Lijst van Nederlandse plaatsen met stadsrechten
(Doorverwezen vanaf Lijst van steden met stadsrechten)
Aan een aantal plaatsen in Nederland zijn ooit stadsrechten toegekend. Van sommige van de plaatsen op de lijst is niet bekend of, en zo ja wanneer, stadsrechten verleend zijn. Dat die plaatsen, met name de meeste Friese steden, evenals Appingedam en Groningen, een eigen stadsrecht bezaten, staat daarbij niet ter discussie.
De toekenning van stadsrechten heeft sinds de herzieningen van de grondwet in 1848 en de daaruit voortvloeiende Gemeentewet van 1851 geen betekenis meer. Vanuit sociaal-geografisch gezichtspunt hebben veel van deze plaatsen niet de bevolkingsaantallen die de benaming rechtvaardigen voor wat nu onder een stad wordt verstaan.
Tabel
[bewerken | brontekst bewerken]| Stad | (Huidige) provincie | Jaar |
|---|---|---|
| Aardenburg | Zeeland | voor 1187 |
| Abbekerk | Noord-Holland | 1414[1] |
| Alkmaar | Noord-Holland | 1254[2] |
| Almelo | Overijssel | voor 1420 |
| Ameide | Utrecht | 1277 |
| Amersfoort | Utrecht | 1259 |
| Ammerstol | Zuid-Holland | 1322 |
| Amsterdam | Noord-Holland | 1306 |
| Appingedam | Groningen | 1327 |
| Arnemuiden | Zeeland | 1574 |
| Arnhem | Gelderland | 1233 |
| Asperen | Gelderland | 1314 |
| Assen | Drenthe | 1809[3] |
| Austerlitz | Utrecht | 1806 |
| Axel | Zeeland | 1213 |
| Baarn | Utrecht | omstreeks 1350[4] |
| Barsingerhorn-Haringhuizen | Noord-Holland | 1415[1] |
| Batenburg | Gelderland | 1349 |
| Bergen op Zoom | Noord-Brabant | voor 1212[5] |
| Beverwijk | Noord-Holland | 1298[6] |
| Bergeijk | Noord-Brabant | 1331 |
| Biervliet | Zeeland | 1183 |
| Bolsward | Friesland | 1455 |
| Borculo | Gelderland | 1375 |
| Breda | Noord-Brabant | 1198-1212[7] |
| Bredevoort | Gelderland | vóór 1388 |
| Brielle | Zuid-Holland | 1306 |
| Bronkhorst | Gelderland | 1482 |
| Brouwershaven | Zeeland | 1403 |
| Bunschoten | Utrecht | 1383 |
| Buren | Gelderland | 1395 |
| Coevorden | Drenthe | 1408 |
| Culemborg | Gelderland | 1318 |
| Delden | Overijssel | vóór 1322; opnieuw in 1333 |
| Delft | Zuid-Holland | 1246[8] |
| Delfshaven | Zuid-Holland | 1818[9] |
| Delfzijl | Groningen | 1819[9] |
| Deventer | Overijssel | 1123[10] |
| Doesburg | Gelderland | 1237 |
| Doetinchem | Gelderland | 1236 |
| Dokkum | Friesland | 1298 |
| Domburg | Zeeland | 1223[11] |
| Dordrecht | Zuid-Holland | 1220[12] |
| Echt | Limburg | 1343 |
| Edam | Noord-Holland | 1357 |
| Eembrugge | Utrecht | 1300 |
| Eemnes-Binnen | Utrecht | 1439 |
| Eemnes-Buiten | Utrecht | 1352 |
| Eindhoven | Noord-Brabant | 1232 |
| Elburg | Gelderland | 1233 |
| Enkhuizen | Noord-Holland | 1355 |
| Enschede | Overijssel | 1325 |
| Franeker | Friesland | 1374 |
| Geertruidenberg | Noord-Brabant | 1213 |
| Geervliet | Zuid-Holland | 1381 |
| Gendt | Gelderland | 1233 |
| Genemuiden | Overijssel | 1275 |
| Gennep | Limburg | vóór 1371 |
| Goedereede | Zuid-Holland | 1312 |
| Goes | Zeeland | 1405 |
| Goor | Overijssel | 1263 |
| Gorinchem | Zuid-Holland | 1382 |
| Gouda | Zuid-Holland | 1272[13] |
| Grafhorst | Overijssel | 1333 |
| 's-Gravenhage | Zuid-Holland | 1806 |
| 's-Gravenzande | Zuid-Holland | 1246[14] |
| Gramsbergen | Overijssel | 1442 |
| Grave | Noord-Brabant | 1233 |
| Groenlo | Gelderland | 1277 |
| Groningen | Groningen | 1227[15] |
| Grootebroek (of stede Broec) | Noord-Holland | 1364 |
| Haarlem | Noord-Holland | 1245[16] |
| Haastrecht | Zuid-Holland | 1396 |
| Hardenberg | Overijssel | 1362 |
| Harderwijk | Gelderland | 1231 |
| Harlingen | Friesland | 1234 |
| Hasselt | Overijssel | 1252 |
| Hattem | Gelderland | 1299 |
| Heenvliet | Zuid-Holland | 1469 |
| 's-Heerenberg | Gelderland | 1379 |
| Helmond | Noord-Brabant | 1232 |
| Hem | Noord-Holland | 1414[1] |
| 's-Hertogenbosch | Noord-Brabant | 1184 |
| Heukelum | Gelderland | 1391 |
| Heusden | Noord-Brabant | 1318 |
| Hindeloopen | Friesland | 1225 |
| Hoorn | Noord-Holland | 1357 |
| Huissen | Gelderland | 1314 |
| Hulst | Zeeland | 1180 |
| IJlst | Friesland | 1268 |
| IJsselstein | Utrecht | 1363[17] |
| IJzendijke | Zeeland | 1303 |
| Kampen | Overijssel | 1236 |
| Kessel | Limburg | 1312 |
| Klundert | Noord-Brabant | 1357 |
| Kortgene | Zeeland | 1431 |
| Laag-Keppel | Gelderland | 1404 |
| Langedijk | Noord-Holland | 1415[1][18] |
| Leerdam | Utrecht | 1407 |
| Leeuwarden | Friesland | 1285 |
| Leiden | Zuid-Holland | vóór 1266[19] |
| Lochem | Gelderland | 1233 |
| Maasbommel | Gelderland | 1328 |
| Maassluis | Zuid-Holland | 1814 |
| Maastricht | Limburg | vóór 1204[20] |
| Medemblik | Noord-Holland | 1289[21] |
| Megen | Noord-Brabant | 1357 |
| Meppel | Drenthe | 1644[22] / 1809 |
| Middelburg | Zeeland | 1217,[23] vermoedelijk al voor 1215[24] |
| Monnickendam | Noord-Holland | 1355 |
| Montfoort | Utrecht | 1329 |
| Montfort | Limburg | 1294 |
| Muiden | Noord-Holland | 1122 |
| Naarden | Noord-Holland | 1351 |
| Stede Niedorp | Noord-Holland | 1415[1] |
| Nieuwpoort | Zuid-Holland | 1283[25] |
| Nieuwstadt | Limburg | 1263 of 1271 |
| Nijkerk | Gelderland | 1413 |
| Nijmegen | Gelderland | 1230 (vrijstad) |
| Oisterwijk | Noord-Brabant | 1230[26] |
| Oldenzaal | Overijssel | tussen 1233 en 1249 |
| Ommen | Overijssel | 1248 |
| Oostburg | Zeeland | 1237 |
| Oosterhout | Noord-Brabant | 1809[27] |
| Ootmarsum | Overijssel | 1325 |
| Oss | Noord-Brabant | 1399 |
| Oudewater | Utrecht | 1265 |
| Philippine | Zeeland | 1506 |
| Purmerend | Noord-Holland | 1410 |
| Ravenstein | Noord-Brabant | 1380 |
| Reimerswaal | Zeeland | 1374 |
| Rhenen | Utrecht | 1250-1258 |
| Rijssen | Overijssel | 1243 |
| Roermond | Limburg | 1231 |
| Rotterdam | Zuid-Holland | 1299, opnieuw in 1340 |
| Schagen | Noord-Holland | 1415[1] |
| Schiedam | Zuid-Holland | 1275[28] |
| Schoonhoven | Zuid-Holland | 1280[29] |
| Sint Anna ter Muiden | Zeeland | 1242 |
| Sint-Maartensdijk | Zeeland | 1491 |
| Sint-Oedenrode | Noord-Brabant | 1232 |
| Sittard | Limburg | 1243 |
| Sloten | Friesland | 1426 |
| Sluis | Zeeland | 1290 |
| Sneek | Friesland | 1456 |
| Staverden | Gelderland | 1298 |
| Stavoren | Friesland | 1058-1068 (?)[30] |
| Steenbergen | Noord-Brabant | 1272 |
| Steenwijk | Overijssel | 1327 |
| Susteren | Limburg | 1276 |
| Terborg | Gelderland | 1419 |
| Terneuzen | Zeeland | 1584 |
| Texel | Noord-Holland | 1415[31] |
| Tholen | Zeeland | 1366 |
| Thorn | Limburg | dertiende eeuw |
| Tiel | Gelderland | dertiende eeuw |
| Tilburg | Noord-Brabant | 1809 |
| Utrecht | Utrecht | 1122[32] |
| Valkenburg | Limburg | 1452 |
| Veere | Zeeland | 1355 |
| Venlo | Limburg | 1343 |
| Vianen | Utrecht | 1336 |
| Vlaardingen | Zuid-Holland | 1273[33] |
| Vlissingen | Zeeland | 1315 |
| Vollenhove | Overijssel | 1354 |
| Vreeland | Utrecht | 1265[34][35] |
| Waalwijk | Noord-Brabant | 1303 |
| Wageningen | Gelderland | 1263 |
| Weert | Limburg | 1414 |
| Weesp | Noord-Holland | 1355 |
| Wessem | Limburg | vermoedelijk voor 1118 maar in elk geval voor 1329[36][37] |
| Westkapelle | Zeeland | 1223[38] |
| Westwoud | Noord-Holland | 1414[1] |
| Wieringen | Noord-Holland | 1432[1] |
| Wijk bij Duurstede | Utrecht | 1300 |
| Willemstad | Noord-Brabant | 1585 |
| Wilsum | Overijssel | 1331 |
| Winkel | Noord-Holland | 1415[1] |
| Winschoten | Groningen | 1819[9] |
| Woerden | Utrecht | 1372 |
| Workum | Friesland | 1399 |
| Woudrichem | Noord-Brabant | 1284 |
| Zaandam | Noord-Holland | 1812 |
| Zaltbommel | Gelderland | 1231 |
| Zevenaar | Gelderland | 1487 |
| Zevenbergen | Noord-Brabant | 1427 |
| Zierikzee | Zeeland | 1217-1222,[39] vernieuwd in 1248[40] |
| Zutphen | Gelderland | 1190 |
| Zwolle | Overijssel | 1230 |
Verdwenen steden
[bewerken | brontekst bewerken]- Burghorn, stadsrechten in 1492, is nooit ontwikkeld tot stad. Als buurtschap opgegaan in de bebouwde kom van Schagen.
- Delfshaven, stadsrechten in 1825, is in 1886 als woonwijk opgegaan in Rotterdam.
- Gasperde, stadsrechten in 1382, is in 1405 tijdens de Arkelse Oorlogen verwoest. Later werd hier het dorp Hagestein gesticht.
- Geyne, stadsrechten in 1295, werd in 1333 door de Hollanders verwoest en niet meer opgebouwd. Op deze plaats ligt nu Nieuwegein.
- Hughevliet, stadsrechten in de 13e eeuw, is verdronken in de golven.
- Niervaart, stadsrechten in 1357, is verdronken in de golven. Later werd op dezelfde plaats Klundert gesticht, dat eveneens stadsrechten kreeg.
- Reimerswaal, stadsrechten in 1374, is verdronken in de golven.
Verloren stadsrechten
[bewerken | brontekst bewerken]Sinds de grondwetsherziening van 1848 is het begrip stadsrechten komen te vervallen. Er zijn plaatsen die in een eerder stadium hun stadsrechten kwijtraakten:
- De plannen uit 1806 om van Austerlitz een stad te maken werden nooit ten volle geïmplementeerd. In 1812 werd de plaats heringedeeld bij Zeist.
- Eembrugge heeft sinds 1300 stadsrechten, die officieel nooit zijn afgenomen. Omdat het zich niet ontwikkelde, werd het al snel niet meer als stad beschouwd. In de tijd van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden had het geen zitting in de Staten van Utrecht en in het Koninkrijk der Nederlanden werd het geen zelfstandige stad.
- Nijenstede kreeg vóór 1362 stadsrechten, deze werden overgelegd naar de plaats Hardenberg, doordat de meeste bewoners daarheen verhuisden in verband met de burcht die er destijds werd gebouwd.
- Noordwijk kreeg op 1 april 1398 stadsrechten verleend, maar graaf Albrecht nam de verleningsbrieven op 12 maart 1399 weer terug, omdat de indieners niet gerechtigd waren tot een dergelijk verzoek (formeel is er dus geen sprake van verleende stadsrechten).[41]
- Roosendaal verloor zijn in 1809 verworven stadsrechten in 1814, na de totstandkoming van het Koninkrijk der Nederlanden.[30]
- Staverden is vergelijkbaar met Eembrugge: het kreeg in 1298 stadsrechten, die nooit formeel zijn afgenomen, maar gold in feite niet als stad. Het had geen zitting in de Staten van de Kwartieren en werd in het Koninkrijk der Nederlanden geen zelfstandige stad.
- In 1426 verloren vrijwel alle West-Friese 'plattelandssteden' de stadsrechten die ze in de meeste gevallen pas tien tot twintig jaar eerder hadden verkregen. Dit vanwege hun steun aan Jacoba van Beieren in de Hoekse en Kabeljauwse twisten. De meeste steden kregen hun rechten binnen enige tientallen jaren weer terug, met uitzondering van de stede Wognum, die onder de jurisdictie van Hoorn werd gesteld en niet meer zelfstandig werd.
Ook zijn er plaatsen die vergaande stedelijke rechten kregen. Deze worden soms tot de plaatsen met stadsrechten gerekend, omdat deze bundel aan stedelijke rechten in de praktijk bijna hetzelfde effect had als echte stadsrechten. Het gaat in dit verband om de plaatsen Diepenheim, Kuinre, Linne, Obdam-Hensbroek, Sas van Gent, Sijbekarspel, Wijdenes en Oosterleek.
Overige bijzondere gevallen
[bewerken | brontekst bewerken]Berlikum
[bewerken | brontekst bewerken]Het Friese Berlikum (Berltsum) had mogelijk al voor 1355 stadsrechten. Dit zou onder meer blijken uit aanduidingen van de plaats en het bestuur in correspondentie en oorkonden.[30] Volgens de toenmalige gemeente Menaldumadeel waar Berlikum deel van uitmaakte, sinds 2018 opgegaan in de nieuwe gemeente Waadhoeke, is nooit bewezen dat Berlikum ooit stadsrechten gehad heeft.[42]
Blokzijl
[bewerken | brontekst bewerken]Hoewel Blokzijl door stadhouder Willem III stadsrechten kreeg verleend, werden deze niet door de Staten van Overijssel erkend. Dit stadsrecht wordt in de literatuur dan ook beschouwd als een 'onbevoegd' verleend stadsrecht.[43]
Emmeloord
[bewerken | brontekst bewerken]Aan Emmeloord, de hoofdplaats van de gemeente Noordoostpolder, werden in 1992 bij wijze van ludieke actie 'stadsrechten' verleend. Dit werd gedaan door de commissaris van de Koningin van Noord-Holland uit naam van de Staten van Holland, die in de tijd van de Republiek over dit deel van de Zuiderzee hadden geheerst.[44] Uiteraard is deze ceremonie zonder betekenis, aangezien de Nederlandse wet geen steden erkent en Emmeloord geen zelfstandige entiteit is.
Zie ook
[bewerken | brontekst bewerken]- Lijst van steden in België
- Vlek (nederzetting): met name in Friesland en Noord-Brabant zijn wel bijzondere rechten verleend aan nederzettingen met stedelijke kenmerken die geen stad heetten.
Literatuur
[bewerken | brontekst bewerken]- Joost C.M. Cox, Repertorium van de stadsrechten in Nederland, Oisterwijk 2012
Bronnen, noten en/of referenties
- ↑ a b c d e f g h i Het betreft hier een stadsrechtverlening uit een hele serie stadsrechtverleningen in het begin van de 15e eeuw waarmee vrijwel het gehele West-Friese platteland een of andere vorm van stadsrechten kreeg. Dit was in vrijwel alle gevallen een zuiver juridische constructie en de meeste van deze ‘steden’ hebben zich nooit daadwerkelijk tot stad ontwikkeld.
- ↑ Dr. J.G. KruisheerKruisheer, J.G (1986). Oorkondenboek van Holland en Zeeland tot 1299, II, 1222 tot 1256. Van Gorcum, Assen/Maastricht, "Oorkonden (1222 apr. 13 - 1256 jan. 28); nr.1009", p. 699-719. ISBN 9023221710 "1254 juni 11, Leiden; rooms-koning Willem verleent een keur aan de burgers van Alkmaar."
- ↑ Stadsrechten op Encyclopedie Drenthe Online. De stadsrechten werden aan Assen verleend door Lodewijk Napoleon. Gearchiveerd op 27 maart 2016.
- ↑ De oorsprong van Baarn[dode link] op www.baarn.nl
- ↑ Het is niet precies bekend wanneer Bergen op Zoom stadsrechten heeft verworven doordat de stadsarchieven bij een grote stadsbrand in 1397 verloren zijn gegaan. Aangenomen wordt dat dit bij of al voor het afscheiden van de stad als heerlijkheid is gebeurd.
- ↑ Dr. E.C. DijkhofDijkhof, E.C., Dr. J.G. Kruisheer (2005). Oorkondenboek van Holland en Zeeland tot 1299, V, 1291 tot 1299. Instituut voor Nederlandse Geschiedenis en Koninklijke Van Gorcum, Den Haag, "Oorkonden; nr.3430", p. 966-974. ISBN 9023242084 "1298 nov.11; Graaf Jan I verleent een keur aan de burgers an Beverwijk"
- ↑ Breda, stad van borderlords en baronnen, door Leo Nierse. Blz. 21
- ↑ Dr. J.G. KruisheerKruisheer, J.G (1986). Oorkondenboek van Holland en Zeeland tot 1299, II, 1222 tot 1256. Van Gorcum, Assen/Maastricht, "Oorkonden (1222 apr. 13 - 1256 jan. 28); nr.680", p. 290-306. ISBN 9023221710 "1246 apr.15, huis van jonkvrouw Rikarde te Delft; Graaf Willem II verleent een keur aan de burgers van Delft."
- ↑ a b c Delfshaven, Delfzijl en Winschoten kregen in 1825 een stedelijk reglement, maar mochten zich al eerder stad noemen.
- ↑ In 952 werd het een stad (urbs) genoemd in een schenkingsoorkonde van koning Otto I aan het Mauritiusklooster in Maagdeburg, Online versie; 1ste helft 12de eeuw eerste vastlegging van rechten, vrije Duitse Rijksstad
- ↑ Dr. J.G. KruisheerKruisheer, J.G (1986). Oorkondenboek van Holland en Zeeland tot 1299, II, 1222 tot 1256. Van Gorcum, Assen/Maastricht, "Oorkonden (1222 apr. 13 - 1256 jan. 28); nr.435", p. 26-35. ISBN 9023221710 "1222[dec.25]-1223[dec.24]; Graaf Floris IV en Dirk, heer van Voorne en burggraaf van Zeeland, verlenen een keur aan de burgers van Domburg"
- ↑ Dr. A.C.F. KochKoch, A.C.F. (1970). Oorkondenboek van Holland en Zeeland tot 1299, I, Eind van de 7e Eeuw tot 1222. Martinus Nijhoff, 's-Gravenhage, "Oorkonden (ca. eind 7e eeuw - 1222 feb. 4); nr.406", p. 591-593 "[ 1220-1221; waarschijnlijk 1220] juli, Aalbertsberg; Graaf Willem I (met zijn vrouw Maria?) geeft een keur aan de burgers van Dordrecht."
- ↑ Dr. J.G. KruisheerKruisheer, J.G (1992). Oorkondenboek van Holland en Zeeland tot 1299, III, 1256 tot 1278. Van Gorcum, Assen/Maastricht, "Oorkonden; nr.1603", p. 685-690. ISBN 9023226925 "1272 juli 19; Graaf Floris V geeft ten behoeve van de burgers van Gouda (in leen) aan heer Nikolaas van Kats, ridder, het gebied van de stad Gouda, (...), kent de aldaar wonende burgers tolvrijdom in het gehele graafschap toe voor eigen goederen vervoerd op eigen schepen, verleent hun hetzelfde recht als de burgers van Leiden bezitten en voegt daar enkele bepalingen aan toe."
- ↑ Dr. J.G. KruisheerKruisheer, J.G (1986). Oorkondenboek van Holland en Zeeland tot 1299, II, 1222 tot 1256. Van Gorcum, Assen/Maastricht, "Oorkonden (1222 apr. 13 - 1256 jan. 28); nr.685", p. 312-314. ISBN 9023221710 "1246 mei; Graaf Willem II verleent een keur aan de burgers van 's-Gravenzande."
- ↑ Bedelorden en begijnen in de stad Groningen tot 1594 Door F. J. Bakker. Het hier gegeven jaartal is de eerste zekere vermelding van Groningen als stad. Er zijn vermoedens dat Groningen mogelijk tussen | 1122 en | 1190; of 1190 en | 1230 ongeschreven stadsrecht heeft gekregen; echter de eerste onomstotelijke verwijzing wordt gevonden in | 1227.
- ↑ Dr. J.G. KruisheerKruisheer, J.G (1986). Oorkondenboek van Holland en Zeeland tot 1299, II, 1222 tot 1256. Van Gorcum, Assen/Maastricht, "Oorkonden (1222 apr. 13 - 1256 jan. 28); nr.672-673", p. 264-284. ISBN 9023221710 "1245 nov.23, Haarlem; Graaf Willem II verleent een keur aan de burgers van Haarlem."
- ↑ Zie Cox, ‘Hebbende privilege van stede’: de verlening van stadsrechtprivileges in Holland en Zeeland (13e-15e eeuw), 2011, pp. 135–138. Een geleidelijke ontwikkeling tot stad moet hebben plaatsgevonden vanaf 1309, evenwel zonder formele bevestiging van privileges. Wel wordt al in 1321 gesproken van de poerte IJsselstein. In eerder werk concludeerde Cox mede daarom nog dat er ergens tussen 1309 en 1321 een stadsrecht moet zijn verleend door de Hollandse graaf. Het feit echter dat in 1348 een landrecht is vastgesteld dat ook voor IJsselstein geldt, maakt onaannemelijk dat IJsselstein op dat moment juridisch een stad is. In 1363 werd door vrouwe Guyotte van IJsselstein een ‘vrijheid en ... recht’ verleend, en Cox stelt dat dat dan een formele bevestiging is van eerder vastgestelde rechtsregels en privileges, waarmee het ‘ook in juridisch opzicht [...] dan een stad [is] geworden.’
- ↑ De stadsrechten worden in 1426 ingetrokken vanwege de steun van Langedijk voor Jacoba van Beieren in de Hoekse en Kabeljauwse twisten.
- ↑ Dr. J.G. KruisheerKruisheer, J.G (1992). Oorkondenboek van Holland en Zeeland tot 1299, III, 1256 tot 1278. Van Gorcum, Assen/Maastricht, "Oorkonden; nr.1433", p. 463-470. ISBN 9023226925 "1266 dec.19, Teilingen; Graaf Floris V neemt de burgers van Leiden op in zijn bescherming, bevestigt en herhaalt de hun door eerdere graven verleende keur en voegt daar enige nieuwe bepalingen aan toe." "De oudste oorkonde omvatte de bepalingen die wij kennen als de artt. 5 tot en met 9 uit de onderhavige oorkonde van 1266; (...) Tijdens graaf Willem I (1203/1206-1222) werden artt. 11 en 12 toegevoegd, (...)."
- ↑ Dit jaartal markeert de oudst bewaarde oorkonde waarin de tweeherigheid van Maastricht wordt vastgelegd. Maastricht heeft nooit een stadsbrief gehad waarin de stadsrechten werden vastgelegd, waarschijnlijk omdat het al zo'n oude stad was. De meeste auteurs gaan ervan uit dat Maastricht al in de Merovingische tijd stedelijke kwaliteiten had, voor zover het die in de laat-antieke periode al niet had, toen het de rol van civitas-hoofdstad overnam van Tongeren. De 6e-eeuwse geschiedschrijver Gregorius van Tours schrijft in zijn Historia Francorum over Maastricht als urbs treiectinsis, de "stad Maastricht".
- ↑ Dr. J.G. KruisheerKruisheer, J.G (1997). Oorkondenboek van Holland en Zeeland tot 1299, IV, 1278 tot 1291. Van Gorcum, Assen, "Oorkonden; nr.2385", p. 690-709. ISBN 902323328X "1289 mrt.25; Graaf Floris V verleent een keur aan de burgers van Medemblik."
- ↑ Meppel kreeg in 1648 van de drost van Drenthe voorwaarden waarop men zich in het stadje kon vestigen. Stadsrechten op Encyclopedie Drenthe Online. Gearchiveerd op 27 maart 2016.
- ↑ Dr. A.C.F. KochKoch, A.C.F. (1970). Oorkondenboek van Holland en Zeeland tot 1299, I, Eind van de 7e Eeuw tot 1222. Martinus Nijhoff, 's-Gravenhage, "Oorkonden (ca. eind 7e eeuw - 1222 feb. 4); nr.386", p. 567-573 "1217; Keur voor de stad Middelburg, bezegeld door gravin Johanna van Vlaanderen, graaf Willem I van Holland en de burggraven van Zeeland."
- ↑ Dr. A.C.F. KochKoch, A.C.F. (1970). Oorkondenboek van Holland en Zeeland tot 1299, I, Eind van de 7e Eeuw tot 1222. Martinus Nijhoff, 's-Gravenhage, "Oorkonden (ca. eind 7e eeuw - 1222 feb. 4); nr.359", p. 540 "[vóór c. 1215]; Keur voor de stad Middelburg. Origineel noch afschriften voorhanden. In artikel 22 van de keur voor de stad Middelburg van 1217 (hierna nr.386) wordt teruggegrepen naar een oudere stadskeur: secundum quod in veteri kora continebatur. Hierover is echter verder niets bekend, en er bestaat geen houvast voor een nadere datering van deze oudere keur."
- ↑ Dr. J.G. KruisheerKruisheer, J.G (1997). Oorkondenboek van Holland en Zeeland tot 1299, IV, 1278 tot 1291. Van Gorcum, Assen, "Oorkonden; nr.2108", p. 332-334. ISBN 902323328X "1283 apr.28; Arnout van Liesveld en Gijsbert van Langerak bezweren de door hun vaders, heer Herbern van den Berg en Wouter van Langerak, aan de burgers van Nieuwpoort verleende vrijheid en kennen hun een keur toe, die binnen drie of vier jaar in overleg met schepenen kan worden herzien."
- ↑ Website Oisterwijk
- ↑ Website Oosterhout
- ↑ Dr. J.G. KruisheerKruisheer, J.G (1992). Oorkondenboek van Holland en Zeeland tot 1299, III, 1256 tot 1278. Van Gorcum, Assen/Maastricht, "Oorkonden; nr.1690", p. 798-799. ISBN 9023226925 "1274[apr.4]-1275[apr.10]; Graaf Floris V beveelt de tolgaarders te (...) om de lieden van vrouwe Aleid van Henegouwen, burgers van Schiedam, overeenkomstig de vrijstelling die hij hun heeft verleend zonder tolbetaling door te laten."
- ↑ Dr. J.G. KruisheerKruisheer, J.G (1997). Oorkondenboek van Holland en Zeeland tot 1299, IV, 1278 tot 1291. Van Gorcum, Assen, "Oorkonden; nr.1901", p. 81-82. ISBN 902323328X "1280 mei 3; Graaf Floris V geeft het goed Schoonhoven met rechtsmacht, tiend en bede in leen aan heer Nikolaas van Kats nadat deze Asekijn vrouwe van Schoonhoven heeft uitgekocht die door wijlen haar echtgenoot, Hugo Botter, met dat goed gelijftocht was, omschrijft de rechterlijke bevoegdheden van heer Nikolaas alsmede de keur van de burgers van Schoonhoven, en bepaalt de wijze van vererven van het leen."
- ↑ a b c Joost C.M. Cox, Repertorium van de stadsrechten in Nederland, Oisterwijk 2012, trefwoord Stavoren. De akte uit 1123 waarnaar verwezen wordt, geldt als onecht. Matthias Thiel (ed.), Die Urkunden Heinrichs V. und der Königin Mathilde, München 2010, nr. †258 ("Unecht") (= Monumenta Germanie Historica. Diplomata regum et imperatorum Germaniae, dl. 7). Het Karelsprivilege waarnaar de akte verwijst, geldt bovendien als een falsum uit de vroege 14e eeuw. Gearchiveerd op 28 februari 2024.
- ↑ In 1415 kreeg Texel stadsrechten van graaf Willem VI van Holland, Zeeland en Henegouwen.
- ↑ In de rond 766 door Willibald geschreven vita over Bonifatius wordt Utrecht (Trecht) een urbs genoemd; online versie (MGH), blz. 47, regel 25. In de door Liudger, vermoedelijk rond 795, geschreven vita over Gregorius van Utrecht noemt deze Traiectum (Utrecht) een antiquam civitatem: een oude stad; online versie (MGH), blz. 71, regel 35. In 936 wordt een oorkonde opgemaakt: koning Otto I schenkt de stad Utrecht (civitate Traiectensi) het muntrecht.
- ↑ Dr. J.G. KruisheerKruisheer, J.G (1992). Oorkondenboek van Holland en Zeeland tot 1299, III, 1256 tot 1278. Van Gorcum, Assen/Maastricht, "Oorkonden; nr.1632", p. 722-724. ISBN 9023226925 "1273 mei 14; Graaf Floris V kent de burgers van Vlaardingen vrijdom van alle lasten en van tol in geheel Holland en Zeeland toe, en verleent hun een keur."
- ↑ J.C.M. Cox: Repertorium van de stadsrechten in Nederland, Oisterwijk: Werken van de Stichting tot Uitgaaf der Bronnen van het Oud-Vaderlandse Recht, 2e herziene druk, 2012. Gearchiveerd op 7 juli 2023.
- ↑ Volgens Cox (2012) zijn de stadsrechten in 1560 aan de nederzetting ontnomen door de Staten van Utrecht.
- ↑ https://www.heemkundenederweert.nl/2016/09/18/excursie-naar-wessem/. Gearchiveerd op 7 juli 2023.
- ↑ https://vvvmiddenlimburg.nl/nl/locatie/rondleiding-door-het-maasstadje-wessem
- ↑ Dr. J.G. KruisheerKruisheer, J.G (1986). Oorkondenboek van Holland en Zeeland tot 1299, II, 1222 tot 1256. Van Gorcum, Assen/Maastricht, "Oorkonden (1222 apr. 13 - 1256 jan. 28); nr.430", p. 8-21. ISBN 9023221710 "1223 mei, Middelburg; Graaf Floris IV en Dirk, heer van Voorne en burggraaf van Zeeland, verlenen aan de burgers van Westkapelle de zelfde keur als de burgers van Middelburg bezitten."
- ↑ Henderikx, P.A. (1997). Het ontstaan en de vroegste ontwikkeling van Zierikzee (tot ca. 1300). Gearchiveerd op 8 juli 2023. Kroniek van het land van de zeemeermin 22: 5-26
- ↑ Dr. J.G. KruisheerKruisheer, J.G (1986). Oorkondenboek van Holland en Zeeland tot 1299, II, 1222 tot 1256. Van Gorcum, Assen/Maastricht, "Oorkonden (1222 apr. 13 - 1256 jan. 28); nr.738", p. 372-391. ISBN 9023221710 "1248 mrt 11; Willem, gekozen rooms-koning, vernieuwt de door eerdere graven van Holland en door hemzelf aan de burgers van Zierikzee verleende keur"
- ↑ Meijer, A.H. (1992) Straatnamenboek van Noordwijk: Noordwijks historie vanuit de straatnaam
- ↑ Berltsum, website Menaldumadeel
- ↑ J.C.M. Cox, Stadsrechtelijke steden en www.stadsrechten.nl, lezing, gearchiveerd op [1]. Hier staat: "In de 17e en 18e eeuw vinden geen verdere stadsrechtverleningen plaats." Zie ook voetnoot 28 aldaar: "Het ‘geval’ Blokzijl in 1672 wordt, in navolging van de toenmalige Staten van Overijssel, door auteur dezes als een ‘onbevoegd verleend stadsrecht’ beschouwd."
- ↑ Gemeente Noordoostpolder - Stadsrechten Emmeloord (gearchiveerd)