nieuwe Holleweg. Dit huis droeg de naam Het Spijker.

Frederiks zoon Jacob besloot om rond 1700 aan de Waterstraat een nieuw Huis te Beek te bouwen, maar verder dan de omgrachting en de kelders zijn de bouwwerkzaamheden nooit gekomen. Waarschijnlijk belemmerde het uitbreken van de oorlog met Frankrijk in 1702 het voortzetten van de bouwplannen.

De familie Van Randwijck bleef tot in de 19e eeuw in Het Spijker wonen. Hierna werd het huis omgevormd tot een logement.

Beschrijving

Een kaart uit 1570 van Thomas Witteroos toont nabij de kerk van Beek een rechthoekig gebouw dat wordt afgedekt door een zadeldak tussen topgevels. Op de hoeken staan torens. De exacte locatie van dit huis is niet duidelijk. Mogelijk stond het op de hoek van de Rijksstraatweg met de Waterstraat.

Het Spijker aan de Holleweg was een verdiepingsloos huis, afgedekt door een omgaand schilddak. De voorgevel telde drie traveeën, de zijgevel vijf. Naast het huis stond een watermolen. Begin 20e eeuw is Het Spijker met een verdieping verhoogd. Uiteindelijk is het afgebroken.

De gracht van het onvoltooide Huis te Beek van Jacob van Randwijck is deels bewaard gebleven als vijver van het zorgcentrum ’t Höfke dat daar in de jaren 60 van de 20e eeuw werd gebouwd. Het is niet bekend hoe het nieuwe landhuis van Jacob er precies uit had moeten zien, maar vermoed wordt dat het om een op het oosten georiënteerd breed huis gaat met bijgebouwen die haaks op het hoofdgebouw waren gepland. Aan de westzijde lijkt een zichtas bedoeld richting het Valkhof te Nijmegen.

Bronnen, noten en/of referenties

Jan Vredenberg e.a. (2013). Kastelen in Gelderland. Matrijs, Utrecht, "Ubbergen", p. 456.
Het Spijker te Beek, Kastelenlexicon
Schulte, A.G. (1983). Het Rijk van Nijmegen – Oostelijk gedeelte en de Duffelt. Staatsuitgeverij, Den Haag / Rijksdienst voor de Monumentenzorg, Zeist, "Beek", p. 110, 111, 150-152. Gearchiveerd op 2 januari 2023.