Wieuwerd
Plaats in Nederland 
| |||
|---|---|---|---|
  | |||
| Situering | |||
| Provincie |  Friesland
| ||
| Gemeente |  Súdwest-Fryslân
| ||
| Coördinaten | 53° 7′ NB, 5° 41′ OL | ||
| Algemeen | |||
| Oppervlakte | 4,08[1] km² | ||
| - land | 4,02[1] km² | ||
| - water | 0,06[1] km² | ||
| Inwoners (2023-01-01) |
270[1] (66 inw./km²) | ||
| Woningvoorraad | 116 woningen[1] | ||
| Overig | |||
| Postcode | 8637 | ||
| Woonplaatscode | 2034 | ||
| Belangrijke verkeersaders | N384 | ||
| Website | Officiële website | ||
| Foto's | |||
| |||
| Wieuwerd | |||
| |||
Wieuwerd (officieel, Fries: Wiuwert) is een dorp in de gemeente Súdwest-Fryslân, in de Nederlandse provincie Friesland.
Het ligt ten noorden van de stad Sneek en ten zuidoosten van de stad Leeuwarden, tussen de dorpen Britswerd en Bozum. De dorpskern ligt ten oosten van de N384 in de Greidhoek. Door het dorpsgebied stroomt de Oosterwierumeroudvaart.
Het vormt een tweelingdorp met Britswerd met een gezamenlijke dorpsbelangenvereniging. In 2023 telde het dorp 270 inwoners. Onder het dorp vallen ook de buurtschappen Bessens, Kleiterp en Swaanwerd.
Geschiedenis
Wieuwerd is ontstaan op een terp rond het begin van de christelijke jaartelling. De bewoners waren lang gericht op de visserij maar vanaf de 18e eeuw werd het steeds meer agrarisch. Onder meer het Swaanwerdermeer (met het Rietmeer) lag bij het dorp.
Het dorp in de 13e eeuw vermeld als Wiwerth, in 1335 als Wyewart, in 1370 als Wywerth, in 1503 als to wyuwerd en in 1664 als Wieuwerdt. Wat de plaatsnaam precies duidt buiten dat het verwijst naar een bewoonde hoogte/terp (werth). Mogelijk wijst het eerste element naar de persoonsnaam Wige, Wieu of Wiebe.
Ten noorden van Wieuwerd lag de state Wieuwerderbosch annex Thetinga en werd een tijd bewoond door een religieuze groep, de Labadisten.
Tot 1984 behoorde het dorp tot de gemeente Baarderadeel, van 1984 tot 2018 viel het onder de gemeente Littenseradeel en in 2018 is onderdeel geworden van de gemeente Súdwest-Fryslân.
Kerk
De kerk van Wieuwerd is de Nicolaaskerk en stamt uit de uit de 12e of 13e eeuw. De eenbeukige kerk was oorspronkelijk gewijd aan Nicolaas van Myra. In de noordgevel zitten spitsboogvenster en deze dateren uit de 14e eeuw.
Mummies in de grafkelder
In 1609 werd er door de familie Walta een grafkelder gebouwd onder verhoogde koor van de kerk. In de grafkelder ontdekten timmerlieden in 1765 bij toeval een aantal lijken die op natuurlijke wijze zijn gemummificeerd. Vier van deze eeuwenoude mummies zijn in de grafkelder te bezichtigen en vormen sinds jaren een toeristische attractie. Hoe het kan dat deze lijken nooit zijn vergaan is nog niet volledig duidelijk.
Men denkt aan de luchtstroom en vochtigheidsgraad in de graftombe als oorzaak, maar elk onderzoek dat definitief uitsluitsel kan geven over de oorzaak wordt niet toegestaan door de kerk. Dit omdat men de mystieke sfeer die nu om de natuurlijke mummificatie hangt wil behouden. Daarnaast is de kerk bang dat ze gestolen worden; oorspronkelijk waren er elf mummies, maar door de jaren heen zijn er zeven gestolen; onder andere door geneeskundestudenten uit Franeker en door Franse soldaten in de Franse tijd (1795-1813).[2]
Ook over de identiteit van de mummies bestaat geen zekerheid. Het zijn waarschijnlijk de resten van leden van de Walta-familie (volgens Jan Ledder) en/of resten van enkele Labadisten. Zowel deze familie als de religieuze groep bewoonde de state Thetinga, iets ten noorden van Wieuwerd. Om te demonstreren dat de merkwaardige bodemgesteldheid en luchtstroom nog steeds hun werk doen, is in de loop der jaren een aantal dode vogels in de ruimte opgehangen. Ook al deze vogels zijn niet vergaan maar gemummificeerd.
Goudschat
In 1866 werd bij terpafgravingen een grote goudschat gevonden met byzantijnse en Frankische munten uit de 7e eeuw. Ze werden niet gebruikt in een geldeconomie, maar werden als sieraden gedragen.
De schat bestaat uit een fibula, ringen en oorhangers. In de bracteaten zijn Romeinse munten verwerkt. De munten zijn onder andere van Justinianus uit de 6e eeuw. Ze zijn thans te bezichtigen in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden.
Sport
Britswerd en Wieuwerd hebben gezamenlijk de kaatsvereniging De Twa Doarpen en kent verder onder meer een ijsclub, een dartclub en een tafeltennisclub.
Onderwijs en cultuur
Sinds 1957 staat de basisschool De Pikeloer in Wieuwerd, daarvoor stond het in Britswerd. Tot 1914 kende ze aparte scholen. De oude school in Britswerd werd later omgebouwd tot het dorpshuis van de twee dorpen. Het dorpshuis, Ùs Honk werd in 1982 geopend.
Ze hebben verder ook gezamenlijk de toneelvereniging de Vriendenkring.
Bevolkingsontwikkeling
| 1954 | 1959 | 1964 | 1969 | 1974 | 2004 | 2018 | 2019 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 216 | 234 | 219 | 180 | 183 | 260 | 275 | 280 |
Overleden in Wieuwerd
- Anna Maria van Schurman (1607-1678), humaniste, taalkundige, theologe, dichteres en kunstenares
Openbaar vervoer
- Lijn 35: Sneek - Scharnegoutum - Bozum - Wieuwerd - Britswerd - Oosterlittens - Baard - Winsum - Welsrijp - Tzum - Franeker
Zie ook
Externe links
- G. van Berkel & K. Samplonius (2018), Nederlandse plaatsnamen verklaard
- Gildemacher, Karel F. (2007). Friese plaatsnamen: alle steden, dorpen en gehuchten. Leeuwarden, Friese Pers/Noordboek.
- Frieslandwonderland.nl (Stichting Fryslâns Ferline); NoordBoek - Peter Karstkarel
- Geschiedenis op de gezamenlijke dorpswebsite
- ↑ a b c d e Tabel: Bevolking; maandcijfers per gemeente en overige regionale indelingen, 1 januari 2023, Centraal Bureau voor de Statistiek, Voorburg/Heerlen
- ↑ Henk Strabbing, De mummies van Wieuwerd. Volkskrant (14 april 2001).
· 
· 