Dokkum: verschil tussen versies

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Interactief door geschiedenis bladeren
← Oudere bewerkingNieuwere bewerking →
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
Dagdeel (overleg | bijdragen)
11.222 bewerkingen
kGeen bewerkingssamenvatting
Regel 194: Regel 194:
* [[Gemma Frisius]] (1508-1555), wetenschapper
* [[Gemma Frisius]] (1508-1555), wetenschapper
* [[Lieuwe van Aitzema]] (1600-1669), diplomaat en geschiedschrijver
* [[Lieuwe van Aitzema]] (1600-1669), diplomaat en geschiedschrijver
* [[Govert Dircksz Camphuysen]] (1624-1672)
* [[Ulrik Huber]] (1636-1694), rechtsgeleerde
* [[Ulrik Huber]] (1636-1694), rechtsgeleerde
* [[Jacobus Canter Visscher]] (1692-1735), predikant
* [[Jacobus Canter Visscher]] (1692-1735), predikant

Versie van 19 jun 2019 15:29

Dokkum
Stad in Nederland Vlag van Nederland
Dokkumergrootdiep
Dokkum (Friesland)
Dokkum
Situering
Provincie Vlag Friesland Friesland
Gemeente Vlag van Noardeast-Fryslân Noardeast-Fryslân
Coördinaten 53° 20′ NB, 5° 60′ OL
Algemeen
Oppervlakte 9,77[1] km²
- land 9,24[1] km²
- water 0,53[1] km²
Inwoners
(2023-01-01) 		12.965[1]
(1.327 inw./km²)
Woningvoorraad 6.173 woningen[1]
Overig
Postcode 9100 - 9103
Netnummer 0519
Woonplaatscode 3391
Belangrijke verkeersaders N356
N361
Foto's
Topografische kaart van Dokkum, dec. 2014
Topografische kaart van Dokkum, dec. 2014
Dokkumer waag
Dokkumer waag
Portaal  Portaalicoon   Nederland
Friesland

Dokkum is een stad in de gemeente Noardeast-Fryslân, in de Nederlandse provincie Friesland.

Het ligt ten zuiden van de Waddenzee en ten (zuid)westen van het Lauwersmeer tussen Damwoude en Aalsum, gelegen op de grens tussen de Kleistreek en de Friese Wouden. De stadskern ligt rond de plek waar de Dokkumer Ee en het Dokkumergrootdiep samenkomen. In 2023 telde de plaats 12.965 inwoners[1].

Dokkum is een van de Friese elf steden en heeft een regionale verzorgingsfunctie voor Noordoost-Friesland. De stad is de vijfde winkelstad van Friesland (56.688 m2 verkoopvloeroppervlakte). Rond Dokkum wordt het Friese dialect Noordhoeks gesproken. Sinds 2016 is Dokkum dankzij de Centrale As aangesloten op een hoogwaardig wegennetwerk richting Leeuwarden, Drachten en Groningen.

Geschiedenis

Dokkum geniet internationale bekendheid omdat in 754 Bonifatius in de omgeving van Dokkum werd vermoord.

Over de oorsprong van de naam Dokkum zijn verschillende verklaringen in omloop. Sommigen denken aan een combinatie en samentrekking van de Friese mansnaam 'Docko' die hier een erf of 'heim/hiem' zou hebben bezeten. Anderen associëren Dokkum met 'Tockingen', dat is een 'nederzetting aan een tocht of stroom'. Schrijfwijzen voor de plaatsnaam waren onder meer 'Dockinga' en 'Dockynchirica'. Dokkum is vanaf de middeleeuwen ook de vestigingsplaats van een klooster dat vanaf de 13e eeuw door de Norbertijner orde wordt uitgeoefend. Olivier van Keulen predikte in 1214 in Dokkum de kruistocht, waar dan ook Dokkumers aan hebben meegedaan. Deze geschiedenis wordt door middel van een halve maan op het wapen van Dokkum in herinnering gebracht.

In 1298 kreeg Dokkum na Stavoren, Harlingen en IJlst als vierde stad van Friesland stadsrechten.

In de Grote Friese Oorlog doet het Geallieerde leger onder leiding van Fokko Ukena een aanval op Dokkum (1418). Na enkele schermutselingen met de Schieringer verdedigers geven deze zich over en is de stad overmeesterd. Dokkum wordt gebrandschat en de stad militair onschadelijk gemaakt.

In de Tachtigjarige Oorlog tegen Spanje was Dokkum een belangrijke pion in de strijd. In 1572 was de stad enkele uren in handen van de Geuzen. Dokkum werd daarvoor zwaar gestraft met de Waalse Furie in Dokkum. Na 1579, toen Dokkum zich aansloot bij de Unie van Utrecht begon een tijdperk van rust. Het roomse klooster en de kloosterkerk worden in 1589 gesloopt, de toren van de kerk blijft tot 1832 het stadsbeeld bepalen.

Militaire luchtfoto van Dokkum, 1920-1940. Nederlands Instituut voor Militaire Historie
De Zijl over het Dokkumergrootdiep in het centrum

In vroegere jaren lag de stad in open verbinding met de zee, het Dokkumergrootdiep. In 1597 vestigde de Friese Admiraliteit zich in Dokkum. Vanuit hier werden allerlei zaken voor de beveiliging van de handelsvaart en oorlogvoering met Spanje op zee geregeld. Dokkum was van groot strategisch belang, wat ook blijkt uit de aanleg van de stadswallen in de jaren 1581-1582.

Dokkum in vroegere tijden

Toch bleef de Admiraliteit niet lang in Dokkum. Vanwege het dichtslibben van de vaarroutes verplaatste zij in 1644 het kantoor naar Harlingen. In 1729 werd de open verbinding met de Lauwerszee definitief afgesloten door de aanleg van de Dokkumer Nieuwe Zijlen. Deze verving tevens de oude 16e-eeuwse zeesluis onder de Zijl. Dokkum ontwikkelde zich steeds meer tot een op het land georiënteerde stad.

Door de aanleg van de Stroobossertrekvaart in de jaren 1654 - 1656 ging Dokkum failliet. Dokkum stond en staat in de lokale traditie bekend als "Arm Dokkum".

Tot 1925 bleef de gemeente binnen de begrenzing van de bolwerken, daarna werden delen van Oost- en West-Dongeradeel en Dantumadeel aan de gemeente Dokkum toegevoegd.

Tot 1984 was Dokkum tevens een zelfstandige gemeente. Door een samenvoeging met de gemeenten West- en Oostdongeradeel ontstond de gemeente Dongeradeel, waarvan Dokkum de hoofdplaats werd.

Ten zuiden van Dokkum bevindt zich een bron die door de overlevering in verband wordt gebracht met (de dood van) de Angelsaksische missionaris Bonifatius in 754 en daardoor een katholiek bedevaartsoord is geworden.

In Dokkum begon Fedde Sonnema zijn destilleerderij en likeurstokerij, tegenwoordig nog steeds bekend van Sonnema Berenburg. De oude fabriek staat nog steeds in Dokkum. Het pleintje voor de voormalige fabriek is naar Sonnema Sonnemapleintje genoemd. De berenburg wordt inmiddels in Bolsward gestookt.

In de negentiende eeuw ontstond een toenemend ruimtegebrek in Dokkum. Dit was te wijten aan de vestingwallen die groei naar buiten belemmerden, binnen het schootsveld van de kanonnen op de bastions mocht namelijk niet gebouwd worden. Alle nieuwbouw werd in de binnenstad opgepropt, wat leidde tot het verlies van vele oude historische gebouwen. Gelukkig werd de binnenstad van Dokkum - als een van de eerste plaatsen in Nederland - in 1974 uitgeroepen tot beschermd stadsgezicht en is daarmee een van de beschermde stads- en dorpsgezichten in Friesland.

Vroeger stopte er een trein in Dokkum, het Dokkumer lokaaltje. De passagiersdienst is al voor de oorlog opgeheven, het goederenvervoer pas halverwege jaren 70, maar toch is bij menig Dokkumer het Dokkumer lokaaltje een bekend iets. Zo was er een kroeg in Dokkum met de naam "Dokkumer lokaaltje", en kent iedere Dokkumer het welbekende lied van het treintje.

Op 18 november 2017 bevond de landelijke intocht van Sinterklaas zich in Dokkum. Tevens werden ook de afleveringen van het Sinterklaasjournaal in Dokkum gefilmd.

Stadsontwikkeling

Plaatsnaambord Dokkum

Er wordt gebouwd aan een nieuwe wijk, genaamd de Trije Terpen. Bij de Trije Terpen ligt een nieuw winkelgebied van de stad, de Zuiderschans. Ook in andere delen van de stad vinden bouwwerkzaamheden plaats, zoals het Lyceumpark, de Fonteinslanden, de Veiling en de Hogedijken.

In de toekomst zal Betterwird ten westen van het huidige industriepark worden uitgebreid. Betterwird is een industriegebied van de stad met meer dan 70 bedrijven. Aan de westkant van de stad, van de Lauwersseewei naar Betterwird, was een nieuwe rondweg gepland. De realisatie is echter financieel nu niet dekkend.

In 2013 is begonnen met de aanleg van de Centrale As. Dit is een weg met een snelle vierbaansverbinding en weinig obstakels tussen Dokkum en Drachten. De weg is in 2016 opgeleverd inclusief aquaduct bij Bergum.

Sinds 2013 wordt er ook gewerkt aan het bevaarbaar maken van de Súd Ie (Zuideree). Deze oude verbinding naar het Lauwersmeer zal in fases worden aangepakt waarbij een groot aantal bruggen wordt verhoogd. Het gaat om bruggen in de stad Dokkum zoals de Halvemaanspoortbrug en de Dongeradykbrug maar ook bruggen in het buitengebied. Als alles volgens planning verloopt kunnen de eerste boten in 2019 van Dokkum naar Oostmahorn varen.

In 2018 is de bouw gestart van de nieuwe ontwikkeling Houtkolk, gelegen aan de Dokkumer Ee. In totaal zullen in 4 appartementengebouwen 77 appartementen worden gerealiseerd.

Bevolkingsgroei

Bevolkingsontwikkeling 1718–2018

Dokkum is tussen 1960 en 2013 gegroeid met 5378 personen. De laatste jaren schommelt de bevolking rond de 12.500 inwoners.

  • 1899 - 4.105 inwoners (volkstelling)
  • 1920 - 3.574 inwoners[2]
  • 1925 - 4.858 inwoners[3]
  • 1930 - 4.895 inwoners[4]
  • 1940 - 5.049 inwoners[5]
  • 1950 - 5.877 inwoners[6]
  • 1960 - 7.247 inwoners
  • 1965 - 8.440 inwoners
  • 1970 - 9.886 inwoners
  • 1975 - 10.927 inwoners
  • 1980 - 11.704 inwoners
  • 1995 - 12.510 inwoners
  • 2000 - 12.800 inwoners
  • 2010 - 12.490 inwoners
  • 2014 - 12.615 inwoners
  • 2015 - 12.583 inwoners
  • 2016 - 12.516 inwoners
  • 2017 - 12.575 inwoners
  • 2018 - 12.540 inwoners

Bron: CBS Statline

Dokkum (754-2004) 1250 jaar

Omdat 754 de eerste keer in de geschiedenis is dat Dokkum wordt genoemd heeft men dit jaar als stichtingsjaar van Dokkum gekozen. In 2004 was dat 1250 jaar geleden, en vanwege dat jubileum was 2004 voor Dokkum een jaar van feestelijkheden. Onder andere met de vierjaarlijkse stadsfeesten werd dit jaar extra groot uitgepakt. Ook verscheen een standaardwerk over de geschiedenis van Dokkum, getiteld Geschiedenis van Dokkum, hart van noordelijk Oostergo.

Bezienswaardigheden

In het begin van de 21ste eeuw is er veel gerestaureerd in Dokkum. Met behulp van geld van de Europese Unie is de binnenstad opnieuw bestraat en zijn er diverse kunstwerken aangebracht. Ook particulier is er veel aan de stad opgeknapt. Voorbeelden hiervan zijn de Koffiebranderij, waar een restaurant in gevestigd is en het halsgevelhuis 'De Gouden Hand' aan de vleesmarkt. Een Dokkumer specialiteit is Dokkumer koffie. Dokkum telt meer dan 140 rijksmonumenten.

Kaart van het oude centrum van Dokkum, met bezienswaardigheden.

Stadhuis

Stadhuis van Dokkum.

Het stadhuis van Dokkum is een gebouw uit 1610 dat later nog uitgebreid en verbouwd werd.

Admiraliteitshuis

Tot 1645 was het admiraliteitshuis (gebouwd in 1618) de vergaderplaats van de Friese en Groningse Admiraliteiten. Het pand is onderdeel van Museum Dokkum.

Blokhuis

Tegenover het stadhuis staan op de plaats van het voormalige blokhuis drie zeventiende-eeuwse huizen. In deze drie gebouwen zitten tegenwoordig winkels.

Waag

De Waag is gebouwd in 1754, precies 1000 jaar na de stichting van Dokkum. Het bezit vier ionische pilasters met gebeeldhouwde stadswapens en een klokkoepel. Op de gevel staat nog steeds de tekst weegt en waakt. Dit in verband met de tweeledige functie die het vroeger had. Ten eerste werd hier de zuivel gewogen en ten tweede waren hier soldaten gelegerd.

Kerken

Stadswallen

De oude vestingstad van Dokkum is omringd door stadswallen. Deze stadswallen staan bekend als bolwerken. Op zes punten bevinden zich bastions.

De enige ingangen van de vestingstad waren vier poorten: Hanspoort, Halvemaanspoort, Woudpoort en de Aalsumerpoort. Om 21.50 werden klokken geluid als waarschuwing dat de poorten gingen sluiten. Mensen buiten Dokkum hadden dan nog tien minuten tijd om naar binnen te gaan. De bolwerken zijn nog steeds goed te zien omdat ze nog steeds intact zijn. Ook nu nog worden om 21.50 in Dokkum de klokken geluid om deze traditie ter ere te houden.

Windmolens

Molen Zeldenrust op een van de bastions

Op de bolwerken van Dokkum staan de korenmolens De Hoop (1849) en Zeldenrust (1862). Direct ten zuidwesten van de stad stond tot 2015 in het natuurgebied de Geestmermeer De Marmeermin, een uit 1968 daterende poldermolen die in 2016 verplaatst werd naar Damwoude.

Watertoren

De watertoren van Dokkum (1957) is een van de twee Friese wederopbouwmonumenten die in 2007 door de Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten is opgenomen in de Top 100 Nederlandse monumenten 1940-1958. In 2010 werd het erkend als rijksmonument. Architect van de toren is de Leeuwarder Jo Vegter.

Kunst in de openbare ruimte

In Dokkum zijn diverse beelden, sculpturen en objecten geplaatst in de openbare ruimte, zie:

Wijken in Dokkum

Zie Wijken en buurten in Dongeradeel voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
  • Fonteinslanden (1900 inwoners)
  • Jantjezeepolder (1205 inwoners)
  • Binnenstad (1240 inwoners)
  • Watertorenbuurt (1070 inwoners)
  • Kooilanden (1620 inwoners)
  • Weeshuislanden (1320 inwoners)
  • Hoedemakerspolder (1045 inwoners)
  • It Fûgellân (2495 inwoners)
  • De Trije Terpen (? inwoners)
  • Woudhorne (350 inwoners)
  • Betterwird (70 inwoners)
  • Dokkum Noord (1030 inwoners)

De Trije Terpen (nieuwbouwwijk)

Ten zuidwesten van Dokkum wordt de nieuwbouwwijk De Trije Terpen aangelegd. Deze wijk omvat ruim 220 nieuwbouwwoningen. In de wijk komt een gevarieerd woningaanbod. De wijk zal in drie fases worden gebouwd. Midden in de wijk komt een wijkcentrum, met speeltuin, voetbalveld en volleybalveld. De wijk grenst aan Zuiderschans, een winkel- en bedrijvengebied. Ook zijn er plannen voor een zonnepanelengebied dat de buurt moet voorzien van groene stroom.[bron?]

Onderwijs en gezondheidszorg

Voorbeelden van onderwijs- en gezondheidsinstellingen in Dokkum zijn:

  • Onderwijs zoals Het Dockingacollege en Piter Jelles
  • Een aantal klinieken voor medisch specialistische zorg is gevestigd op het Medisch Zorgplein, waar voorheen ziekenhuis De Sionsberg was gevestigd. In het gebouw Sionsberg zijn gevestigd DC Klinieken (radiologie) en Cardiologie Centra Nederland. Elders op het terrein zijn onder meer gevestigd de oogchirurgische kliniek Oog en Welzijn, tandartspraktijken, fysiotherapie, een apotheek, GGZ jeugdzorg en een ambulancepost.

Sport en recreatie

Cultuur

In Dokkum is het museum het Admiraliteitshuis gevestigd. Voor theatervoorstellingen kan men bij Sense op het bedrijventerrein Hogedijken terecht. Hier zijn ook de voorstellingen van Filmhuis Dokkum te bekijken.

Winkelen

De stad Dokkum had in 2016 bijna 190 winkels met in totaal 69.000 m2 winkelvloeroppervlak. Hiermee komt de omvang van het winkelaanbod van de stad Dokkum (12.575 inwoners) overeen met dat van kernen met tussen de 20.000 en 30.000 inwoners. De binnenstad van Dokkum is in de provincie Friesland de vijfde winkelstad in orde van grootte. (Na Leeuwarden, Drachten, Sneek, en Heerenveen). Verder zijn er veel grootschalige (woon)winkels en bouwmarkten te vinden op winkelpark De Zuiderschans. Supermarkten zijn gevestigd aan de rand van de binnenstad en in de wijken.

Geboren in Dokkum

Overleden in Dokkum

Openbaar Vervoer

Vanaf het busstation rijden verschillende bussen.

  • Lijn 51 (Streekbus Leeuwarden - Groene Ster - Tietjerk - Rijperkerk - Giekerk - Oenkerk - Oudkerk - Roodkerk - Rinsumageest - Damwoude - Dokkum )
  • Lijn 52 (Spitsbus Dokkum - Wetsens - Niawier - Oosternijkerk - Lioessens - Morra - Anjum - Oostmahorn - Anjum - Lioessens - Paesens - Moddergat - Nes - Wierum - Oosternijkerk - Niawier - Wetsens - Dokkum )
  • Lijn (1)54 (Streekbus Dokkum - Hantum - Ternaard - Holwerd - Blija - Ferwerd - Marrum - Hallum - Hijum - Finkum - Stiens - Cornjum - Jelsum - Leeuwarden)
  • Lijn 55 (Streekbus Dokkum - Damwoude - Broeksterwoude - Veenwouden - Quatrebras - Bergum - Nijega - Drachten)
  • Lijn 60 (Spitsbus Dokkum - Bornwird - Foudgum - Brantgum - Waaxens - Holwerd - Blija - Ferwerd - Marrum - Hallum - Hijum - Finkum - Stiens - Cornjum - Jelsum - Leeuwarden
  • Lijn 63 (Streekbus Buitenpost - Kollum - Kollumerpomp - Dokkumer Nieuwe Zijlen - Engwierum - Ee - Jouswier - Metslawier - Wetsens - Dokkum )
  • Lijn 155 (Streekbus Leeuwarden - Groene Ster - Tietjerk - Quatrebras - Veenwouden - Dokkum - Metslawier - Morra - Anjum - Lauwersoog)
  • Lijn 163 (Streekbus Holwerd - Dokkum - Oostmahorn - Lauwersoog - Ulrum - Leens - Wehe den Hoorn - Mensingeweer - Winsum - Sauwerd - Adorp - Noorderhogebrug - Groningen)
  • Lijn 355 (QLiner Dokkum - Leeuwarden)
  • Lijn 651 (Schoolbus Leeuwarden - Groene Ster - Tietjerk - Rijperkerk - Giekerk - Oenkerk - Oudkerk - Roodkerk - Rinsumageest - Damwoude - Wouterswoude - Driesum - Dokkum )
  • Lijn 655 (Schoolbus Anjum - Morra - Metslawier - Dokkum - Leeuwarden)

Zie ook

Externe link

Zie de categorie Dokkum van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dokkum&oldid=54048588"