Portaal:Polen/Uitgelicht

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Deze pagina geeft een overzicht van alle uitgelichte artikels en/of afbeeldingen op het portaal Polen. Voor elke week van het jaar is er zo'n artikel en/of afbeelding. Voel u vrij om deze te bewerken door de bijhorende bewerk-link te volgen.
Uitgelicht deze week (18)
Tekst-icoontje Er is nog geen artikel of afbeelding voor deze maand/week/dag. U wordt uitgenodigd om op bewerk te klikken om er een toe te voegen.
Ga naar week
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27
28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53


Week 1
Buste van Tamara Łempicka in Kielce (Polen)

Tamara de Lempicka, meisjesnaam Tamara Gorska (Warschau, 16 mei 1898 - Cuernavaca, Mexico, 18 maart 1980) was een Poolse art deco-schilderes.

De Lempicka werd geboren in een welvarende en vooraanstaande Poolse familie. Haar vader was advocaat, haar moeder een bekende society-dame. Bepalend voor haar artistieke ontwikkeling was een reis die ze reeds in 1911 maakte naar Italië en waar ze in contact kwam met de schilderkunst van de renaissance. Na de scheiding van haar ouders in 1912 ging ze naar een internaat in Lausanne. In 1916 huwde ze de advocaat Tadeusz Lempicki (1888-1951) en ging ze in Sint-Petersburg wonen. Na de Oktoberrevolutie (1917) vluchtten ze beiden naar Kopenhagen, waar ze in 1920 een dochter kregen, Kizette.

Omdat haar man geen werk kon vinden, begon De Lempicka vanaf die tijd te schilderen voor hun levensonderhoud. Ze opende een kunststudio en ging ook zelf in de leer bij Maurice Denis en André Lhote. Haar eerste succes had ze met haar deelname aan de internationale Parijse Exposition des arts decoratifs et industriels modernes in 1925, de eerste grote art deco-tentoonstelling. Binnen korte tijd groeide ze vervolgens uit tot een der meest gewilde schilderessen van haar tijd.


[bewerk]

Week 2
Kasteel Muskau

Het Fürst-Pückler-Park Bad Muskau (Pools: Park Mużakowski) in Bad Muskau in het Duits-Poolse grensgebied van de Opper-Lausitz is een landschapspark in Engelse landschapsstijl met een oppervlakte van 545 ha. Het park ligt aan weerszijden van de Lausitzer Neiße en is hierdoor sinds 1945 verdeeld in een Duits en een Pools gedeelte.

Het park is tussen 1815 en 1844 aangelegd in opdracht van vorst Hermann von Pückler-Muskau (1785–1871) die na een reis door Engeland onder de indruk was geraakt van de Engelse landschapsstijl. In 1845 verkoopt hij park en slot vanwege geldnood aan de graven Von Nostitz en Von Hatzfeld. De nieuwe eigenaren verkopen het een jaar later aan Prins der Nederlanden Willem Frederik van Oranje-Nassau. Hij stelt in 1852 Eduard Petzold aan als Parkhoofd die tot 1872 de aanleg en uitbreiding van het park tot stand brengt.

Het onderhoud van de tuin liep onder de laatste eigenaren al terug, maar raakte in de tijd van de DDR in het slop. Na 1990 werd het onderhoud aan beide zijden van de grens weer opgepakt en sinds 2004 staat het park op de lijst van werelderfgoed van UNESCO.


[bewerk]

Week 3
Adam Mickiewicz, 1842

Adam Mickiewicz (Zaosie, (Wit-Rusland), 24 december 1798 - Constantinopel (Istanboel), 26 november 1855) was een Pools dichter.

Hij wordt, nog voor Zygmunt Krasiński en Juliusz Słowacki, als de grootste Poolse dichter van de 19de eeuw beschouwd. Zijn hoofdwerk, de roman in verzen Pan Tadeusz, is een in Polen nog veel gelezen klassiek werk. Na de Poolse Novemberopstand van 1830 week Mickiewicz uit naar Frankrijk. Een belangrijk deel van zijn productieve leven heeft hij daar doorgebracht. Toen hij in 1855 op weg was naar de Krim, om daar als vrijwilliger in een Pools legioen in de Krimoorlog tegen Rusland te vechten, overleed hij in Constantinopel aan de cholera.

Er is naar Adam Mickiewicz een prijs vernoemd die sedert 2006 wordt uitgereikt door de Weimardriehoek, die de Pools-Duits-Franse samenwerking propageert. Sinds 1955 draagt de universiteit van Poznań de naam van de dichter.

In het kader van het project "Gedichten op muren" is in 1998 in Leiden het gedicht Bajdary van Adam Mickiewicz op de zijmuur van Haarlemmerweg 5a, Leiden aangebracht. Het muurgedicht is in de zomer van 2011 vernieuwd.


[bewerk]

Week 4
Włodzimierz Lubanski

Włodzimierz ("Włodek") Lubański (Gliwice, 28 februari 1947) is een Poolse ex-voetballer en trainer. Hij wordt beschouwd als een van de beste Poolse voetballers ooit.

Włodzimierz Lubański was een aanvaller die eerst meer dan 10 seizoenen voor Górnik Zabrze voetbalde. Vervolgens speelde hij in België verscheidene seizoenen voor KSC Lokeren. Lubański vormde bij Lokeren een succesvol aanvalstrio met zijn landgenoot Grzegorz Lato en de Deen Preben Larsen. In 1981 werd hij met Lokeren vice-kampioen en bereikte de club ook de bekerfinale. Nadien speelde Lubański in Frankrijk voor Valenciennes en Stade Quimpérois. In 1985 keerde de Pool terug naar België waar hij trainer werd van Racing Mechelen en later ook Lokeren.

In 1963, op 16-jarige leeftijd, debuteerde Lubański in de nationale ploeg van Polen. Net geen 10 jaar later veroverde hij met Polen een gouden medaille op de Olympische Spelen in München. Tijdens een interland tegen Engeland scheurde hij zijn ligamenten na een tackle van Roy McFarland. De Poolse aanvaller kwam twee jaar niet aan voetballen toe en miste daardoor het WK 1974 waarop Polen derde werd. Op het WK 1978 was hij er wel bij. In 1980 speelde hij zijn laatste interland. Lubański is tot op heden met 48 doelpunten topschutter aller tijden voor Polen.


[bewerk]

Week 5
FSO Warszawa M-20

FSO is een Poolse autoconstructeur die in 1951 werd opgericht door de Poolse staat om de Poolse automobielindustrie terug op gang te trekken na de Tweede Wereldoorlog.

Na de Tweede Wereldoorlog was de Poolse automobielindustrie een ruïne. De heropbouw van die industrie was noodzakelijk en de Poolse regering besliste een autofabriek te bouwen nabij Warschau (PL). De bouw van de fabriek begon in 1948 in Żerań (Noord-Warschau, PL). Ze werd FSO genoemd, kort voor Fabryka Samochodów Osobowych, dat Personenauto Fabriek betekent. Er werd een overeenkomst afgesloten met de Italiaanse autoconstructeur Fiat om in de nieuwe fabriek Fiats te bouwen onder licentie. Het begin van de Koude Oorlog verhinderde echter die plannen.

De Sovjet-Unie kon FSO daarop overtuigen een licentie te kopen voor de Russische GAZ Pobieda M20. De wortels van dat model gingen nog terug tot de Ford model A die tijdens de jaren 1930 in Rusland gebouwd werd. In 1950 werd de licentieovereenkomst getekend en begon de productie van de FSO Warszawa. De meeste FSO-modellen werden naar vele landen in verschillende werelddelen geëxporteerd. Op een bepaald punt in 1968 werden een kwart van de Warszawa's in Oost-Europa, het zuiden van Afrika, China, Egypte, Finland, Mongolië en Turkije verkocht. De FSO Polonez werd ook in enkele West-Europese landen verkocht.


[bewerk]

Week 6
De polonez

De Polonez of polonaise is een danssoort die gebaseerd is op een traditionele dans uit Polen. De dans is altijd in een 3/4 maatsoort, echter zonder een wals te zijn. De polonez wordt gedanst met vele paren dansers. Men 'wandelt' als paar, in viertallen, met zijn achten, in rijen of achter elkaar volgens patronen die de dansleider aangeeft.

Diverse componisten als Bach, Beethoven en Schubert en natuurlijk Chopin gebruikten de polonaise als thema voor hun artistieke werk. (Zie ook Poolse muziek)

In de polonaise, zoals bekend van carnaval in de Lage Landen, is de basis van één dansfiguur overgebleven: met de handen op de schouders van de voorganger achter elkaar door de zaal slingeren. Dit heeft weinig meer met de oorspronkelijke polonez te maken.


[bewerk]

Week 7
Maria Curie, 1911

Maria Salomea (Marie) Skłodowska-Curie (Warschau, 7 november 1867Passy, 4 juli 1934) was een Pools-Frans schei- en natuurkundige. Zij was een pionier op het gebied van de radioactiviteit, ontving twee Nobelprijzen en ontdekte de elementen polonium en radium. In haar tweede vaderland Frankrijk is ze bekend als Marie Curie en ze wordt vaak aangeduid als Madame Curie, de titel van de biografie door haar dochter Ève.

Als 15-jarige haalde ze cum laude het examen van de middelbare school, maar kort daarna kreeg ze last van neerslachtigheid en werd ze door haar vader naar familie op het platteland gestuurd waar ze een jaar met plezier verbleef. Vanwege Russische maatregelen na de mislukte Januariopstand in 1863 werd het onderwijs in Polen 'gerussificeerd'. Op universiteiten werd de voertaal Russisch, het Pools verboden en vrouwen de toegang ontzegd. Hierdoor werd Marie in 1883 niet toegelaten tot de Keizerlijke Universiteit van Warschau (tegenwoordig Universiteit van Warschau). Maries vader, leraar wis- en natuurkunde en directeur van een gymnasium, verloor zijn baan. Om bij te dragen in de kosten van levensonderhoud werkte Marie als lerares. In de avonduren volgde ze colleges aan de clandestiene Vliegende Universiteit, een geheime 'mobiele' universiteit waar Poolse vrouwen wel in het door Rusland bezette Polen les konden krijgen.

In 1891 kon ze naar Parijs verhuizen om scheikunde, natuurkunde en wiskunde te studeren aan de Sorbonne bij Gabriel Lippmann en de wiskundige Paul Appell. In de zomer van 1893 slaagde Marie als beste van haar jaar voor haar licentiaat natuurkunde en het jaar daarop behaalde ze het licentiaat in de wiskunde. Op voorspraak van natuurkundedocent Lippmann mocht ze begin 1894 voor de Société d'encouragement pour l'industrie nationale (Genootschap ter bevordering van de nationale industrie) onderzoek doen naar de magnetische eigenschappen van gehard staal. Voor haar onderzoek had ze een goede instrumentele opstelling nodig en via professor Józef Kowalski kwam ze in contact met een natuurkundige die aan de École de Physique et Chimie onderzoek deed naar magnetisme: Pierre Curie.


[bewerk]

Week 8
Pączki

Een pączek (meervoud pączki) is een traditioneel gefrituurd gistdeeggerecht uit Polen. Ze zijn meestal gevuld met jam of een andere zoete vulling. Meestal zijn ze bedekt met poedersuiker, glazuur of stukjes gedroogde sinaasappelschil. Het beslag bestaat uit eieren, boter, suiker en soms melk. Soms wordt een beetje alcohol toegevoegd waardoor bij het frituren minder vet wordt opgenomen.

Pączki worden in Polen traditioneel gegeten op de zogenaamde "Vette Donderdag", de donderdag voor aswoensdag. Volgens de traditie werden pączki gemaakt om de wintervoorraden op te maken voordat de vastentijd voorafgaand aan Pasen begon.


[bewerk]

Week 9
Roman Polanski, Cannes 2013

Roman Polański, geboren als Rajmund Roman Liebling (Parijs, 18 augustus 1933), is een Pools-Franse acteur en filmmaker van Joodse afkomst. Hij is vooral bekend van films als Repulsion, Chinatown, Rosemary's Baby en The Pianist. Voor deze laatste film kreeg hij de Oscar als beste regisseur.

Hoewel Polański tijdens zijn carrière veel verschillende genres beoefende, wordt hij gezien als een meester in het maken van psychologische thrillers die zich afspelen in een beperkte ruimte en waarin een sociaal beschermd personage langzaamaan aftakelt. Deze thrillers kenmerken zich door een extreem pessimistische wereldvisie, veel zwarte humor en een voorliefde voor absurdisme.


[bewerk]

Week 10
De kerk van Binarowa

De Houten kerken van zuidelijk Małopolska (voor juni 2013 ingeschreven als "Houten kerken van zuidelijk Klein-Polen") (Pools: Drewniane kościoły południowej Małopolski) zijn zes middeleeuwse kerken in de Poolse woiwodschappen Klein-Polen en Subkarpaten. Zij staan sinds 2003 op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO als buitengewone voorbeelden van de katholieke middeleeuwse kerkbouwtraditie in een relatief geïsoleerd deel van Centraal-Europa. De zes kerken zijn gekozen omdat zij de best bewaarde voorbeelden zijn van gotische kerkbouw met gebruik van horizontaal geplaatste boomstammen. Het hoge technische en artistieke niveau van de kerken getuigt van hun functie als symbool van het sociale en politieke prestige van de lokale elite.

De zes beschermde kerken zijn:

  • Kerk van Sint Michaël de Aartsengel in Binarowa (ca. 1500)
  • Allerheiligenkerk in Blizne (voor 1470)
  • Kerk van Sint Michaël de Aartsengel in Dębno (15e eeuw)
  • Kerk van Maria-Hemelvaart en Sint Michaël de Aartsengel in Haczów (1388)
  • Sint-Leonarduskerk in Lipnica Murowana (einde 15e eeuw)
  • Kerk van Sint-Filippus en Sint-Jacobus in Sękowa, (vanaf 1520)


[bewerk]

Week 11
Slotplein

Warschau (Pools: Warszawa) is de hoofdstad van Polen en met ongeveer 1.709.000 inwoners (2008) tevens de grootste stad van het land. De stad ligt in het historische landsdeel Mazovië aan de Wisła, waarbij het centrum op de linkeroever ligt en het stadsdeel Praga op de rechter. De agglomeratie telt ongeveer 2.879.000 inwoners (2005) en is na die van Katowice de grootste van het land. Het is ook de hoofdstad van het woiwodschap Mazovië.

Warschau is niet de oudste stad van Polen, maar is wel een oude stad. Volgens een legende stamt de naam Warszawa af van twee geliefden, de visser Wars en het meisje Sawa, die de stad zouden hebben gesticht. Een andere variant op deze legende spreekt van twee broers. De eerste vermelding dateert van 1241. Aanvankelijk was het de hoofdstad van het vorstendom Mazovië, maar in 1596 verplaatste de Poolse koning zijn residentie van Kraków naar het centralere Warschau. Tijdens de Poolse delingen (1795-1918) maakte Warschau deel uit van het Russische rijk, enkele gebouwen herinneren nog aan die tijd. Tijdens de Pools-Russische Oorlog (1919-1921) werd het Rode Leger tot staan gebracht voor de poorten van Warschau en tot de terugtocht gedwongen door het Poolse leger (met hulp van Franse adviseurs). Dit ging de geschiedenis in als het "Wonder aan de Weichsel" omdat de rest van Europa behoed zou zijn voor het bolsjewisme.


[bewerk]

Week 12
Tekst-icoontje Er is nog geen artikel of afbeelding voor deze maand/week/dag. U wordt uitgenodigd om op bewerk te klikken om er een toe te voegen.
Week 13
Zicht op de oude haven

Gdańsk (Duits: Danzig; Nederlands Danzig (verouderd: Dantzig of Danswijk); Kasjoebisch: Gduńsk; Frans: Dantzig) is de hoofdstad van het woiwodschap Pommeren en een voormalige Hanzestad in Polen. Gdańsk is gelegen aan de Oostzee, op de plaats waar de westelijke arm van de Wisła (Weichsel) de Bocht van Gdańsk bereikt.

De stad heeft 450 000 inwoners en vormt samen met de badplaats Sopot en de havenstad Gdynia de zogenaamde Driestad (Trójmiasto), een agglomeratie met ruim 1 miljoen inwoners. De stad is het centrum van de regionale Kasjoebische cultuur.

In haar lange geschiedenis vormde de sinds de hoge middeleeuwen autonome Hanzestad de kern van twee vrijstaten: de vrije stad Danzig (1807-1814) en de vrije stad Danzig (1920-1939). Daarvoor was zij een belangrijke stad in het hertogdom Pommerellen, zetel van de Samboriden-dynastie, hoofdstad van koninklijk Pruisen (Pools-Litouwse gemenebest) en de historische hoofdstad van de provincie West-Pruisen binnen het koninkrijk Pruisen en later binnen Duitsland.

Sinds de Conferentie van Potsdam (1945) behoort de stad bij Polen; de achtergebleven oorspronkelijke Duitse bevolking werd vrijwel volledig geïnterneerd en verdreven. Een zeer kleine gemengd Kasjoebisch-Duitse minderheid kon echter standhouden in de stadsagglomeratie.


[bewerk]

Week 14
The Pianist is een film uit 2002 van regisseur Roman Polański, gebaseerd op de memoires The Pianist: The Extraordinary True Story of One Man’s Survival in Warsaw, 1939-1945 van pianist Władysław Szpilman. De Joodse pianist Szpilman heeft ten tijde van de Tweede Wereldoorlog het getto van Warschau overleefd. De Poolse regisseur Polański is als kleine jongen zelf getuige geweest van de bezetting van Polen door de nazi's, de Holocaust en de bombardementen op Warschau.

The Pianist werd goed ontvangen door de critici en met prijzen overladen. Op het filmfestival van Cannes, waar hij in première ging, kreeg de film de Gouden Palm uitgereikt. In 2003 won de film meerdere prijzen, waaronder zeven Césars, acht Poolse filmprijzen en twee BAFTA's. Ook werd de film genomineerd voor zeven Oscars, waaronder die voor Beste Film. The Pianist won uiteindelijk de Academy Award voor Beste Regisseur (voor Roman Polański), Beste Acteur (voor Adrien Brody) en Best Bewerkte Script (voor Ronald Harwood).


[bewerk]

Week 15
Tekst-icoontje Er is nog geen artikel of afbeelding voor deze maand/week/dag. U wordt uitgenodigd om op bewerk te klikken om er een toe te voegen.
Week 16
Tekst-icoontje Er is nog geen artikel of afbeelding voor deze maand/week/dag. U wordt uitgenodigd om op bewerk te klikken om er een toe te voegen.
Week 17
Tekst-icoontje Er is nog geen artikel of afbeelding voor deze maand/week/dag. U wordt uitgenodigd om op bewerk te klikken om er een toe te voegen.
Week 18
Tekst-icoontje Er is nog geen artikel of afbeelding voor deze maand/week/dag. U wordt uitgenodigd om op bewerk te klikken om er een toe te voegen.
Week 19
Tekst-icoontje Er is nog geen artikel of afbeelding voor deze maand/week/dag. U wordt uitgenodigd om op bewerk te klikken om er een toe te voegen.
Week 20
Tekst-icoontje Er is nog geen artikel of afbeelding voor deze maand/week/dag. U wordt uitgenodigd om op bewerk te klikken om er een toe te voegen.
Week 21
Arrestaties tijdens de opstand in 1943, Joden worden uit hun schuilplaatsen verdreven

Het Getto van Warschau in Warschau, Polen, was het grootste joodse getto opgericht door nazi-Duitsland tijdens de Holocaust in de Tweede Wereldoorlog. Tijdens het driejarig bestaan van het getto zorgden ondervoeding, ziekte en deportaties naar concentratiekampen en vernietigingskampen voor een daling van het bevolkingsaantal van een geschatte 450.000 tot 37.000 mensen. Hoeveel mensen precies in het getto hebben verbleven is onbekend, de schattingen lopen uiteen tussen de 450.000 en 560.000. In het getto vond de Opstand in het getto van Warschau plaats, een van de eerste massale opstanden tegen de nazi's die Europa bezetten.

Op 18 januari 1943 vond het eerste gewapende verzet plaats toen de Duitsers begonnen met de tweede ontruiming van het getto. De joodse strijders hadden wat succes: de deportatie stopte na vier dagen en de ŻOB en de ŻZW namen de macht in het getto over. Ze bouwden tientallen gevechtsposten en ondernamen actie tegen joodse collaborateurs. Tijdens de daaropvolgende drie maanden bereidden alle inwoners van het getto zich voor op wat het laatste gevecht zou worden. Dit laatste gevecht begon de dag voor Pesach, 19 april 1943. Joodse strijders schoten op Duitse patrouilles vanuit stegen, het riool, huizen en zelfs brandende gebouwen. Ook werden er granaten naar Duitsers gegooid. De nazi's reageerden met het blok voor blok opblazen van huizen en arresteerden elke Jood die ze te pakken kregen, deze Joden werden later allemaal gedood. Verzet van enige betekenis eindigde op 23 april, de opstand eindigde op 16 mei. Tijdens de gevechten werden ongeveer 7.000 joodse strijders gedood en nog eens 6.000 mensen werden levend verbrand of vergast in bunkers. De overgebleven 50.000 mensen werden naar vernietigingskampen gestuurd, de meeste naar Treblinka.


[bewerk]

Week 22
Slot Mariënburg

Slot Mariënburg is een groot kasteel (en museum) in de Poolse stad Malbork aan de rivier Nogat en opgericht in 1274. Malbork heette oorspronkelijk Mariënburg (Duits: Marienburg) en was het hoofdkwartier van de kruisridderstaat van de Duitse Orde. Het kasteel werd uit bakstenen opgetrokken in gotische stijl.

De Marienburg was het bestuurlijk centrum (de 'Hochburg') van de Duitse Ordestaat, en was verkeersgeografisch verbonden met enkele tientallen andere kastelen in wat later Oost-Pruisen en West-Pruisen zou gaan heten. In de Dertienjarige Oorlog werd in 1457 de Marienburg door de Poolse koning veroverd. De Duitse Orde verplaatste toen haar bestuurlijke centrum naar Koningsbergen in wat nu Oost-Pruisen heette. Eerst werd het slot verder uitgebouwd als Poolse vesting. Later werd het voor militaire doeleinden gebruikt als fabriek en opslagplaats. Het verviel en onnutte en bouwvallige delen werden afgebroken.

Bouwmeester Conrad Steinbrecht maakte, met als opdrachtgever de Duitse keizer Wilhelm II, tussen 1882 en 1922 een imposant Duits nationaal monument van het gebouwencomplex. Het kasteel van de Orde is nog steeds een toeristische trekpleister en staat op de werelderfgoedlijst.


[bewerk]

Week 23
Tekst-icoontje Er is nog geen artikel of afbeelding voor deze maand/week/dag. U wordt uitgenodigd om op bewerk te klikken om er een toe te voegen.
Week 24
Tekst-icoontje Er is nog geen artikel of afbeelding voor deze maand/week/dag. U wordt uitgenodigd om op bewerk te klikken om er een toe te voegen.
Week 25
Tekst-icoontje Er is nog geen artikel of afbeelding voor deze maand/week/dag. U wordt uitgenodigd om op bewerk te klikken om er een toe te voegen.
Week 26
Tekst-icoontje Er is nog geen artikel of afbeelding voor deze maand/week/dag. U wordt uitgenodigd om op bewerk te klikken om er een toe te voegen.
Week 27
Tekst-icoontje Er is nog geen artikel of afbeelding voor deze maand/week/dag. U wordt uitgenodigd om op bewerk te klikken om er een toe te voegen.
Week 28
Tekst-icoontje Er is nog geen artikel of afbeelding voor deze maand/week/dag. U wordt uitgenodigd om op bewerk te klikken om er een toe te voegen.
Week 29
Tekst-icoontje Er is nog geen artikel of afbeelding voor deze maand/week/dag. U wordt uitgenodigd om op bewerk te klikken om er een toe te voegen.
Week 30
Tekst-icoontje Er is nog geen artikel of afbeelding voor deze maand/week/dag. U wordt uitgenodigd om op bewerk te klikken om er een toe te voegen.
Week 31
Tekst-icoontje Er is nog geen artikel of afbeelding voor deze maand/week/dag. U wordt uitgenodigd om op bewerk te klikken om er een toe te voegen.
Week 32
Tekst-icoontje Er is nog geen artikel of afbeelding voor deze maand/week/dag. U wordt uitgenodigd om op bewerk te klikken om er een toe te voegen.
Week 33
Tekst-icoontje Er is nog geen artikel of afbeelding voor deze maand/week/dag. U wordt uitgenodigd om op bewerk te klikken om er een toe te voegen.
Week 34
Tekst-icoontje Er is nog geen artikel of afbeelding voor deze maand/week/dag. U wordt uitgenodigd om op bewerk te klikken om er een toe te voegen.
Week 35
Tekst-icoontje Er is nog geen artikel of afbeelding voor deze maand/week/dag. U wordt uitgenodigd om op bewerk te klikken om er een toe te voegen.
Week 36
De Jahrhunderthalle

De Jahrhunderthalle (Pools: Hala Stulecia, voorheen Hala Ludowa = Volkshal) is een evenementenhal in de Poolse stad Wrocław (Duits: Breslau).

De hal is gebouwd in 1913 ter herdenking van de Slag bij Leipzig, die een eeuw daarvoor had plaatsgevonden. Het gebouw is ontworpen door Max Berg, die behoorde tot de vooruitstrevende architecten waar Breslau destijds bekend om was. Het wordt beschouwd als zijn meest bijzondere ontwerp. Sinds 13 juli 2006 staat de hal op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO.


[bewerk]

Week 37
Het arsenaal en het centrum van de stad Krakau

Krakau (Pools: Kraków [ˈkrakuf]?, Jiddisch: Kroke) is na Warschau de grootste stad van Polen (756.441 inwoners, 2008). De stad ligt aan de Wisła (Duits: Weichsel) in het zuiden van Polen en is de hoofdstad van het woiwodschap Klein-Polen (Małopolska). Het was tot 1609 de hoofdstad van Polen.

Krakau is een van de belangrijkste cultuursteden van Midden-Europa. Het wordt daarom wel het "Florence van Polen" genoemd, en is volgens velen een van de mooiste steden van Europa. De stad kwam als een van de weinige steden in Polen bovendien ongeschonden de Tweede Wereldoorlog door.

Het stadscentrum staat op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO. Krakau was culturele hoofdstad van Europa in 2000.


[bewerk]

Week 38

Graaf Bronisław Maria Komorowski (Oborniki Śląskie, 4 juni 1952) is een Pools politicus. In de jaren 2000-2001 was hij minister van defensie en in 2007 werd hij voorzitter van de Sejm, het Poolse lagerhuis. Na de vliegtuigcrash van 10 april 2010, waarbij de zittende president Lech Kaczyński om het leven kwam, werd hij waarnemend president van Polen. Op 4 juli 2010 versloeg hij Kaczyński's tweelingbroer Jarosław in de tweede ronde van de presidentsverkiezingen. Vier dagen later legde hij het voorzitterschap van de Sejm neer, waardoor hij tevens geen waarnemend president meer was. Op 6 augustus 2010 werd hij geïnstalleerd als president.


[bewerk]

Week 39
De rivier de Biebrza

Het nationaal park Biebrza (Pools: Biebrzański Park Narodowy) is een nationaal park in het woiwodschap Podlachië in het noordoosten van Polen, vlak bij de grens met Wit-Rusland. Het gebied, dat in 1993 een nationaal park werd, beslaat ongeveer 59.000 hectare en is daarmee het grootste nationaal park van Polen.

Het park is gelegen langs de rivier de Biebrza. Het bestaat uit drie delen. Het noordelijke deel wordt niet vaak door toeristen bezocht. Het middendeel bestaat grotendeels uit de de Biebrzamoerassen en het Czerwone Bagno-natuurreservaat, met grote bossen waar ruim vierhonderd elanden leven. Ook het zuidelijke deel bestaat uit moeras- en veengebied. In het park leven verder onder meer everzwijnen, wolven, otters, bevers en ongeveer 270 vogelsoorten.


[bewerk]

Week 40
Toegangspoort van Auschwitz-Birkenau

Auschwitz was een verzameling van concentratie- en vernietigingskampen die tijdens de Tweede Wereldoorlog door nazi-Duitsland nabij de Poolse stad Auschwitz (Pools: Oświęcim) werden opgezet. Het was het grootste van alle Duitse concentratiekampen en bestond uit Auschwitz I (Stammlager of basiskamp), Auschwitz II-Birkenau (Vernichtungslager of vernietigingskamp), Auschwitz III-Monowitz (een werkkamp) en een aantal subkampen.

Naar Auschwitz werden ongeveer 1,3 miljoen mensen gedeporteerd.

De naam Auschwitz is symbolisch geworden voor de vernietigings- en concentratiekampen van de nazi's die op vele plaatsen in Europa verschenen voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog. Miljoenen mensen, merendeels Joden maar ook personen die tot andere etnische minderheden behoorden, evenals politieke gevangenen, zijn in dergelijke kampen om het leven gekomen.


[bewerk]

Week 41
Tekst-icoontje Er is nog geen artikel of afbeelding voor deze maand/week/dag. U wordt uitgenodigd om op bewerk te klikken om er een toe te voegen.
Week 42
Tekst-icoontje Er is nog geen artikel of afbeelding voor deze maand/week/dag. U wordt uitgenodigd om op bewerk te klikken om er een toe te voegen.
Week 43
Tekst-icoontje Er is nog geen artikel of afbeelding voor deze maand/week/dag. U wordt uitgenodigd om op bewerk te klikken om er een toe te voegen.
Week 44
Tekst-icoontje Er is nog geen artikel of afbeelding voor deze maand/week/dag. U wordt uitgenodigd om op bewerk te klikken om er een toe te voegen.
Week 45
Tekst-icoontje Er is nog geen artikel of afbeelding voor deze maand/week/dag. U wordt uitgenodigd om op bewerk te klikken om er een toe te voegen.
Week 46
Lech Wałęsa in 2009

Lech Wałęsa (uitspraak [ˈlɛx vaˈwɛ̃ŋsa]?) (Popowo, 29 september 1943) is een Pools politicus, oud-vakbondsleider, nobelprijswinnaar en ex-president.

Wałęsa werd in volle oorlogstijd geboren in Popowo in Polen. Hij werkte lange tijd als elektromonteur op de Lenin-werf in Gdańsk. Hij richtte in het communistische Polen de onafhankelijke vakbond Solidarność (Pools voor solidariteit) op. In Polen bestond echter, net als in de Sovjet-Unie en de andere communistische landen, geen vrijheid van organisatie van werknemers. De staat is immers al in handen van de arbeiders, de bedrijven ook, zo was de gedachtegang. Men kan toch niet tegen zichzelf staken? Wałęsa werd dan ook ontslagen na eerdere stakingen in 1976. Deze waren met grof geweld onderdrukt, waarbij doden waren gevallen. In 1980 koos het regime voor onderhandelingen.

Delegatieleiders waren premier Jagielski en Lech Wałęsa. Op 31 augustus sloten zij een historisch akkoord. Voor het eerst werd in een Oostblokland een onafhankelijk vakverbond erkend door de regering. Solidarność kreeg zelfs beperkte toegang tot radio en televisie.

In december 1981 riep de nieuwe premier generaal Jaruzelski de staat van beleg uit. Vooraanstaande leiders van COR en Solidariteit, onder wie Wałęsa, werden gearresteerd. Tot 12 november 1982 zat Lech Wałęsa gevangen. Toen hij vrijkwam, was zijn vakverbond weer verboden. En ook na de opheffing van het oorlogsrecht in juli 1983 werd hij overal gevolgd door de geheime politie.

Wałęsa kreeg voor zijn vreedzame inzet voor de Poolse werkers in 1983 de Nobelprijs voor de Vrede. Zijn vrouw reisde naar Stockholm om de prijs in ontvangst te nemen. In 1989 ontving hij de Europese Mensenrechtenprijs van de Raad van Europa.

Na een nieuwe ronde van stakingen in 1988 werden Wałęsa en de zijnen door de regering uitgenodigd voor een rondetafelconferentie. Voorjaar 1989 kwam een akkoord tot stand dat tot een deling van de macht moest leiden. Bij te houden verkiezingen behielden de communistische partij en haar bondgenoten de meerderheid in de Sejm, het Poolse parlement. Maar er werd een vrij te kiezen senaat in het leven geroepen en in die senaat gingen alle zetels naar Solidarność.

In 1990 werd Wałęsa bij de eerste directe presidentsverkiezingen sinds de omwenteling gekozen tot president van Polen.


[bewerk]

Week 47

De Bochnia-zoutmijn ligt in het plaatsje Bochnia nabij Krakow. De mijn is een van de oudste zoutmijnen ter wereld en was tot de sluiting in 1990 de oudste Poolse én Europese zoutmijn nog in exploitatie. Het winnen van zout op deze plek startte in de 12de of 13de eeuw en is gedocumenteerd in 1248. De gangen van de mijn zijn 4,5 kilometer lang en bereiken een diepte van 468 meter. Tussen 330 meter en 468 meter diepte werd op 16 niveau's ontgonnen.

In 2013 werd de Bochnia-zoutmijn mee opgenomen op de werelderfgoedlijst van UNESCO als een uitbreidng van de erfgoedsite van de Koninklijke Wieliczka- en Bochnia-zoutmijnen. De Wieliczka-zoutmijn kwam voor op de allereerste werelderfgoedlijst (opgesteld gedurende de 2e sessie van de Commissie voor het Werelderfgoed en daterend uit 1978). In de loop van de 37e sessie van de Commissie voor het Werelderfgoed in 2013 werd deze inschrijving uitgebreid met de Bochnia-zoutmijn.


[bewerk]

Week 48

Stanisław Lem (Lwów, Polen (thans Lviv, Oekraïne), 12 september 1921Krakau, 27 maart 2006) was een Poolse schrijver van satire, filosofische boeken en sciencefiction. Zijn boeken zijn in 40 talen vertaald en er zijn meer dan 27 miljoen exemplaren van verkocht.

Lem werd geboren als zoon van een keelarts. Hij studeerde medicijnen aan de universiteit van Lwów, maar moest zijn studie afbreken als gevolg van de Tweede Wereldoorlog. Tijdens de oorlog en de bezetting door de nazi's werkte Lem als automonteur en lasser en was hij verzetsstrijder tegen de Duitsers. Aan het eind van de oorlog werd Polen bezet door de Sovjet-Unie. In 1946 kwam Lem uit het gebied dat inmiddels Russisch was geworden naar Krakau, waar hij weer medicijnen ging studeren. Om te voorkomen dat hem een functie als militair arts zou worden opgedrongen, deed hij zijn laatste examen niet. Hij ontving alleen een certificaat waarin werd verklaard dat hij de studie had doorlopen. Lem werkte vervolgens als onderzoeksassistent in een wetenschapsinstituut en begon in zijn vrije tijd verhalen te schrijven.

Lem schreef voornamelijk over het contact tussen menselijke wezens en buitenaardse beschavingen en over de technologische toekomst van de mensheid. Dat laatste onderwerp impliceerde omvatte ideale en utopische samenlevingen, en het probleem van het menselijk bestaan in een wereld waar weinig te doen is als gevolg van de technologische ontwikkeling. Zijn buitenaardse samenlevingen worden onder meer gevormd door zwermen mechanische vliegen (in De onoverwinnelijke) en een intelligente oceaan (in Solaris). Lem is een voorstander van de moderne westerse beschaving en hoewel hij een groot deel van zijn leven doorbracht in communistisch Polen met de ideologische censuur die daarbij hoorde, bevat zijn werk scherpe kritiek op collectivistische samenlevingen.


[bewerk]

Week 49

Bier neemt in Polen een belangrijke plaats in. Met een jaarlijks productie van meer dan 37 miljoen hectoliter staat Polen op de derde plaats in Europa. Het grootste deel van het Poolse bier wordt trouwens in eigen land gedronken. Met een bierconsumptie van 95 liter per inwoner behaalt het land de zevende plaats op de wereldranglijst.

Polen kent een brouwgeschiedenis die teruggaat tot de middeleeuwen. De bierstijlen in het land zijn een weerspiegeling van de verschillende landen die in de loop van de geschiedenis bezit namen van het Pools grondgebied. De meeste bieren in Polen zijn blonde lagers, verder brouwen veel brouwerijen een eigen porter. Een uniek bier van Poolse origine is Grodziskie (Grätzer Bier), een bovengistend gerookt tarwebier.

Ondanks een roerig verleden bleef de brouwindustrie groeien tot het begin van de jaren 1920. Toen Polen een soevereine staat werd, nam deze groei wat af. Ten tijde van de Duitse invasie in 1939 waren er 137 actieve brouwerijen in Polen. Door de verwoestingen tijdens de oorlog bleef er nauwelijks nog een brouwerij over. In 1945 na de Tweede Wereldoorlog werden alle brouwerijen genationaliseerd, maar het duurde nog een tiental jaren vooraleer de brouwindustrie zich hersteld had. Na de val van het communisme werden de brouwerijen opnieuw privébedrijven. Sindsdien kwamen de belangrijkste bedrijven in handen van de grote brouwerijgroepen. De Deense brouwerijgroep Royal Unibrew kocht in 2005 de brouwerijgroep Brok-Strzelec S.A, die vervolgens in december verkocht werd aan de financieringsmaatschappij Van Pur S.A. De Poolse biermarkt wordt momenteel overheerst door drie grote brouwerijgroepen, Kompania Piwowarska (eigendom van SABMiller, Grupa Żywiec S.A. (61% eigendom van Heineken) en Carlsberg Polska.


[bewerk]

Week 50

Het oerbos van Białowieża (Pools: Puszcza Białowieska; Wit-Russisch: Белавежская пушча, Belavezjskaja Pusjtsja) is het oudst bewaarde oerbos dat nog in een min of meer natuurlijke staat is, op de grens van Wit-Rusland en Polen (woiwodschap Podlachië).

Dit UNESCO Werelderfgoed en biosfeerreservaat is aan de Poolse zijde 10.000 ha. Aan de Wit-Russische zijde is het biosfeerreservaat 177.100 ha groot. Het kerngebied is 15.700 ha met daaromheen een bufferzone van 71.400 ha en een overgangszone 90.000 ha. Het Nationale Park en het Werelderfgoed zijn samen 87.607 ha.

Het bos is het enig overgebleven voorbeeld van een Europees gemengd laaglandbos. Er komen meer dan 1200 plantensoorten voor waaronder eeuwenoude eiken en esdoorns. In het bos zijn de bever en de wisent geherintroduceerd. Er komen wolven, en lynx voor verder edelhert, ree, zwarte ooievaar, Europese kraanvogel en de raaf.

Hoewel het bos wereldberoemd is, onderwerp van vele biologische studies en delen de status van strikt natuurreservaat hebben, is het bos niet onbedreigd. Doordat het bos eeuwenlang de status van koninklijk jachtterrein had, werd het beschermd voor uitgebreide kap, maar vele diersoorten zijn er door uitgeroeid en later weer opnieuw geïntroduceerd.


[bewerk]

Week 51
Paus Johannes Paulus II in 2004

Johannes Paulus II, Latijn: Ioannes Paulus PP. II, geboren als Karol Józef Wojtyła (uitspraak) (Wadowice, 18 mei 1920 - Vaticaanstad, 2 april 2005), was een Pools priester die aartsbisschop en kardinaal werd en uiteindelijk op 16 oktober 1978 werd verkozen tot 264e paus van de Rooms-katholieke Kerk, als opvolger van de plotseling overleden Johannes Paulus I. Deze functie vervulde hij tot aan zijn overlijden. In zijn hoedanigheid van paus was hij tevens soeverein van Vaticaanstad, alsook bisschop van Rome.

Hij was de eerste Poolse paus en de eerste niet-Italiaan sinds de uit de Nederlanden afkomstige Adrianus VI (1522-1523). Op 1 mei 2011 werd hij door zijn opvolger, paus Benedictus XVI, zalig verklaard. De Kerk gedenkt hem op 22 oktober, de dag waarop hij in 1978 als paus werd geïntroniseerd.


[bewerk]

Week 52
Chopin, 1835

Frédéric François Chopin, eigenlijk Fryderyk Franciszek Chopin (Żelazowa Wola, waarschijnlijk 22 februari (doopdatum: 1 maart) 1810Parijs, 17 oktober 1849) was een Pools componist en virtuoos pianist uit de romantiek. Hij wordt algemeen beschouwd als de grootste componist die Polen ooit heeft voortgebracht en geldt als een der grootste toondichters uit de muziekgeschiedenis.

Chopin werd geboren in het dorp Żelazowa Wola in het Hertogdom Warschau, als zoon van een Poolse moeder en een uitgeweken Franse vader. In zijn vroege levensjaren stond hij bekend als wonderkind op de piano. In november 1830, twintig jaar oud, vertrok hij naar het buitenland. Als gevolg van de onderdrukking ten gevolge van de Novemberopstand in Polen (1830-1831) was hij een van de vele uitgewekenen tijdens de 'Grote Emigratie'.

Zijn oeuvre bestaat bijna geheel uit composities voor piano solo. Hoewel vele daarvan technisch zeer veeleisend zijn, karakteriseert zijn stijl zich door het benadrukken van subtiele nuance en expressieve diepte. Chopin bouwde diverse muzikale vormen verder uit zoals de ballade en het scherzo en was verantwoordelijk voor diverse innovaties in vormen zoals de pianosonate, wals, nocturne, etude, impromptu en prelude. Zijn composities worden gerekend tot staalkaart van de Romantiek.


[bewerk]

Week 53
Buste van Tamara Łempicka in Kielce (Polen)

Tamara de Lempicka, meisjesnaam Tamara Gorska (Warschau, 16 mei 1898 - Cuernavaca, Mexico, 18 maart 1980) was een Poolse art deco-schilderes.

De Lempicka werd geboren in een welvarende en vooraanstaande Poolse familie. Haar vader was advocaat, haar moeder een bekende society-dame. Bepalend voor haar artistieke ontwikkeling was een reis die ze reeds in 1911 maakte naar Italië en waar ze in contact kwam met de schilderkunst van de renaissance. Na de scheiding van haar ouders in 1912 ging ze naar een internaat in Lausanne. In 1916 huwde ze de advocaat Tadeusz Lempicki (1888-1951) en ging ze in Sint-Petersburg wonen. Na de Oktoberrevolutie (1917) vluchtten ze beiden naar Kopenhagen, waar ze in 1920 een dochter kregen, Kizette.

Omdat haar man geen werk kon vinden, begon De Lempicka vanaf die tijd te schilderen voor hun levensonderhoud. Ze opende een kunststudio en ging ook zelf in de leer bij Maurice Denis en André Lhote. Haar eerste succes had ze met haar deelname aan de internationale Parijse Exposition des arts decoratifs et industriels modernes in 1925, de eerste grote art deco-tentoonstelling. Binnen korte tijd groeide ze vervolgens uit tot een der meest gewilde schilderessen van haar tijd.


[bewerk]