Maastricht

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Dit is een oude versie van deze pagina, bewerkt door Jcb (overleg | bijdragen) op 24 jun 2010 om 23:37. (→‎Carnaval)
Deze versie kan sterk verschillen van de huidige versie van deze pagina.
Maastricht
Gemeente in Nederland Vlag van Nederland
Vlag van de gemeente Maastricht
Wapen van de gemeente Maastricht
Locatie van de gemeente Maastricht (gemeentegrenzen CBS 2016)
Situering
Provincie Limburg
Coördinaten 50°52'NB, 5°41'OL
Algemeen
Oppervlakte 60,12 km²
- land 55,99 km²
- water 4,13 km²
Inwoners
(1 januari 2024)
125.203?
(2236 inw./km²)
Bestuurscentrum Maastricht
Belangrijke verkeersaders Sjabloon:E-wegSjabloon:A-wegNLSjabloon:A-wegNLSjabloon:N-wegNLSjabloon:N-wegNL
Politiek
Burgemeester (lijst) Jan Mans (waarnemend)
Economie
Gemiddeld inkomen (2019) € 25.700 per inwoner
Gem. WOZ-waarde (2019) € 207.000
WW-uitkeringen (2014) 34 per 1000 inw.
Overig
Postcode(s) 6200-6229
Netnummer(s) 043
CBS-code 0935
CBS-wijkindeling zie wijken en buurten
Website www.maastricht.nl
Bevolkingspiramide van de gemeente Maastricht
Bevolkingspiramide (2023)
Portaal  Portaalicoon   Nederland
Maastricht
Waarschuwing Foutief gebruik van Sjabloon:Infobox gemeente Nederland. De volgende parameters dienen niet handmatig te worden ingevoerd:
oppervlakte, oppervlakte land, oppervlakte water, inwoners, datum inwoners en dichtheid.

Maastricht (uitspraak) (Maastrichts: Mestreech) is een stad in het zuiden van de Nederlandse provincie Limburg. Zij is de hoofdstad van deze provincie en telt Sjabloon:Inwonertal NL gemeente inwoners (Sjabloon:Inwonertal NL datum, bron: CBS), die Maastrichtenaar[1] worden genoemd. Maastricht is gelegen aan weerszijden van de rivier de Maas.

De stad heeft een lange geschiedenis, die teruggaat tot in de Keltische tijd, voor het begin van de huidige jaartelling [2][3]. De geschiedenis weerspiegelt zich in het historische stadscentrum met verschillende Romaanse en andere stijlkerken en de vele pleinen. Het bekendste plein is het Vrijthof, gelegen nabij de Servaaskerk, die vernoemd is naar de heilige Servatius, de beschermheilige van het vanouds katholieke Maastricht. Tegenwoordig heeft Maastricht vooral het imago van een bourgondische stad, waar het goed winkelen en recreëren is. Er komen dan ook veel toeristen. Dankzij de aanwezigheid van een universiteit en een hogeschool is het ook een studentenstad.

Naam

In de historie is uit de Romeinse tijd geen naam bekend voor Maastricht. Een middeleeuwse Latijnse naam voor Maastricht was Traiectum. Het Latijnse Mosae Trajectum werd daarbij gebruikt en betekent "doorwaadbare plaats in de Maas". De toevoeging Mosae werd gebruikt omdat voor Utrecht ook de naam Traiectum werd geschreven.[4] In 1051 werd dat Masetrieth en uiteindelijk Maastricht.[5]

Geschiedenis

Zie Geschiedenis van Maastricht voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Maastricht behoort naast Nijmegen tot de steden die zich de oudste stad van Nederland noemen. Al meer dan 500 jaar voor het begin van de huidige jaartelling was er een Keltische nederzetting bij een doorwaadbare plaats in de Maas[6]. Een feit dat onder meer bevestigd werd door de voor Nederland unieke vondst in 2008 van een Keltische muntschat.[7] De schat is afkomstig uit de eerste eeuw voor Christus. Aan het begin van onze jaartelling breidde het Romeinse Rijk zich vanuit het zuiden uit tot de lijn Nijmegen, Utrecht, Katwijk. Maastricht heeft enige eeuwen onder invloed gestaan van de Romeinen totdat het Romeinse Rijk instortte.

In eerste instantie bestond deze nederzetting uit twee delen, aan elke kant van de Maas een; (het huidige centrum op de westoever en het huidige Wyck op de oostoever). Nadat de Romeinen een brug tussen deze delen hadden gebouwd, kon de rivier ongeacht de waterstand overgestoken worden. Deze eerste brug bevond zich tegenover de huidige Eksterstraat en heeft meer dan duizend jaren dienst gedaan. Nadat zij was ingestort (1275), is ze iets later in de dertiende eeuw vervangen door de huidige Sint Servaasbrug die ongeveer 200 meter ten noorden van de oude brug werd gebouwd .

Begin 19e eeuw ontwikkelde Maastricht zich (in het kielzog van Wallonië) tot een van Nederlands vooraanstaande industriesteden. Een belangrijke rol hierin was weggelegd voor de familie Regout die Maastricht als keramiekstad op de kaart zette. Een rol die Maastricht tegenwoordig nog steeds heeft. Aan het eind van de jaren zeventig van de twintigste eeuw daalde de werkgelegenheid sterk. Mede onder invloed van deze ontwikkeling werd de Universiteit Maastricht opgericht. Een andere ontwikkeling die gaande is sinds de jaren tachtig is dat de stad Maastricht zich profileert als congresstad. Al voordat op de uiterwaarden van de Maas het MECC gebouwd werd, was zij eens het toneel van een Eurotop. Op 7 februari 1992 vond er opnieuw een Eurotop plaats in Maastricht. Tijdens deze conferentie werd door de vertegenwoordigers van twaalf Europese landen het Verdrag van Maastricht gesloten. Daarmee werd een begin gemaakt met de Europese Unie, en werd de basis gelegd voor de euro.

Op 1 en 2 december 2003 was het MECC het toneel van een OVSE-top.

Geografie

Ligging

   Aangrenzende gemeenten   
               Meerssen 
           
 Lanaken (B)   Valkenburg aan de Geul 
           
 Riemst (B)
Wezet (B) 
     Eijsden       Margraten 

Maastricht ligt in het uiterste zuiden van Nederland. De stad ligt op de samenkomst van het Maasdal en het Jekerdal, tussen het Plateau van Margraten en de Belgische Haspengouw. Door de stad stroomt niet alleen de rivier de Maas, maar ook het riviertje de Jeker. Bij de Onze-Lieve-Vrouwewal mondt de Jeker uit in de Maas. Het deel van de oude stad, dat op de oostoever van de Maas ligt, heet Wyck (uitspraak: Wiek). Voormalig afzonderlijke dorpen als Amby, Heer, Heugem, Limmel, Scharn, Sint Pieter, Oud-Caberg en Wolder zijn inmiddels wijken van Maastricht. De voorheen zelfstandige aangrenzende gemeenten Borgharen en Itteren maken inmiddels ook deel uit van de gemeente Maastricht, maar liggen nog steeds op enige afstand van de stad.

Toen de linkeroever van de Maas op 8 augustus 1843 aan België werd toegewezen, werd besloten om een gebied van 1.200 vadem (2,3 km; 1 kanonschot ver) rond Maastricht bij Nederland te voegen. Hierdoor is de westkant van Maastricht het enige gebied in Zuid- Limburg waar de rivier geen natuurlijke grens met België vormt.

Wijken

Blijkens de gegevens van de website van de gemeente Maastricht[8] bestaat Maastricht uit de volgende vijf delen:

  1. Stadsdeel Maastricht-Centrum (bestaande uit de wijken Binnenstad, Jekerkwartier, Kommelkwartier, Statenkwartier, Boschstraatkwartier, Sint Maartenspoort, Wyck-Céramique);
  2. Stadsdeel Zuid-West (Villapark, Jekerdal, Biesland, Campagne, Wolder, Sint Pieter);
  3. Stadsdeel Noord-West (Brusselsepoort, Mariaberg, Belfort, Pottenberg, Malpertuis, Caberg, Oud-Caberg, Malberg, Dousberg-Hazendans , Daalhof, Boschpoort, Bosscherveld, Frontenkwartier, Belvédère, Lanakerveld);
  4. Stadsdeel Noord-Oost (Beatrixhaven, Borgharen, Itteren, Meerssenhoven, Wyckerpoort, Wittevrouwenveld, Nazareth, Limmel, Amby);
  5. Stadsdeel Zuid-Oost (Randwyck, Heugem, Heugemerveld, Scharn, Heer, De Heeg, Vroendaal).

De bovenvermelde wijken Amby, Borgharen, Heer, Itteren, Sint-Pieter en Wolder (als hoofdkern van de gemeente Oud-Vroenhoven) zijn geannexeerde en dus voorheen zelfstandige gemeenten. Limmel (voorheen gemeente Meerssen), Scharn (voorheen gemeente Heer) en Heugem (voorheen gemeente Gronsveld) zijn dorpen die deel uitmaakten van andere gemeenten.

Klimaat

Het centrum van Maastricht ligt op een hoogte van 49,4 meter boven NAP (de buitenwijken liggen aanmerkelijk hoger). Omdat Maastricht voor Nederlandse begrippen diep landinwaarts ligt, ondergaat het minder de invloeden van de zee dan de (meer) westwaarts en noordwaarts gelegen delen van Nederland. Dit brengt met zich mee dat het klimaat meer op een landklimaat lijkt, dan de meer richting de kust gelegen gebieden. De winters zijn er vaak iets kouder en sneeuwrijker, de zomers zijn er warmer. Maastricht is dan ook een van de plekken waar de hoogste temperaturen van Nederland worden gemeten. Gemiddeld genomen ligt de maximumtemperatuur in juli en augustus overigens niet meer dan een halve graad boven die van De Bilt.

Op 27 juni 1947 werd in deze stad de tot nu toe op één na hoogste maximumtemperatuur geregistreerd, die ooit in Nederland gemeten werd, namelijk 38,4 °C.

Weergemiddelden voor Maastricht
Maand jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec Jaar
Gemiddeld maximum (°C) 5,0 5,9 9,7 13,0 17,8 20,3 22,5 22,7 18,8 14,2 8,7 6,1 13,7
Gemiddelde temperatuur (°C) 2,6 2,9 5,9 8,4 13,0 15,6 17,7 17,6 14,3 10,3 5,9 3,8 9,8
Gemiddeld minimum (°C) −0,1 −0,2 2,2 4,0 8,0 10,9 13,0 12,8 10,1 6,6 3,0 1,2 6,0
Bron: Langjarige gemiddelden en extremen, tijdvak 1971 - 2000 Maastricht. Hierop zijn ook nog andere weergegevens over deze stad te vinden.

Cultuur

Standbeeld van Jan Pieter Minckeleers

Standbeeld van Jan Pieter Minckeleers

Minderbroederskerk

Minderbroederskerk

Het Dinghuis (lokatie van de VVV)

Het Dinghuis (lokatie van de VVV)

Stadsmuur en park

Stadsmuur en park

Stadsmuur in de winter

Stadsmuur in de winter

Mestreechter Geis

Mestreechter Geis

Musea

Maastricht kent enkele bekende musea, waarvan het bekendste het Bonnefantenmuseum is. Dit museum werd gebouwd in 1995 naar een ontwerp van de architect Aldo Rossi. De collectie van het museum bestaat uit een vaste collectie oude kunst van zowel schilderkunst als beeldhouwkunst (beelden en schilderijen uit de periode 1200-1650) en hedendaagse kunst. Een ander belangrijk museum is het Natuurhistorisch Museum Maastricht. Dit museum heeft als topstuk een afgietsel van de in 1774 gevonden Mosasaurusschedel. Het origineel werd door Napoleon meegenomen en ligt nu in het Muséum national d'histoire naturelle in Parijs. Het derde belangrijke museum is het Spaans Gouvernement, een museum aan de zuidzijde van het Vrijthof. Het is een 16e-eeuws voormalig kapittelhuis, waarvan de naam is ontleend aan de Spaanse koning en tevens Rooms-Duitse keizer Karel V, die daar regelmatig tussen 1520 en 1550 verbleef. Kleinere musea in de stad zijn het Nederlands Architectuurinstituut Maastricht, Schuilen in Maastricht (een tentoonstelling over het gebruik van de 'Kazematten' als schuilkelder), het Sint-Pieters Museum op de Lichtenberg en museum De Historische Drukkerij.

Bezienswaardigheden

Maastricht telt vele honderden bezienswaardigheden en monumentale gebouwen:

Rijksmonumenten

Maastricht telt meer dan 1500 rijksmonumenten, waarmee het de tweede plek inneemt qua aantal na Amsterdam.

Maastricht als bedevaartplaats

De verering van de "Sterre der Zee", in de Onze-Lieve-Vrouwebasiliek , is de meest populaire Maria-devotie in Limburg. Heel de dag door komen mensen in de kapel van de Sterre der Zee een moment bidden, en steken daarbij een kaars (een "bougie") op, als zichtbaar symbool voor hun gebed.

Andere devoties in Maastricht:

Evenementen

Carnaval

Een van de bekendste carnavalsvieringen in Nederlands Limburg vindt plaats in Maastricht. Daar werd in 1839 de sociëteit Momus opgericht. Deze sociëteit heeft het spontane volksfeest een iets meer georganiseerd karakter gegeven door naar Rijnlands voorbeeld zittingen en optochten te houden. Momus ging in 1939 ter ziele, maar na de Tweede Wereldoorlog werd deze rol overgenomen door de Carnavalsvereniging 'De Tempeleers'. In het Maastrichtse Carnaval wordt veel aandacht besteed aan de kostuums ('pekskes') en aan het schminken van het gezicht. Een groot deel van het feest speelt zich daar ook in de buitenlucht af; het zogenaamde straatcarnaval ('straotkarneval').

Een verhaal apart is de traditie van de Maastrichtse carnavalsmuziek. Werd er voor de Tweede Wereldoorlog nog gebruikgemaakt van 'Hollandse' garnizoensliederen om het feest cachet te geven, na de oorlog is er op instigatie van de Tempeleers het gebruik geïntroduceerd om voor de gelegenheid eigen liederen te schrijven, de "vastelaovendsleedsjes". Door een concours wordt ieder jaar een liedje van het jaar verkozen. Zo is er in de loop der decennia een repertoire van honderden liedjes ontstaan. Het eerste, in 1946 heette heel toepasselijk "Carneval in Mestreech". Op straat werden deze liedjes, aanvankelijk begeleid met accordeon en trompet. Vanaf de jaren zestig raakten de "Zaate Hermeniekes", ("Zatte Harmonieën") in zwang. Later kwamen daar nog eens tientallen sambabands bij.

Uitgaansleven

Maastricht staat bekend om zijn zeer rijke caféleven en zijn talrijke restaurants, waarvan vele van zeer hoog niveau (de stad met de meeste Michelinsterren in Nederland). In het centrum zijn de meeste cafés en restaurants te vinden, maar ook in sommige buitenwijken, en dan met name in de voormalige dorpen die in de loop der tijd aan Maastricht vastgegroeid zijn. De hoogste concentratie cafés ligt rond het Vrijthof de Markt, het Onze-Lieve-Vrouweplein en de Platielstraat. Van de grotere steden in Nederland heeft Maastricht de hoogste cafédichtheid.

Politiek

College van burgemeester en wethouders

In de periode vanaf 2010 kent Maastricht een College van Burgemeester en Wethouders dat bestaat uit CDA, PvdA, SPM en D66 (23 van de 39 zetels). Het college telt 6 wethouders, 2 van de PvdA (Albert Nuss en Jacques Costongs), 2 van het CDA (Luc Winants en Jim Janssen), 1 van SPM (André Willems) en 1 van D66 (Mieke Damsma). De burgemeester was tot het aftreden van Gerd Leers altijd van CDA-huize. Met de benoeming van interim-burgemeester Jan Mans, kreeg Maastricht voor het eerst een burgemeester van de PvdA. In de loop van 2010 wordt de benoeming van een nieuwe burgemeester verwacht.

Gemeenteraad

Oud-Burgemeester Gerd Leers
Het Maastrichtse stadhuis, gebouwd in de jaren 1659-1664 door Pieter Post

Vanaf 1982 is de Maastrichtse gemeenteraad als volgt samengesteld:

Gemeenteraadszetels
Partij 1982 1986 1990 1994 1998 2002 2006 2010
PvdA 11 18 13 9 10 8 13 7
CDA 17 14 15 11 12 11 7(6) 7
GL 2 1 2 3 3 5 5 4
VVD 5 4 3 4 5 5 4(3) 4
Senioren Partij Maastricht - 1 2 5 4 3 3 5
SP - - - - 2 2 3 2
Stadsbelangen Mestreech - - - - - 3 2 2
D66 1 1 4 6 3 2 2 4
TON - - - - - - - 2
CVP - - - - - - (1) 1
LPM - - - - - - (1) 1
Overige 3 - - 1 - - - -
Totaal 39 39 39 39 39 39 39 39
  • Noot 1: uitgegaan is van wat de partijen oorspronkelijk bij de verkiezingen aan zetels hebben verworven.
  • Noot 2: een partij als GroenLinks (GL) bestond vroeger uit vier partijen (PSP, PPR, CPN en EVP) die later zijn samengegaan tot GroenLinks. Vanwege de vergelijkbaarheid is de huidige naam ook voor het verleden gebruikt.
  • Noot 3: Stadsbelangen Mestreech heette tot april 2003 Stadspartij Leefbaar Mestreech.
  • Noot 4: Als gevolg van een breuk in de VVD is er sinds september 2006 een nieuwe partij gevormd door voormalig VVD-leden. Na een conflict binnen het CDA heeft raadslid Jan Hoen zich in 2008 afgesplitst van de CDA-fractie en heeft een eigen fractie gevormd. De gevolgen voor de zetelverdeling staan tussen haakjes.

Stedenbanden

Economie

Bedrijvigheid

Maastricht is van oudsher een industriestad. Vooral de familie Regout speelde een belangrijke rol bij de stimulering van de 19e eeuwse keramiekindustrie. Bekende bedrijven uit die tijd zijn Sphinx, Mosa en KNP (tegenwoordig Sappi). Vroeger was ook de ENCI een van de grotere bedrijven, maar daar is de laatste jaren het aantal werknemers sterk teruggezakt.

Omdat het aantal werknemers in de industrie en mijnbouw in Maastricht en de rest van Limburg vanaf de jaren zeventig sterk terugliep, werd besloten meer in te zetten op kenniseconomie in plaats van industrie. Dit resulteerde in de oprichting van de Universiteit Maastricht en het MECC en de komst van bedrijven als Vodafone Nederland en diverse call centers.

In de hoofdstad van Limburg is de overheid (gemeente, Provincie Limburg en Rijkswaterstaat) een belangrijke werkgever. Verder speelt het toerisme een belangrijke rol in de Maastrichtse economie, waardoor horeca, winkels en het hotelwezen belangrijke takken van de Maastrichtse economie zijn.

Winkelen

De Maastrichtse binnenstad heeft een zeer ruim winkelaanbod. Naast de gebruikelijke winkelketens wordt Maastricht ook gekenmerkt door een aantal kleine exclusieve winkels. Een opvallende winkel is de boekhandel Selexyz Dominicanen, gevestigd in de Dominicanenkerk, een achthonderd jaar oude kerk van de paters Dominicanen. Volgens de Britse krant The Guardian is dit de mooiste boekhandel ter wereld. Het winkelaanbod trekt veel toeristen uit de omringende regio's aan, waaronder bezoekers uit België en Duitsland.

Maastricht heeft ook een aantal markten. De weekmarkt is op de Markt.

  • de vrijdagmarkt: dit is de grootste van de drie markten. Deze markt is tot in de wijde omgeving van Maastricht bekend en trekt ook veel Belgen.
  • de woensdagmarkt: deze markt vindt op woensdagochtend plaats, en is net als de vrijdagmarkt een reguliere markt, alleen kleiner van opzet.
  • de dagmarkt: iedere dag zijn er enkele marktkramen, die in dagelijkse behoeften voorzien.

Eveneens is er iedere donderdagmiddag een biologische-levensmiddelenmarkt in de Stationsstraat en iedere zaterdag een antiek- en curiosamarkt in dezelfde straat, direct voor het station.

Media

Maastricht kent verschillende lokale media, zoals huis-aan-huis-bladen (De Ster, De Maaspost en De Trompetter), een radiozender (Maastricht FM) en een televisiezender (TV Maastricht). De laatste twee kanalen zijn in handen van RTV Maastricht.

Ook bieden de provinciale media veel lokale informatie, zoals de dagbladen De Limburger en het Limburgs Dagblad, en de radio- en televisiezender L1. Evenementen en uitgaansmogelijkheden worden wekelijks gepubliceerd in de uitgaansagenda Week In Week Uit en op de website MaastrichtNet.

Onderwijs

Maastricht wordt als een studentenstad beschouwd. Dit heeft het onder meer te danken aan de Universiteit Maastricht, met ruim 13.000 studenten de grootste onderwijsinstelling in Limburg. De Hogeschool Zuyd (verspreid over drie Zuid-Limburgse steden) heeft enkele opleidingen in Maastricht, waaronder het Conservatorium Maastricht, de Toneelacademie Maastricht, de Academie Beeldende Kunsten (kunstacademie) en de Hoge Hotelschool. Daarnaast is er het postacademisch kunstinstituut Jan van Eyck Academie. MBO-opleidingen worden onder meer verzorgd door Leeuwenborgh Opleidingen.

De middelbare scholen in Maastricht zijn het Porta Mosana College, Sint-Maartenscollege, Terra Nigra College, Bonnefanten College, Bernard Lievegoed School (vrije school), International School Maastricht en de Don Boscoschool (speciaal onderwijs).

Verkeer en vervoer

Spoorwegen verbinden station Maastricht met het noorden (richting Sittard en Eindhoven), oosten (richting Valkenburg aan de Geul en Heerlen) en het zuiden (richting Wezet en Luik). Na bestuurlijk overleg tussen de beide provincies Limburg werd eind 2004 besloten tot het opknappen van de oude goederenspoorlijn tussen Maastricht en Lanaken (B). Deze spoorwegverbinding zal in eerste instantie het goederenverkeer over de weg tussen de beide vestigingen van de Sappi papierfabrieken moeten beperken. In België bestaan vergevorderde plannen het andere deel van het tracé, tussen Lanaken en Hasselt te reactiveren, waardoor er een tramverbinding tussen Maastricht en Hasselt gerealiseerd zou kunnen worden. Hierdoor ontstaat ook een snellere verbinding tussen Maastricht en Antwerpen. De spoorwegverbinding met Luik, waar de TGV stopt, is in die zin verbeterd, dat de stoptrein tussen deze twee Euregio-steden in 2006 op werkdagen vervangen is door een intercity, die doorrijdt naar Brussel en ook daar goede aansluitingen biedt op het netwerk van hogesnelheidstreinen.

De snelweg A2 verbindt Maastricht in noordelijke richting met Eindhoven en de Randstad en in zuidelijke richting met Luik, en de A79 verbindt Maastricht in oostelijke richting met Heerlen en in het verlengde daarvan - via de A76 - met Duitse steden als Aken, Keulen en het Ruhrgebied. Laatstgenoemde snelweg voert enige kilometers ten noorden van Maastricht in westelijke richting naar Antwerpen en Brussel.

Enkele kilometers ten noorden van Maastricht (in de gemeente Beek), bevindt zich verder de luchthaven Maastricht Aachen Airport.

Bekende Maastrichtenaren

Zie lijst van Maastrichtenaren voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Trivia

  • Maastricht is een Millennium Gemeente.
  • Op 17 november 2001 was Sinterklaas in Maastricht voor de landelijke intocht. Sint en zijn Pieten konden echter niet aanmeren met de "pakjesboot 12" vanwege de geringe hoogte van de bruggen. De "pakjesboot 14" meerde uiteindelijk aan met Sint Nicolaas aan boord, terwijl de "pakjesboot 12" op een wagen werd gezet en door de stad werd getrokken. Dit was tevens de laatste intocht met Aart Staartjes als presentator. Tijdens deze intocht kwam ook Pieke Dassen een aantal keer langs.
  • Maastricht wordt als enige stad genoemd in het Wilhelmus.

Zie ook

Externe links

Commons heeft mediabestanden op de pagina Maastricht.
Klik op de afspeelknop om dit artikel te beluisteren. De ingesproken tekst kan verouderd zijn. Download deze opname. Info over deze opname. Meer over Gesproken Wikipedia.

<span title="Voor deze uitspraak is een bronvermelding gewenst. Motivering:

">[bron?]