Portaal:Noord-Europa/Uitgelicht

Terug naar het portaal

Het Peipusmeer (Estisch: Peipsi järv, Russisch: Tsjoedskoje ozero) is een meer op de grens tussen Estland en Rusland. Het meet 2778 km². Het meer gaat in het zuiden over in het Lämmimeer (Lämmijärv) en het Meer van Pskov, dat vrijwel geheel op Russisch grondgebied ligt. Samen komen de drie meren op 3555 km²; de combinatie van de drie is daarmee een van de grootste meren van Europa. Het diepste punt bevindt zich bij Mehikoorma (17,6 m), waar het Lämmimeer in het Peipusmeer uitmondt.

Het Peipusmeer wordt gevoed door een groot aantal rivieren, waarvan de Emajõgi, Estlands grootste rivier, de voornaamste is. In het noordoosten watert het meer via de rivier de Narva af naar de Finse Golf. lees verder >>> bewerk

De Oostzee of Baltische Zee is de zee, die ruwweg ligt tussen Zweden en de Baltische staten. De Oostzee is brakker dan de Noordzee en heeft een geringer getijverschil. De zee bestaat pas sinds het 6e millennium v.Chr. Qua vorm doet de Oostzee wel wat denken aan een hoofdrivier met zijrivieren (Finse Golf en Botnische Golf). Uit geologisch onderzoek is inderdaad gebleken dat in het Pleistoceen hier een rivier moet hebben gelegen: de Eridanos

Tot de Oostzee in ruime zin behoren ook de Botnische Golf, de Finse Golf, de Golf van Riga en kleinere baaien ('bochten') en haffen langs de kust van Duitsland, Polen, Rusland en Litouwen. lees verder >>> bewerk

De Botnische Golf (Zweeds: Bottniska viken, Fins: Pohjanlahti) is het noordelijkste gedeelte van de Oostzee. De zee ligt tussen de westkust van Finland en de oostkust van Zweden. In het zuiden van de golf liggen de Ålandseilanden en de Ålandzee.

De Botnische Golf is interessant omdat zijn zoutgehalte naar het noorden toe snel daalt. In het zuiden is het water het normale brakke water van de Oostzee, maar in het noorden heeft het een zoutgehalte dat zo laag is dat men het zout in het water niet meer kan proeven en vele zoetwatervissen erin gedijen. lees verder >>> bewerk

Møre og Romsdal is een provincie van Noorwegen waar 5,4% van de Noorse bevolking woont. Hierin zijn de drie oude fogderiën (landschappen) Sunnmøre, Romsdal en Nordmøre opgenomen. Møre og Romsdal telt 38 gemeenten (3 stadsgemeenten) en grenst aan Sør-Trøndelag, Oppland en Sogn og Fjordane.

De provincie bestaat uit drie districten: Nordmøre (noordelijkst), Romsdal (in het midden) en Sunnmøre (zuidelijkst). Behalve de banden die handel en cultuur met zich mee bracht, getuigen overeenkomsten in de dialecten van Nordmøre en Sør-Trøndelag in het noorden, van Romsdal en Oppland in het oosten en van Sunnmøre en Sogn og Fjordane in het zuiden van veel onderling contact. lees verder >>> bewerk

Het huis Ynglinge is het oudste koninklijke geslacht in Noorwegen en Zweden. Volgens de Heimskringla van Snorri Sturluson lagen haar wortels bij de goden, meer bepaald Freyr die ook Ingvi wordt genoemd. De geschiedenis van dit geslacht is te vinden in de eerste sage in de Heimskringla, de Ynglingesage.

In deze sage is de geschiedenis vastgelegd, vanaf Odin via de koningen van het geslacht Ynglinge tot Halfdan Zwarte en de koningen afkomstig van Harald Veelhaar tot aan het eind van de regering van Magnus V Erlingsson.

Volgens Snorri had dit geslacht zijn basis in de huidige Noorse provincie Vestfold, nader bepaald de plaats Borre. lees verder >>> bewerk

De vlag van IJsland is hemelblauw met een sneeuwwit kruis en een vuurrood kruis binnen dat witte kruis. De armen van het kruis breiden zich tot de rand van de vlag uit. De gecombineerde breedte van het witte en het rode kruis is in deze vlag 2/9 van de totale breedte, maar het rode kruis 1/9 van de gecombineerde breedte van de vlag. De blauwe gebieden links van het kruis zijn vierkanten. De rechtlijnige oppervlakten staan parallel en de buitenste oppervlakten zijn net zo breed als de binnenste, maar tweemaal zo lang. lees verder >>> bewerk

De Faeröer (Faeröers: Føroyar; Deens: Færøerne) zijn een West-Europese eilandengroep, gelegen in het midden van de driehoek Schotland-Noorwegen-IJsland en behorend bij het koninkrijk Denemarken. De naam Faeröer betekent 'schapeneilanden' (øer is Deens voor 'eilanden', dus de naam Faeröer-eilanden is eigenlijk een pleonasme). Er wonen ongeveer 45.000 mensen, van wie veel in de hoofdstad Tórshavn. De plaatselijke Noord-Germaanse dialecten, verwant aan het IJslands, vormen een aparte taal, gestandaardiseerd in het Faeröers. lees verder >>> bewerk

De Golf van Riga (Lets: Rigas Juras licis, Estisch: Liivi laht) is het gedeelte van de Oostzee tussen de kust van Letland, de zuidwestkust van Estland en het Estische eiland Saaremaa. In dit water mondt de rivier de Westelijke Dvina uit: bij deze monding ligt de naamgever van de golf: de Letse hoofdstad Riga. De Estische stad Pärnu is de andere grotere stad aan de Golf van Riga.

In de Golf van Riga liggen drie kleine bewoonde eilanden, die alle tot Estland behoren: Ruhnu, Kihnu en Abruka.

De Irbenstraat vormt de breedste verbinding met de rest van de Oostzee. lees verder >>> bewerk

Ruhnu is een eiland en gemeente in de Estische provincie Saaremaa, gelegen in de Golf van Riga. De gemeente telt 67 inwoners (2005) en heeft een oppervlakte van 11,5 km².

Door de eeuwen heen is de bevolking aan vele regimes onderhevig geweest, zoals de Deense, Zweedse, Letse, Duitse en Russische invloedssferen. Het eiland heeft een vliegveld en een haven. De lokale bevolking leeft met name van toerisme en visserij. lees verder >>> bewerk

Lapland betekent Land van de Lappen. Het volk der Lappen beschikt wel over meerdere eigen talen (de Samische talen), maar niet over een eigen staat. Lapland strekt zich namelijk uit over het aller-noordelijkste gedeelte van Noorwegen, Zweden, Finland en Rusland (Kola).

De naam 'Lappen' wordt door de bevolking zelf als beledigend ervaren. Die geeft de voorkeur aan de naam Saami of 'Saamen'. lees verder >>> bewerk

Laponia is een van de veertien Zweedse monumenten op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO. Het is op deze lijst opgenomen in 1996 en is een gecombineerd natuurerfgoed en cultuurerfgoed.

Het gebied van het werelderfgoed beslaat 9400 vierkante kilometer. In dit gebied liggen vier nationale parken (Muddus, Sarek, Padjelanta en Stora Sjöfallet) en twee natuurreservaten (Sjaunja en Stubba). lees verder >>> bewerk

Klaipėda (Duits: Memel) is met 203.269 inwoners de derde stad van Litouwen. Vanwege de ijsvrije haven is Klaipėda de belangrijkste havenstad van het land. De stad ligt aan de Oostzee bij de plaats waar het Koerse Haf, dat het water van de Memel afvoert, zijn enige doorgang naar zee heeft. Klaipėda is de voornaamste plaats in het historische gebied Samogitië. Tot 1945 was de stad vooral bekend onder haar Duitse naam Memel, tevens de Duitse (en Nederlandse) naam van de rivier waaraan ze ligt.

Klaipėda vierde in 2002 zijn 750-jarig bestaan. De Lijflandse Orde, de Lijflandse tak van de Duitse Orde, bouwde hier in 1252 de Memelburg. Memel, de bijbehorende stad, trad al in 1254 toe tot de Hanze en kreeg in 1257 Lübecks stadsrecht. lees verder >>> bewerk

Het Lets is een Indo-Europese taal, behorend tot de Baltische taalgroep binnen die grote familie. Het is de officiële taal van Letland.

Het Lets is nauw verwant met het Litouws, maar is in verschillende opzichten verder geëvolueerd. Onder invloed van naburige Finoegrische talen ligt in het Lets de klemtoon steeds op de eerste lettergreep. De dualis (tweevoud) is in het Lets verloren gegaan, evenals het onzijdige grammaticale geslacht (de taal maakt wel onderscheid tussen mannelijke en vrouwelijke woorden).

De oudste Letse tekst is een katholieke catechismus en dateert uit 1585. Een jaar later werd deze door een lutherse catechismus gevolgd. lees verder >>> bewerk

Halldór Ásgrímsson (8 september 1947) is een IJslands politicus en Premier van IJsland (forsætisráðherra Íslands) van 2004 tot 2006. Hij is de leider van de Progressieve Partij sinds 1994 en werd premier op 15 september 2004. Daarmee volgde hij de partijleider van de Onafhankelijkheidspartij, Davíð Oddsson, op die het ambt de daaraan voorafgaande 13 jaar had bekleed. lees verder >>> bewerk

Lolland (vroeger gespeld als Laaland) is het op drie na grootste eiland van Denemarken. De oppervlakte is 1243 km². Het is een onderdeel van de provincie Storstrøm.

Het hoogste punt van het eiland, vlak bij het dorp Horslunde, ligt op 25 meter. Dit was een belangrijke plek voor het communicatienetwerk van de Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorlog. De grootste plaats van Lolland is Nakskov, met 10.000 inwoners. Andere plaatsen zijn Maribo, Sakskøbing (dat ergens in de 15e eeuw twee jaar de hoofdstad van Denemarken was), en Rødby. lees verder >>> bewerk

Skåne is een zogenoemd landschap in het uiterste zuiden van het Zuid-Zweedse landsdeel Götaland. Het valt geografisch samen met de provincie Skåne län.

Skåne behoorde oorspronkelijk tot Denemarken maar werd bij de Vrede van Roskilde in 1658 samen met Blekinge en Halland aan Zweden afgestaan.

Skåne is door de Sontbrug met Denemarken verbonden. De belangrijkste steden zijn Malmö, Lund, Helsingborg en Kristianstad. Een bekend stadje is Anderslöv, bekend van het boek van Sjöwall en Wahlöö 'de politiemoordenaar'. Daarnaast is Ystad bekend van de boeken van Henning Mankell. lees verder >>> bewerk

Christiaan Frederik Karel George Waldemar Axel (Charlottenlund 3 augustus 1872 - Oslo 21 september 1957) was als Haakon VII van 1905 tot 1957 de eerste koning van Noorwegen na het einde van de personele unie met Zweden. Hij was de tweede zoon van Frederik VIII van Denemarken, jongere broer van Christiaan X van Denemarken en een kleinzoon van Karel XV van Zweden, die tevens Karel IV van Noorwegen was.

Na enige jaren van politieke onrust koos het Noorse volk in 1905 zich van Zweden af te scheiden. Op 18 november van dat jaar koos het parlement, het Storting, Karel als koning van Noorwegen. Deze keuze werd in een referendum door het volk bevestigd. Karel werd op 22 juni 1906 gekroond in de Nidaros-kathedraal in Trondheim. Hij noemde zich nu Haakon, naar de gelijknamige middeleeuwse koningen van Noorwegen. lees verder >>> bewerk

De Christelijke Gemeente Nederland (CGN) is een christelijke geloofsgemeenschap, waarvan de wortels liggen in Noorwegen. De beweging heeft zo'n 30.000 leden in 55 landen, waaronder België, Denemarken, Duitsland, Nederland en de Verenigde Staten. De beweging werd vroeger ook aangeduid als Noorse broeders, Smiths Vrienden (Smiths Freunde in het Duits, Smiths Venner of Den Kristelige Menighet (De Christelijke Gemeente) in het Noors), daar de groepering tot medio 2002/2003 geen officiële naam had.

De beweging werd begin 20e eeuw gegrondvest door Johan Oscar Smith (11 oktober 1871 – 1 mei 1943) een onderofficier in de Noorse Marine en zijn broer Aksel Smith (1880–1919) wiens beroep tandarts was. Johan Oscar Smith werd geboren in Fredrikstad, maar verhuisde later naar Horten in de provincie Vestfold (Noorwegen). Elias Aslaksen (1888–1976) speelde ook een belangrijke rol binnen de gemeente. Hij had, zoals Johan Oscar Smith, ook hij een verleden in de Noorse Marine. lees verder >>> bewerk

De Orde van de Zwaardbroeders was een christelijke militaire ridderorde die van 1202 tot 1237 heeft bestaan. Het doel van de orde was de bekering van de destijds heidense Esten, Lijven en Letten. De orde werd in 1202 gesticht. Paus Innocentius III bevestigde de orde in 1204 en liet de ordemeester trouw beloven aan de bisschop van Riga, Albert van Buxhoeveden. De orde bestond uit ridders, priesters en dienaren. Zij moesten in spartaanse omstandigheden leven, kuisheid betrachten en de ordemeester gehoorzamen. De ridders gingen gekleed in een witte mantel over een eveneens witte wapenrok, waarop een rood zwaardkruis stond afgebeeld. De priesters droegen een wit habijt en de dienaren zwarte of bruine kleding, eveneens voorzien van het zwaardkruis. lees verder >>>

bewerk

Åland (Fins: Ahvenanmaa) is een autonome eilandengroep in de monding van de Botnische Golf, halverwege Zweden en Finland. Åland hoort bij Finland, maar is geheel Zweedstalig. De archipel is gedemilitariseerd en de bewoners hoeven niet te voldoen aan de Finse dienstplicht. Åland heeft een autonome regering en een eigen parlement. De eilandengroep is lid van de Noordse Raad. Verder bezit Åland een eigen politiekorps, een eigen vlag (zie hiernaast) en geeft het eigen postzegels uit. Toerisme is een belangrijke bron van inkomsten voor de eilandengroep, naast de traditionele landbouw en scheepvaart. De grote veerboten tussen Stockholm en Helsinki of Turku maken doorgaans een tussenstop in Mariehamn. Het inwonertal bedraagt 25.392, de hoofdstad is Mariehamn. lees verder >>> bewerk

Finnmark (Finnmárkku fylka in het Samisch, dat letterlijk het land van de Saami betekent) is de meest noordelijke provincie van Noorwegen. In deze provincie woont 1,6 procent van de bevolking van Noorwegen. Finnmark telt 19 gemeenten (drie stadsgemeenten). Het grenst aan Troms in het westen. Ook grenst het aan de Finse provincie Lapland in het zuiden en het Petsjenga district van de Moermansk Oblast in Rusland in het oosten. Finnmark is een deel van de Barentsz-regio en ook van Lapland, dat over 4 landen verdeeld is. Knivskjellodden te Nordkapp is het noordelijkste punt van Europa, ook al is Kinnarodden te Nordkyn het noordelijkste punt op het vasteland. Finnmark kent lange fjorden aan de kust, terwijl het binnenland gedomineerd wordt door een zeer grote hoogvlakte. lees verder >>>

bewerk

De Eduskunta is het eenkamerparlement van Finland. De Eduskunta bestaat uit 200 zetels en beschikt over de wetgevende macht. De Eduskunta kan ook grondwetsartikelen wijzigen of het kabinet ontslaan. De Eduskunta wordt om de vier jaar gekozen door alle volwassen burgers. Er bestaat in Finland ook de zgn. Grote Commissie die uit 45 leden bestaat. In 1809 kwam voor het eerst een Fins parlement bijeen onder naam Diet. Afgevaardigden van de geestelijkheid, de adel, de burgerij en de boerenstand werden door tsaar Alexander I van Rusland bijeenvergaderd. Op 28 maart zwoeren de leden van de Diet trouw aan de tsaar (de groothertog van Finland) in de Kathedraal van Porvo. In 1919 werd de Diet vervangen door de via enkelvoudig, democratisch kiesrecht gekozen Eduskunta. lees verder >>> bewerk

Riga is de hoofdstad van Letland en met circa 760.000 inwoners de grootste stad in de Baltische landen. De stad ligt aan weerszijden van de Westelijke Dvina, dicht bij de monding in de Oostzee (Golf van Riga). Het is het politieke, economische en culturele centrum van Letland. Riga werd gesticht op de plaats van Livs, een oude Finse nederzetting, op het kruispunt van de rivieren de Westelijke Dvina en Ridzene. De Ridzene heette oorspronkelijk Riga-rivier en vormde een natuurlijke haven die het Meer van Riga genoemd werd. Deze bestaat momenteel niet meer, maar men denkt dat dit meer verantwoordelijk was voor de naamgeving van de hoofdstad. In de twaalfde eeuw kende de stad een economische bloei door de komst van Duitse handelaren die de dunbevolkte regio als nieuwe economische markt zagen. lees verder >>> bewerk

Bergen is een gemeente in de Noorse provincie Hordaland en tevens de op één na grootste stad van Noorwegen. Bergen werd in 1070 door Olav Kyrre gesticht. Tot 1299 was het de hoofdstad van Noorwegen. Tegen het einde van de 13e eeuw werd het een van de belangrijkste Hanzesteden. Het bestuurs- en handelscentrum, de kern van Bergen, lag aan de baai en staat nu op de UNESCO-Werelderfgoedlijst. Bergen ligt aan de westkust van Noorwegen en staat bekend om zijn hevige regenval (gemiddeld 2.250 mm per jaar). De stad viert jaarlijks in oktober het Regenfestival, met een regenjas- en parapluparade. Er stonden tot voor kort in sommige straten parapluautomaten.lees verder>>>

bewerk

Kaunas (Duits: Kauen, Pools: Kowno, Russisch: Каунас, vroeger: Ковно) is met 368.917 inwoners (stand: januari 2004) de tweede stad van Litouwen, na Vilnius. De stad ligt aan de Memel, ongeveer honderd kilometer ten westen van de hoofdstad Vilnius. In het Interbellum vervulde Kaunas de functie van hoofdstad, aangezien Vilnius toen tot Polen behoorde. Na de val van het communisme is de stad in rap tempo gemoderniseerd. De oude binnenstad is prachtig gerestaureerd, en de Laisvès Alèja is veranderd in een brede winkelpromenade. Overigens was deze winkelstraat gedurende de jaren '90 aangewezen als geheel rookvrije zone, een verbod dat in de praktijk moeilijk bleek te handhaven. lees verder >>> bewerk

Turku (Zweeds: Åbo) is een stad in het zuidwesten van Finland. Turku ligt aan de monding van de rivier de Aura in de Oostzee, ten westen van Helsinki. De stad werd gesticht in het begin van de 13e eeuw en was tot 1812 de hoofdstad van Finland. Turku heeft ongeveer 175.000 inwoners. Turku zelf is de op vier na grootste gemeente van Finland, maar het stedelijk gebied geldt na Helsinki en Tampere als het derde belangrijkste van het land. Van alle grote steden groeit het het minst snel. Turku is een tweetalige gemeente met Fins als meerderheidstaal (± 95%) en Zweeds als minderheidstaal. Verder is de stad Turku hoofdstad van de provincie West-Finland. In de voorstad Naantali bevindt zich de zomerresidentie van de Finse president. Voor de kust van Turku ligt de Finse archipel, een belangrijke toeristische bestemming. lees verder >>> bewerk

Reykjavik (IJslands: Reykjavík) is de hoofdstad van IJsland en is tevens de meest westelijk gelegen hoofdstad van Europa en 's werelds meest noordelijke hoofdstad. De stad zelf ligt voornamelijk op het schiereiland Seltjarnarnes, en de voorsteden voornamelijk ten zuiden en oosten daarvan. Toen Ingólfur Arnarson (IJslands eerste kolonist die zich permanent op IJsland zou gaan vestigen) de zuidkust van IJsland naderde, gooide hij, naar destijds vigerend heidens gebruik, twee heilige aan de Noorse god Þor (ofwel Thor) gewijde houten balken (de Öndvegissúlur) overboord, en zweerde dat hij op de plaats waar ze aan land zouden spoelen zijn boerderij zou bouwen. Zijn slaven vonden ze een paar jaar later terug aan de zuidoostkust van de baai Faxaflói, en hij vestigde zich er omstreeks 877. Hij noemde de plek Reykjavík (Rookbaai). lees verder >>>

bewerk

Aalborg is een havenstad in Denemarken met ongeveer 160.000 inwoners. Aalborg is de op drie na grootste stad van Denemarken. Het is de zetel van een lutherse bisschop. Het is de belangrijkste stad van de provincie Noord-Jutland ten zuiden van de Limfjord, en ligt bij de verbinding van de Noordzee met het Kattegat. De geschiedenis van Aalborg gaat meer dan 1000 jaar terug. Oorspronkelijk werd de stad door de Vikingen als handelpost gebruikt vanwege zijn gunstige positie. De eerste vermelding van Aalborg onder zijn originele naam Alabu is gevonden op een muntstuk dat uit 1040 stamt. Tijdens de Middeleeuwen bloeide Aalborg op en werd een van de grootste steden in Denemarken. Deze welvaart werd verder vergroot toen Aalborg in 1516 een monopolie op zoute haring werd verleend. lees verder >>> bewerk

De Skånse Oorlog was een oorlog tussen Denemarken-Noorwegen en Zweden. De Skånse Oorlog was de eerste van de Deense revancheoorlogen. De oorlog werd veroorzaakt door de Zweedse betrokkenheid in de Hollandse Oorlog. De Verenigde Provinciën, die door Frankrijk werden aangevallen, zochten steun van Denemarken-Noorwegen. Na wat aarzeling startte Christiaan V in 1675 een invasie van Blekinge, Halland en Skåne, terwijl Zweden in een oorlog tegen Brandenburg verzeild geraakte. De invasie van Blekinge, Halland en Skåne ging gepaard met een gelijktijdig Noors front genaamd de Gyldenløveoorlog, waarbij Zweden werd gedwongen een oorlog te voeren op twee fronten om de Zweedse invasie binnen het Heilige Roomse Rijk te bemoeilijken. lees verder >>> bewerk

De Kabeljauwoorlogen (Engels: Cod Wars, IJslands: Þorskastríðin) waren een serie confrontaties tussen IJsland en het Verenigd Koninkrijk over de IJslandse maritieme grens en visserijrechten. Bij deze 'oorlogen' zijn geen doden gevallen. Er zijn in totaal drie kabeljauwoorlogen geweest. De eerste vond plaats in 1958, de tweede vond plaats tussen 1972 en 1973 en de derde, de meest serieuze, kabeljauwoorlog brak uit in 1975. Hij ontstond nadat de overeenkomst was verlopen en IJsland zijn grens naar 370 kilometer uitbreidde. Britse vissers erkenden deze uitbreiding niet en visten gewoon door in gebied dat nu door IJsland geclaimd werd. IJsland stuurde de kustwacht eropuit om de IJslandse vissers te beschermen. De IJslanders vernielden Britse visnetten en enkele schepen van beide zijden ramden elkaar opzettelijk, waarbij een aantal gewonden vielen. lees verder >>> bewerk

Litouwen is verdeeld in tien districten (apskritys, enkelvoud: apskritis), die zijn vernoemd naar hun hoofdstad. Deze districten zijn weer onderverdeeld in 60 gemeentes, waarvan 43 gemeentes die gevormd zijn uit voormalige districten ten tijde van de Sovjet-Unie, 9 nieuwe gemeentes die niet uit oude districten zijn gevormd en 8 stedelijke gemeentes. De gemeentes bestaan weer uit meer dan 500 Seniūnijas, die zaken op dorps- en wijkniveau regelen. lees verder >>> bewerk

Satellietopname van Noorwegen, Zweden en Finland in de winter

Scandinavië is een gebied in het noorden van Europa. De term Scandinavië heeft een aantal verschillende betekenissen:

Het Scandinavisch schiereiland: Noorwegen en Zweden
Denemarken, Noorwegen en Zweden
De lidstaten van de Noordse Raad: Denemarken, Finland, IJsland, Noorwegen en Zweden.

De derde betekenis is in het Nederlands het gebruikelijkst; in Scandinavië zelf is dat de tweede (de derde wordt aangeduid als 'Norden' in het Deens, Noors en Zweeds, en als 'Pohjoismaat' in het Fins). lees verder >>> bewerk

De oblast Kaliningrad (Russisch: Калининградская область; Kaliningradskaja Oblast of Jantarny kraj) is een Russische exclave aan de Oostzee. Met circa 1 miljoen inwoners en een oppervlakte van 15.000 km² behoort het tot de kleinste oblasten van de Russische Federatie. De hoofdstad is Kaliningrad. Het wordt omsloten door Polen en Litouwen. Het gebied maakte tot 1945 deel uit van het Duitse Oost-Pruisen. In dat jaar werd het zuiden Pools en het noorden met de hoofdstad Koningsbergen kwam bij de Sovjet-Unie. lees verder >>> bewerk

Rolandas Paksas (10 juni 1957) te Telšiai, Litouwen, was president van de republiek Litouwen van 26 februari 2003 tot 6 april 2004. Eerder was hij stuntvlieger, piloot, instructeur, aannemer, burgemeester van Vilnius en premier (1999 – 2000). Als burgemeester van de hoofdstad oogstte hij veel lof voor zijn initiatieven om de historische binnenstad op te knappen en nieuw aanzien te geven. Op 5 januari 2003 versloeg uitdager en oud-premier Paksas in de tweede en laatste ronde van de Litouwse presidentsverkiezingen verrassend zittend president Valdas Adamkus. Als president leidde hij Litouwen naar het NAVO-lidmaatschap, dat zijn beslag kreeg kort voor zijn aftreden, en naar de toetreding tot de Europese Unie, die hij net niet meer als president zou meemaken. Paksas werd op 6 april 2004 afgezet op grond van een drietal klachten. lees verder >>> bewerk

Århus (of Aarhus) is een havenstad aan de noordoostkust van Jutland, het vasteland van Denemarken. Het is de op een na grootste stad van het koninkrijk en is een stad in de regio Midden-Jutland (Midtjylland). Tot 2007 was het de hoofdstad van de provincie Århus. De stad heeft 228.547 inwoners (2004). De gelijknamige gemeente heeft bijna 300.000 inwoners. Het district ligt laag, is vruchtbaar en bebost. De stad is een knooppunt van spoorwegen uit alle delen van het land. lees verder >>> bewerk

Het Wislahaf (Pools: Zalew Wiślany, Russisch: Kaliningradskij Zaliv, Duits: Frisches Haff) is het middelste van de drie grote haffen aan de Oostzeekust. Het ligt gedeeltelijk op Pools en gedeeltelijk op Russisch grondgebied (exclave Kaliningrad). Het haf wordt door de Wislaschoorwal gescheiden van de Bocht van Gdansk. Deze schoorwal is circa 50 kilometer lang en gemiddeld 2 kilometer breed.

In het noordoosten watert de Pregolja af op het Wislahaf. De stad Kaliningrad ligt even stroomopwaarts aan de Pregolja.

Bij de doorgang van het haf naar zee ligt de belangrijke Russische marinehaven Baltiejsk, het voormalige Oost-Pruisische Pillau. lees verder >>> bewerk

Het Lets voetbalelftal is een team van voetballers dat Letland vertegenwoordigt in internationale wedstrijden, zoals het WK en het EK. Letland was een van de verrassende deelnemers aan het EK 2004 in Portugal. In de kwalificatie werd Letland tweede in zijn poule, achter Zweden maar voor het sterker geachte Polen en Hongarije. In de play-offs versloegen de Letten verrassend Turkije, de nummer 3 van het WK 2002. In haar eerste wedstrijd op het EK kwam Letland kort voor rust op een 1-0 voorsprong (Māris Verpakovskis) tegen Tsjechië, een van de favorieten voor de titel. Tsjechië kwam toch nog langszij door doelpunten van Milan Baroš in de 73e minuut en Marek Heinz in de 85e minuut. De Letten waren echter niet opgewassen tegen Nederland, door twee doelpunten van Ruud van Nistelrooy (1 uit een penalty) en één van Roy Makaay werden de Letten met 1 punt uitgeschakeld op hun eerste EK. lees verder >>> bewerk

Skagen is de noordelijkste plaats en gemeente van Denemarken en ligt aan de noordoostkust van Jutland. Skagen was oorspronkelijk een dorp aan het Skagerrak, maar toen het steeds verder verlaten dorp vanaf het eind van de negentiende en begin van de twintigste eeuw weer groeide, is gekozen voor bebouwing enkele kilometers naar het oosten, aan het Kattegat. Zowel het huidige Skagen als het oude (Højen) zijn, net als de rest van de omgeving, zeer populair bij toeristen. Een hoogtepunt is de viering van de midzomernachtsavond (Sankt Hans Aften) op het strand. lees verder >>> bewerk

Kaliningrad (Russisch: Калининград; tot 1946 Nederlands: Koningsbergen; Duits: Königsberg; Russisch: Кёнигсберг) is een stad in Rusland en de hoofdstad van de oblast (provincie) Kaliningrad. Sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie is dit gebied een exclave van Rusland, ingeklemd tussen Polen en Litouwen en daarmee is het sinds het toetreden van deze beide landen tot de Europese Unie een enclave binnen de EU.

De stad is gelegen aan de kust van de Oostzee, aan de monding van de rivier de Pregolja (Pregel) en is een belangrijk verkeersknooppunt met een zeehaven en belangrijke spoor- en wegverbindingen. De luchthaven heet Chabrovo. Er is ook veel industrie: machinebouw, metallurgische en lichtere industrie. lees verder >>> bewerk

Knivskjelodden is een landtong op het eiland Magerøya, vlak voor de noordkust van Noorwegen. Het is hierdoor het noordelijkste plekje van dit land, met uitzondering van de - veel noordelijker gelegen - eilandengroep Svalbard (Spitsbergen). Hiermee is Knivskjelodden tevens de noordelijkste plek van het vasteland van Europa. Het is ongeveer anderhalve kilometer noordelijker gelegen dan het veel bekendere Noordkaap. lees verder >>> bewerk

IJsland (Ísland in het IJslands) is een eiland, dat tussen Groenland en het vasteland van Europa in ligt. Het is omringd door de Atlantische Oceaan, de Straat van Denemarken (tussen IJsland en Groenland) en de Noordelijke IJszee. Het land tipt in het noordoosten net aan de poolcirkel. De hoofdstad Reykjavik ligt aan de zuidwestkust en is 's werelds meest noordelijke hoofdstad. Als men IJsland tot Europa rekent, is het het meest westelijk gelegen land van Europa. lees verder >>> bewerk

Mu isamaa, mu õnn ja rõõm (Estisch: Mijn vaderland, mijn trots en vreugde) is het volkslied van Estland. Het lied werd voor het eerst in 1920 als volkslied gekozen. De tekst van het lied is geschreven door Johann Voldemar Jannsen, die een melodie uit 1848 van Friedrich Pacius gebruikte. Dezelfde melodie begeleidt ook het volkslied van Finland (Maamme). Het lied werd voor het eerst gezongen op het eerste Estische Zangfestival, dat in 1869 in Tartu plaatsvond. Van 1956 tot 1990, tijdens de overheersing van de Sovjet-Unie, had Estland als volkslied de Hymne van de Estische SSR (Eesti NSV hümn).

Trivia[brontekst bewerken]

Als de accenten in de titel worden weggelaten ("Mu isamaa, mu onn ja room"), verandert de betekenis van de titel in "Mijn vaderland, mijn kleine hut en kruip". lees verder >>> bewerk

De litas is de munteenheid van Litouwen. Eén litas is honderd centas.

De munt werd onder deze naam ingevoerd in 1922, waarna hij vervangen werd door de roebel in 1941. In 1993 werd de litas weer ingevoerd en loste de overgangsmunteenheid talonas af. Tot 2002 was de munt gekoppeld aan de Amerikaanse dollar in een verhouding van 4:1. Sinds 2002 is de munt gekoppeld aan de euro. Door het toetreden tot de Europese Unie zal de munt vervangen worden door de euro, mogelijk al in 2007. lees verder >>> bewerk

De Saami (ook Sami of Saamen) zijn een van oorsprong nomadisch volk dat het Noord-Scandinavische Lapland bewoont. Ze zijn ook bekend onder de naam Lappen, die ze zelf als beledigend beschouwen. De Saami bezitten tegenwoordig in zowel Noorwegen, Zweden als Finland een eigen parlement, het Sameting, dat bij de nationale overheden van de staten waaronder Lapland ressorteert, inspraak heeft in zaken die de Saami en hun woongebied betreffen. Het aantal Saami is niet bekend, maar beloopt naar schatting enige honderdduizenden mensen. Van de 17e eeuw af is de levenswijze van de Saami sterk veranderd. Slechts een klein percentage voert meer een nomadisch bestaan, en dan doorgaans nog slechts een deel van het jaar. lees verder >>> bewerk

Sontbrug, gezien vanaf Zweden

De Sontbrug is een 16 kilometer lange verbinding voor weg- en spoorverkeer over de Sont tussen Denemarken en Zweden. De verbinding werd op 1 juli 2000 door de Zweedse koning Carl Gustaf en de Deense koningin Margrethe II geopend. De Sontbrug bestaat uit een dubbeldeksbrug (autosnelweg boven, spoorweg beneden) van bijna 8 kilometer lang, het kunstmatige eilandje Peberholm (hetgeen een duo vormt met het eilandje Saltholm, wel een natuurlijk gevormd eiland) met een lengte van 4 kilometer en een 4 kilometer lange tunnel. De bouw begon op 16 september 1993 en de kosten beliepen zo'n 3 miljard euro. lees verder >>> bewerk

Het slot Drottningholm is het eerste van de veertien monumenten op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO in Zweden en is opgenomen op deze lijst in 1991, het is een cultuurerfgoed. Slot Drottningholm (drottning betekent koningin en holm eiland), van oorsprong een koninklijk plezierslot op het eiland Lövö in het Mälarmeer, is sinds 1982 de woonplaats van de Zweedse koninklijke familie en ligt bij Stockholm. Slot Drottningholm werd in de tweede helft van de 17e eeuw door de architect Nicodemus Tessin (de oude) in Barokstijl ontworpen. lees verder >>> bewerk

De Gauja (Estisch: Koiva) is een rivier in het noordoosten van Letland. Het is de voornaamste rivier van het landsdeel Lijfland (Vidzeme). Het is de langste rivier die volledig op Lets grondgebied loopt, al vormt ze over een afstand van 20 km de grens met Estland. De Gauja is 452 km lang en mondt ten noordoosten van Riga, bij Carnikava, uit in de Golf van Riga. De rivier overbrugt een hoogteverschil van 234 m.

De Gauja ontspringt ten zuidoosten van Cēsis en loopt aanvankelijk in oostelijke richting. Ze buigt dan naar het noorden af en vormt tot voor Valka (Valga) de grens met Estland om vanaf daar naar het zuidwesten richting Oostzee te stromen. lees verder >>> bewerk

Oost-Pruisen was een provincie van Pruisen in het uiterste noordoosten van het land. Oorspronkelijk was het het stamland van de Baltische Oud-Pruisen. Later maakte het deel uit van de staat van de Duitse Orde en sinds 1525 was het een seculier hertogdom Pruisen. In 1618 werd het gebied verenigd met Brandenburg, waaruit het latere koninkrijk Pruisen voortkwam. Van 1871 tot 1945 behoorde de provincie tot het Duitse Rijk.

Tegenwoordig behoort het zuiden van het gebied tot Polen (woiwodschap Ermland-Mazurië), het noorden grotendeels tot Rusland (oblast Kaliningrad) en voor een klein deel tot Litouwen (Memelland). lees verder >>> bewerk

Arne Jacobsen (11 februari 1902 – 24 maart 1971) was een Deense architect en ontwerper.

Jacobsen trad na zijn architectuurstudie in Kopenhagen in 1927 in dienst van het architectenbureau van Paul Holsoe. In 1930 richtte hij zijn eigen bureau op. Jacobsen was professor in de architectuur aan de Deense koninklijke kunstacademie. Zijn bekendste ontwerpen zijn St. Catherine's College in Oxford en het SAS Hotel in Kopenhagen. Hij ontwierp ook meubels, waarvan de eetkamerstoelen de mier, de zwaan en de fauteuil het ei bekende voorbeelden van zijn. Deze stoel werd wereldberoemd en kenmerkte zich door een elegante eenvoudige stijl. Rugleuning en zitting waren uit één stuk triplex gebogen. lees verder >>> bewerk

De Centrumpartij van Finland (Fins: Suomen Keskusta, Zweeds: Centern i Finland) is naast de Nationale Coalitie Partij en de Sociaaldemocratische Partij een van de drie grote Finse politieke partijen. De Centrumpartij bezet thans 55 van de 200 zetels tellende Eduskunta (parlement) (24,7% van de stemmen). In de jaren 60, 70 en 80 waren vreedzame betrekkingen met het machtige buurland, de Sovjet-Unie, een van de speerpunten van de partij. De Centrumpartij van Finland ontstond in 1906 als Finse Agrarische Partij. In 1966 besloot men de naam in de Centrumpartij te veranderen, om ook vaste voet te krijgen in de (grote) steden. De rol van de boeren binnen de partij is sindsdien sterk afgenomen, maar ook vandaag de dag blijkt de Centrumpartij nog zeer krachtig in de agrarische gebieden van Finland. lees verder >>> bewerk

Magnus II Eriksson (1316 - 1 december 1374) was koning van Zweden van 1320 tot 1363 en als Magnus VII koning van Noorwegen van 1320 tot 1355. Hij was een zoon van hertog Erik Magnusson van Zweden en van Ingeborg, een dochter van koning Haakon V van Noorwegen. In 1320 volgde hij zijn grootvader Haakon V op als koning van Noorwegen en hetzelfde jaar werd hij verkozen tot koning van Zweden. Hij werd tevens koning van Skåneland, dat door de koning van Denemarken verpand was en dat hij kochtt. lees verder >>> bewerk

Antanas Smetona (Uzulenis, 10 augustus 1874 - Cleveland, 9 januari 1944), was een Litouws staatsman. Smetona nam als gymnasiast deel aan een Litouws nationalistische demonstratie en werd daarom van school gestuurd (1896). Later bezocht hij het gymnasium van Sint-Petersburg en sloot zich aan bij een groep jonge Litouwse nationalisten. Als student aan de Universiteit van Sint-Petersburg organiseerde hij in 1899 een studentenprotest en werd hij gearresteerd. Hij zat twee weken vast en werd daarna naar Vilnius gestuurd. lees verder >>> bewerk

Het Nynorsk en het Bokmål zijn de twee Noorse standaardtalen. Van die twee is het Bokmål de gebruikelijkste. Ongeveer 16% van de Noren leert anno 2003 Nynorsk op school. Beide standaardtalen fungeren hoofdzakelijk als schrijftaal. De spreektaal in Noorwegen is nauwelijks gestandaardiseerd en vertoont redelijk grote regionale verschillen.

Het Nynorsk heeft zich in de 19e eeuw ontwikkeld als alternatief voor het sterk op het schriftelijke Deens geënte Bokmål. Het Nynorsk wordt met name in westelijk Noorwegen gebruikt en is gevormd op basis van vooral westelijke plattelandsdialecten, en lijkt in vele aspecten op het IJslands. lees verder >>> bewerk