Gebruiker:Bean 19/Kladblok/Overig
Voormalige gemeenten zonder artikel[bewerken | brontekst bewerken]
Sir iain[bewerken | brontekst bewerken]
- De ontbrekende links naar historische landen op de artikelen over deZui-Duitse Vorstenoorlog en de Slag bij Pfeddersheim toevoegen
- De korte artikelen over de Oostenrijks-Turkse Oorlog (1716-1718) En Wilhelm Ziegler uitbreiden
- Het verwijderen van de legenda bij Stamboom van de Paltische linie van het huis Wettin
*De geschiedenis van het Hertogdom Gottorp, het Hertogdom Würtemberg en de Rijksstad Rothenburg afschrijven
- Het navigatiesjabloon voor de Paltische linie van het huis Wittelsbach in alle artikelen over devorstenhuizen die een deel van het Paltsgraafschap aan de Rijn bezaten met een verklaring over het Huisverdrag van Pavia uit 1356 toevoegen
BoH[bewerken | brontekst bewerken]
•De geschiedenis van de bedrijven ELF Aquitaine, Halliburton, KBR. Inc, Schlumberger enPeninsular & Orient mogen wat mij betreft wel uitgebreider beschreven worden •De pagina’s Marine Structure Consultants, Gusto Engeneering, Götaverken Cityvarvet enGötaverken Arendal zijn nu doorverwijspagina’s maar die voormalige bedrijven mogen van mij een eigen artikel krijgen •De volledige naam van het artikel ELF Aquitaine mag in het artikel vermeld worden dat een acroniem van Essences et Lubrifiants de France is dat een vertaling van de kern en smeermiddelen van Frankrijk is. Ook mag vernoemd worden dat Total de naam van een merk benzine van ELF was.
- Dedoorverwijzing van het artikel Far East Levingston Shipbuilding hoeft niet naarLevingston Shipbuilding te verwijzen omdat dit Amerikaanse bedrijf maar een jaar het meerderheidsbelang in de joint venture had waardoor een doorverwijzingnaar Far East Shipbuilding Industries een logischere doorverwijzing zou zijn dan het bedrijf Keppel Corporation
Onbeantwoorde vragen[bewerken | brontekst bewerken]
- Slag bij Parijs 1814 aantal troepen
- Koninkrijk Hongarije periodisering
- Koninkrijk Frankrijk periodisering
- Slovenië opvolging republieken
- Hertogdom Moravië hoax of niet
- Markgraafschap Brandenburg-Salzwedel en Markgraafschap Brandenburg-Stendalh hoax of niet
Franse decoratie tijdens Napoleon[bewerken | brontekst bewerken]
Ten tijde van de Franse overheersing werd het oude wapen voorzien van een schildhoofd met drie gouden bijen op een veld in keel. Deze decoratie toonde aan dat de stad tot de eerste klasse van de bonne villes de l'empire behoorde. Dit was de Franse aanduiding voor de goede steden van het Rijk wat Rotterdam blijkbaar was. Ook kreeg het wapen een muurkroon met daarop een Franse adelaar
Koninkrijk Beieren[bewerken | brontekst bewerken]
- Ver alinea’s
Maximiliaan I werd in 1825 opgevolgd door zijn zoon Lodewijk I, die aanvankelijk op vooruitstrevende wijze regeerde, maar onder invloed van de Julirevolutie zijn koers in reactionaire zin wijzigde. Hij zag zich in 1848 genoodzaakt af te treden ten gunste van zijn zoon Maximiliaan II. Deze voerde enkele liberale hervormingen door en werd in 1864 opgevolgd door zijn excentrieke zoon Lodewijk II, verreweg de bekendste van de Beierse koningen.
In de Pruisisch-Oostenrijkse Oorlog (1866) streed Beieren mee aan Oostenrijkse zijde en verloor. De Duitse Bond viel uiteen en Pruisen richtte de Noord-Duitse Bond op, waar Oostenrijk, Beieren en de andere Zuid-Duitse staten van werden uitgesloten. De jaren daarna stuurde Lodewijk II toch aan op toenadering tot Pruisen, enerzijds omdat zijn grote bondgenoot Oostenrijk sterk verzwakt was door de nederlaag en interne separatistische onrust die leidden tot de Ausgleich, anderzijds omdat keizer Napoleon III van Frankrijk een agressief-expansionistische politiek voerde en aasde op het Rijnland, waaronder de Beierse Palts. Om de Beierse belangen veilig te stellen was het beter om bondgenoten met Pruisen te worden. Dit gebeurde uiteindelijk op 23 november 1870, nadat op 19 juli 1870 de Frans-Duitse Oorlog was uitgebroken en op 15 november al Baden en Hessen-Darmstadt zich bij de Noord-Duitse Bond hadden aangesloten; twee dagen na Beieren voegde Württemberg zich er ook bij.
Beieren trad in 1871 toe tot het Duitse Keizerrijk. Lodewijk II werd in 1886 krankzinnig verklaard, waarop zijn oom Luitpold als prins-regent de regering overnam namens de eveneens geesteszieke nieuwe koning Otto I. Luitpolds zoon, sinds 1912 prins-regent en sinds 1913 als Lodewijk III koning van Beieren, werd in de Novemberrevolutie van 1918 afgezet.
Hasmoneeën[bewerken | brontekst bewerken]
| ממלכת החשמונאים Mamlekheth haHash'mona'im | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Van 140 voor christus tot 110 voor Christus vazal van het Seleucidische Rijk en van 63 voor Christus tot 37 voor Christus vazal van het Romeinse Rijk | |||||
| |||||
| Kaart | |||||
| |||||
| 500 | |||||
| Algemene gegevens | |||||
| Hoofdstad | Jeruzalem | ||||
| Talen | Aramees (officieel) Koinè | ||||
| Religie(s) | Jodendom | ||||
De dynastie van de Hasmoneeën heerste over Judea vanaf de Makkabeese opstand tot 37 v.Chr. Gedurende een groot deel van deze periode heersten de Hasmoneeën over een onafhankelijk Joods koninkrijk ("het Hasmoneese rijk"). In 63 v.Chr. werd Judea echter een vazalstaat van Rome. In 37 v.Chr. kwam de politieke heerschappij van de Hasmoneeën tot een einde. In de jaren die volgden, zou de Herodiaanse dynastie heersen over het Joodse land.
Condominium Friesland[bewerken | brontekst bewerken]
| Condominium Friesland | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Condominium tussen Holland en Utrecht | |||||
| |||||
| Kaart | |||||
| |||||
| Het Friese condominium (boven in wit) tussen Holland (links in roze) en het Sticht Utrecht (in donkerpaars) in 1477 | |||||
| Algemene gegevens | |||||
| Hoofdstad | ? | ||||
| Talen | Oudfries | ||||
| Religie(s) | Rooms-Katholicisme | ||||
| Regering | |||||
| Regeringsvorm | Condominium | ||||
Het Condominium Friesland tussen het Sticht Utrecht en het Graafschap Holland bestond van 1165 tot 1498.
Het condominium, dat het voormalige Graafschap Midden-Friesland omvatte, werd naar besluit van Frederik I Barbarossa gesloten tussen de Hollandse graaf en de Utrechtse bisschop. Daar geen van beiden daadwerkelijk gezag uitoefende binnen Friesland, spreekt men ook wel van de Friese Vrijheid, die reeds in 1101 werd verworven toen de Friezen zich ontdeden van de laatste graaf, Hendrik de Vette. De Friezen bestuurden zichzelf en kozen hun eigen leiders.
Het condominiumverdrag eindigde in 1498 toen Albrecht III van Saksen het keizerlijk gezag herstelde nadat de Friese potestaat Juw Dekama hierom vroeg vanwege de twisten tussen de Schieringers en Vetkopers. Hierna ontstond Rijksonmiddellijk Friesland.
Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]
<nowiki> [[Categorie:Geschiedenis van Friesland]] </nowiki>
Koninkrijk Frankrijk (987-1328)[bewerken | brontekst bewerken]
| Royaume de France | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| |||||
| Kaart | |||||
| |||||
| Frankrijk rond 1030 | |||||
| Algemene gegevens | |||||
| Hoofdstad | Parijs | ||||
| Talen | Oudfrans, Oudnoords, Normandisch, Middelnederlands, Bretons, Baskisch, Occitaans | ||||
| Religie(s) | Christendom | ||||
| Regering | |||||
| Regeringsvorm | Koninkrijk | ||||
| Dynastie | Huis Capet (Capetingen) | ||||
| Staatshoofd | Koning | ||||
Het Koninkrijk Frankrijk onder het huis Capet bestond van 987 tot 1328 en bestrijkt daarmee de hoge middeleeuwen en enige decennia daarvoor en daarna. Het Huis Capet, waarvan de telgen ook wel bekendstaan als de Capetingen, waren de nakomelingen van Hugo Capet. Men noemt het land vanaf 987 Frankrijk, aangezien de Karolingen in dat jaar zijn uitgestorven en de bloedlijn met de Frankische koningen dan voorgoed is verbroken. Vóór 987 heet rijk in de geschiedschrijving nog West-Francië.
Bestuur[bewerken | brontekst bewerken]
Het Capetingische rijk werkte met het leenstelsel: een edelman zwoer trouw aan de koning, en beloofde hem zijn diensten ('raad en daad'); hiervoor kreeg hij een beloning van zijn koning, meestal een stuk grond. Om ervoor te zorgen dat hij de adel blijvend aan zich wist te binden, diende koning steeds oorlog te voeren om zijn vazallen nieuw gebied te vergeven. In de 10e eeuw bereikte hierdoor het koninklijk gezag een dieptepunt, omdat het rijk zich niet verder kon uitbreiden en door uitblijvende beloning voor hun diensten de graven en hertogen zich steeds minder aantrokken van hun vorst. Een zekere mate van regeringsloosheid volgde, die o.a. leidde tot het verdwijnen van de gouwen en de opkomst van de landsheerlijkheid.
Oorlog tegen de Engelsen[bewerken | brontekst bewerken]
Door een slimme huwelijkspolitiek wist de Engelse koning steeds meer Franse gewesten te verwerven; op het hoogtepunt (rond 1180) was gans West-Frankrijk in Engelse handen (het Angevijnse Rijk). Koning Filips II Augustus zou ten strijde trekken tegen het Engelse westen nadat koning Jan zonder Land, die feitelijk een leenman van de Franse koning was, weigerde hem leenhulde te betuigen. Filips Augustus heroverde het merendeel van de Engelse bezittingen, en won de Slag bij Bouvines (1214), maar Guyenne kon hij niet innemen. Filips verklaarde het Engelse leengoed vervallen en verviervoudigde daarmee het Franse kroondomein. De twee grootmachten zouden nog lang wrijvingen kennen, maar pas de volgende eeuw, met het aantreden van het huis Valois, zouden de spanningen opnieuw tot uitbarsting komen in de Honderdjarige Oorlog.
Bronnen, noten en/of referenties
|
[[Categorie:Geschiedenis van Frankrijk|Koninkrijk]] [[Categorie:Historisch koninkrijk|Frankrijk 0987]] [[Categorie:Historisch land in de middeleeuwen|Frankrijk (987-1328)]] [[Categorie:Historisch land in Frankrijk|Frankrijk 0987]]
Koninkrijk Frankrijk (1328-1589)[bewerken | brontekst bewerken]
| Royaume de France | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||
| ||||||
| Kaart | ||||||
| ||||||
| Frankrijk in de 15e eeuw. | ||||||
| Algemene gegevens | ||||||
| Hoofdstad | Parijs | |||||
| Talen | Oudfrans, Middelfrans | |||||
| Religie(s) | Rooms-katholicisme, Calvinisme | |||||
| Munteenheid | Franse pond | |||||
| Regering | ||||||
| Regeringsvorm | Koninkrijk | |||||
| Dynastie | Huis Valois | |||||
| Staatshoofd | Koning | |||||
Het Koninkrijk Frankrijk onder het huis Valois bestond van 1328 tot 1589 en bestrijkt daarmee de late middeleeuwen. Het Huis Valois was verwant aan de vorige Franse dynastie, het Huis Capet. De eerste koning uit het huis Valois, Filips VI van Frankrijk, was namelijk een neef van Karel IV van Frankrijk uit het huis Capet. (De vader van Karel IV, Filips IV van Frankrijk was een broer van Karel van Valois, de vader van Filips VI).
De belangrijkste gebeurtenissen die het koninkrijk meemaakte waren de Honderdjarige Oorlog n.a.v. Engelse aanspraken op de Franse troon, de Italiaanse oorlogen, die voornamelijk tegen het huis Habsburg werden uitgevochten, en de Hugenotenoorlogen, die samenvielen met de Reformatie. Frankrijk was in de 15e en 16e eeuw (bijna) de enige mogendheid die het Habsburgse Rijk, dat grote macht en omvangrijke gebieden bezat in Europa, weerstand kon bieden. In 1589 werd het huis Valois opgevolgd door het huis Bourbon.
[[Categorie:Geschiedenis van Frankrijk]] [[Categorie:Historisch koninkrijk|Frankrijk 1328]] [[Categorie:Historisch land in de middeleeuwen|Frankrijk (1328-1589)]] [[Categorie:Historisch land in Frankrijk|Frankrijk 1328]]
Koninkrijk Frankrijk (1589-1792)[bewerken | brontekst bewerken]
| Royaume de France | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||
| ||||||
| Algemene gegevens | ||||||
| Hoofdstad | Parijs | |||||
| Talen | Frans | |||||
| Religie(s) | Rooms-katholiek | |||||
| Munteenheid | Franse frank | |||||
| Regering | ||||||
| Regeringsvorm | Monarchie | |||||
| Dynastie | Bourbon | |||||
| Geschiedenis van Frankrijk |
|
|
|
Prehistorie Romeinse tijd Middeleeuwen
West-Francië (843-987)
Vroegmoderne Tijd
Moderne Tijd |
|
|
Portaal  FrankrijkPortaal Geschiedenis
|
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Van 1589 tot 1792 werd Frankrijk geregeerd door leden van het Huis Bourbon. Het was een roerige periode, waarin vooral de opkomst van het protestantisme een belangrijke gebeurtenis was. Door het Edict van Nantes wist Frankrijk echter de interne religieuze vrede te bewaren. Frankrijk weet hierdoor via een slim buitenlands beleid op te klimmen van een groot land naar een echte grootmacht. Onder Lodewijk XIV wordt Frankrijk cultureel een leidende natie in Europa, en het absolutisme wordt geïntroduceerd. De vele oorlogen onder het bewind van Lodewijk XIV leiden tot kleine gebiedsuitbreidingen in onder andere de Spaanse Nederlanden, Franche-Comté en Alsace, en zelfs de droom van de rivier de Rijn als grens van het rijk. Frankrijk was de grootste militaire, culturele en economische Europese mogendheid geworden en zou dat tot in de vroege 19e eeuw blijven. De 17e eeuw wordt in de Franse geschiedschrijving dan ook wel aangeduid als 'le Grand Siècle'. Latere zwakkere koningen zullen echter grote interne problemen veroorzaken en in 1792 wordt met de onthoofding van Lodewijk XVI een eind gemaakt aan de eerste regeerperiode van het Huis van Bourbon.
Hendrik IV van Frankrijk (1589-1610)[bewerken | brontekst bewerken]
Na de dood van Hendrik III viel de troon toe aan de Bourbonse hugenoot, Hendrik van Navarra. Conflicten tussen hugenoten en conservatieve katholieken beheersen zijn vroege regering. Later luidt hij met het Edict van Nantes een vreedzame, voorspoedige regeerperiode in.
Als koning van Navarra, gelegen in de westelijke Pyreneeën, werd Hendrik al snel aanvoerder van de Hugenoten, de Franse protestanten. In deze tijd vochten de protestanten een regelmatig oplaaiende oorlog tegen de katholieken om de hegemonie in Frankrijk, en om godsdienstvrijheid. In 1584 kreeg de strijd een belangrijke nieuwe wending. De hertog van Anjou, de broer van Hendrik III, stierf. Hendrik III had geen kinderen, en volgens de geldende Salische Wet kon het koningschap niet over de vrouwelijke lijn overgeërfd worden. Het Huis Valois stond daarom op uitsterven, en volgens de regels van erfopvolging was Hendrik van Navarra, als afstammeling van de 13e-eeuwse koning Lodewijk IX, nu de troonopvolger. De katholieken weigerden echter hem te erkennen op grond van zijn protestantse geloof. De hieropvolgende periode staat bekend als de "oorlog van de drie Hendriks", naar de drie belangrijkste spelers in deze periode: koning Hendrik III, Hendrik van Navarra als leider van de Hugenoten en politiques, en Hendrik de Guise als leider van de radicale katholieken.
In 1588, na een militaire overwinning op Hendrik van Navarra, trok De Guise naar Parijs. De koning werd gedwongen naar het Louvre te vluchten, en De Guise en zijn medestanders beheersten de hoofdstad en de regering. Op 23 december liet koning Hendrik III Hendrik de Guise vermoorden. Dit loste echter zijn conflict met de radicaal-katholieken niet op.
Uiteindelijk werd de koning in 1589 gedwongen zijn heil bij Hendrik van Navarra te zoeken. Samen versloegen Hendrik III en Hendrik van Navarra de radicaal-katholieke legers. Op 1 augustus van dat jaar werd de koning bij een moordaanslag gedood. Hendrik van Navarra, die nu de beste rechten op de troon had, liet zich toen als Hendrik IV uitroepen tot koning van Frankrijk. Dit was reden voor de koning Filips II van Spanje zich in de strijd te mengen aan de zijde van de radicaal-katholieken. Hij ging zelfs zo ver zijn dochter Isabella van Spanje, die een Franse moeder had, als pretendent van de Franse troon naar voren te schuiven, maar dat wakkerde slechts de anti-Spaanse sentimenten aan. In 1598 sloten Frankrijk en Spanje vrede (Verdrag van Vervins). Hendrik werkte hard aan economisch en koninklijk herstel en het conservatief Katholiek verzet brokkelde af. Hendriks (tweede) bekering tot het katholicisme bracht hem de eindoverwinning. Op 27 februari werd hij gekroond in de kathedraal van Chartres als koning van Frankrijk. "Parijs is wel een mis waard" ("Paris vaut bien une messe") zou hij volgens de overlevering opgemerkt hebben.
Een van zijn bekendste daden was het Edict van Nantes op 13 april 1598. Hierin formuleerde hij een religieus compromis voor Frankrijk. Het katholicisme bleef staatsgodsdienst, maar de protestanten kregen vrijheid van religie en het recht in een groot aantal plaatsen openbaar kerkdiensten te houden. Alle ambten waren open voor aanhangers van beide geloven. Speciale rechters werden aangesteld om de protestantse belangen te behartigen en de protestanten kregen het recht op een aantal versterkte steden.
In 1610 steunde hij samen met de Staatsen onder Maurits van Oranje de protestantse gegadigden voor de Guliks-Kleefse opvolgingsstrijd, door een leger onder leiding van maarschalk De La Chátre te sturen, dat het beleg sloeg voor Gulik en de stad veroverde op de katholieke keizerlijke troepen onder Leopold X van Oostenrijk.
Lodewijk XIII van Frankrijk (1610-1643)[bewerken | brontekst bewerken]
Lodewijk XIII, bijgenaamd de Rechtvaardige (le Juste), koning van Frankrijk van 1610 tot aan zijn dood, uit het Huis Bourbon, was een zoon van Hendrik IV en Maria de' Medici.
Toen zijn vader in 1610 vermoord werd, was de kroonprins slechts acht jaar oud. Hij stond aanvankelijk onder het regentschap van zijn moeder (1610–1614) en liet daarna de regering over aan eerste ministers: maarschalk d'Ancre (1614-1617), hertog de Luynes (1617-1621), kardinaal de Richelieu (1624-1642) en kardinaal Mazarin (1642-1643).
Van 1614 tot 1615 riep Maria in naam van Lodewijk de laatste maal vóór de Franse Revolutie de États-Généraux bijeen. In 1615 werd de koning meerderjarig verklaard en huwde met Anna van Oostenrijk, de dochter van Filips III van Spanje.
Onder Lodewijk XIII werd het koninklijk gezag verder versterkt, al was dit vooral door toedoen van de machtige kardinaal de Richelieu, die als grondlegger van de absolute monarchie kan worden beschouwd. De godsdienstvrijheid werd in twee stappen, in 1629 en 1685 teruggedraaid. Het feit dat Frankrijk katholiek was heeft op de buitenlandse politiek minder invloed gehad dan op de Spaanse in de tijd van Filips II. Het 'raison d'état' vereiste volgens de als regeringsleider fungerende kardinaal Richelieu inmenging op Duits grondgebied in de Dertigjarige Oorlog (1618-1648), waarbij hij geen been zag in een bondgenootschap met de protestantse Zweden en Hollanders tegen Frankrijks traditionele Habsburgse rivalen in Duitsland en Spanje, al waren die katholiek.
Kardinaal Richelieu (1585-1642)[bewerken | brontekst bewerken]
Armand Jean du Plessis, hertog van Richelieu, algemeen bekend als kardinaal de Richelieu, was een invloedrijk Frans staatsman. Na de dood van de hertog van Luynes in 1621 werd hij in 1624 op voorspraak van koningin Maria eerste minister. Van dit ogenblik af werd het zijn doel het koninklijke gezag geheel te bevrijden van alle beïnvloeding door familieleden en vazallen. Het was het begin van "un grand règne sans un grand roi". Richelieu had de feitelijke macht overgenomen.
Richelieu toonde zich een ijverig en gewetensvol bestuurder. Op het vlak van de godsdienstige polemiek streefde hij, in de lijn van de jezuïeten, naar een vreedzame discussie met de protestantsgezinden, op grondslag van de Bijbel en de kerkvaders. Op het vlak van de buitenlandse betrekkingen wist hij de koning ervan te overtuigen weer aan te knopen met de anti-Habsburgse politiek van zijn vader Hendrik IV. Dit streven was zuiver rationeel bepaald door het staatsbelang; Frankrijk had al ruim een eeuw met een als bedreigend ervaren omsingeling door de Duitse en Spaanse Habsburgers te maken. Dat de Habsburgers op hun manier altijd het katholieke geloof hadden verdedigd, was niet doorslaggevend voor Richelieu. Hij sloot bondgenootschappen met Karel I van Engeland en met andere protestantse staten zoals de Republiek der Verenigde Nederlanden, Denemarken en Zweden. Ook in de binnenlandse verhoudingen ging hij pragmatisch te werk. Als hij de hugenoten bestreed, was dat alleen omdat dezen een staat in de staat dreigden te vormen, een gevaar dat hij wilde uitschakelen.
Tijdens Richelieu's bewind kwamen de hugenoten in opstand. Richelieu leidde persoonlijk het beleg van La Rochelle (1625–1628) en er werden drastische beperkingen opgelegd aan de politieke voorrechten van de protestanten, zoals die hen bij het Edict van Nantes in 1598 waren toegekend.
De reeds sinds 1618 aan de gang zijnde Dertigjarige Oorlog, waarin de Habsburgers om behoud van hun macht vochten, verliep voor de Fransen niet naar wens. Na de Slag bij Nördlingen (1634), waarbij de Habsburgse Duitse keizer een overwinning boekte op de steeds in het geheim door de Fransen gesubsidieerde Zweden, sloten de Zweden een afzonderlijke vrede middels het Verdrag van Praag (1635). In 1635 brak er openlijke oorlog met Spanje uit; in 1636 ook met de Duitse keizer. Aanvankelijk hadden de Fransen wisselend succes. In 1642 werd Richelieu ernstig ziek en overleed.
Territoriale expansie, absolute monarchie en culturele bloei[bewerken | brontekst bewerken]
Vanaf de Slag bij Rocroi (1643), waarbij de Fransen een verrassende overwinning boekten op de Spanjaarden, die ook bij de Dertigjarige Oorlog betrokken waren, kan gesproken worden van een Franse hegemonie. Het zou ruim 60 jaar duren voor Frankrijk een ernstige nederlaag leed in een veldslag. Bij de Vrede van Westfalen (1648) verwierf Frankrijk Elzas en Lotharingen, maar daar zou in de komende eeuwen nog veel over te doen zijn. De rol van godsdienst in internationale betrekkingen nam geleidelijk af. Spanje moest in datzelfde jaar de soevereiniteit van de Nederlandse Republiek erkennen en was in alle opzichten op zijn retour als grote mogendheid. Duitsland had verschrikkelijk geleden en staatkundig was het verregaand versplinterd. Van dat laatste zou het pas in 1870 volledig herstellen. Er ontstond in Europa een systeem van nationale staten, waarvan Frankrijk lange tijd de machtigste zou blijven.
Lodewijk XIV van Frankrijk (1643-1715)[bewerken | brontekst bewerken]
Lodewijk XIV(1638-1715), Frans: Louis XIV, bijgenaamd de Zonnekoning (le Roi Soleil) of ook wel de Grote (le Grand), was vanaf 14 mei 1643 formeel koning van Frankrijk; in 1661 nam hij de macht over van zijn moeder die regentes was geweest. Tot zijn dood zette hij 54 jaar lang een sterk persoonlijk stempel op de Franse binnen- en buitenlandse politiek; de absolute monarchie bereikte in zijn regeerperiode zijn hoogtepunt.
Regentes Anna van Oostenrijk regeerde voor Lodewijk van 1643 tot 1661. De echte macht lag echter bij eerste minister, Kardinaal Mazarin. Mazarin, sinds 1659 ook hertog van Nevers, zette de buitenlandse politiek van de Richelieu voort in de Dertigjarige Oorlog, die leidde tot de voor Frankrijk voordelige Vrede van Westfalen (1648). Zijn drukkende belastingen leidden echter tot een staatsgevaarlijke oppositie, en deze weer tot de burgeroorlog van la Fronde. Twee keer, van februari tot december 1651 en van augustus 1652 tot 3 februari 1653, moest Mazarin het land verlaten, maar vanuit het kasteel Brühl, bij Keulen, leidde hij nog de politiek van de Franse regering. Zo wist hij een scheuring tussen de Frondisten teweeg te brengen en na zijn terugkeer de orde te herstellen, daarbij steunend op de burgerij. Van dat ogenblik af was zijn macht onbeperkt. Hij verbond zich met de Engelse Oliver Cromwell tegen Spanje en dwong dit land tot de nadelige Vrede van de Pyreneeën (1659).
Toen Lodewijk XIV in 1661 zelf ging regeren, riep hij zichzelf uit tot koning bij de gratie van God, plaatsvervanger van God op aarde; dit is het zogenaamde Droit Divin. Onder de absolute vorst had het Franse parlement, de Staten-Generaal, in feite geen macht en ook de ministers stonden volledig onder zijn gezag. Vermoedelijk heeft de traumatische ervaring van la Fronde hierin een belangrijke rol gespeeld: Lodewijk wilde voorkomen dat anderen ooit zo veel macht zou kunnen krijgen dat zij de rust in het koninkrijk konden bedreigen. Aan Lodewijk XIV wordt wel de uitspraak "L'état, c'est Moi" ("De Staat, dat ben Ik") toegeschreven, maar dat is historisch niet juist. Historici denken dat het hoogstwaarschijnlijk een uitspraak is van politieke tegenstanders om de situatie van absolute heerschappij goed weer te geven.
Vanaf het begin van zijn regering volgde Lodewijk een actief buitenlands beleid. De ruzie tussen Frankrijk en de Habsburgers duurde nu al een eeuw. De Oostenrijkse afdeling van het Huis van Habsburg was tijdelijk uitgeschakeld bij de Vrede van Westfalen. Frankrijk was echter nog steeds aan drie zijden omcirkeld door Spanje.
Het eerste deel van zijn regeerperiode werd hij gezien als een heel goede koning, die Frankrijk vooruit hielp op allerlei vlakken. Lodewijk XIV sloot in 1660 een typisch verstandshuwelijk met Maria-Theresia van Spanje, dat bedoeld was om de relatie met Spanje te verbeteren. Toen uitbetaling van de bijbehorende bruidsschat achterwege bleef, eiste Lodewijk de Spaanse Nederlanden op als genoegdoening. Dit leidde tot zijn eerste grote oorlog, de Devolutieoorlog, die duurde van mei 1667 tot mei 1668, waarbij uiteindelijk maar een klein deel van de beoogde veroveringen gerealiseerd werd. Tijdens de Hollandse Oorlog, die voor de Republiek begon met het Rampjaar (1672), bereikte hij het hoogtepunt van zijn macht, mede dankzij zijn bekwame ministers Jean-Baptiste Colbert (financiën en handel) en de markies de Louvois (defensie). Aan het eind deze oorlog in 1678 lijfde hij de Franche-Comté in en speelde hij voor scheidsrechter tussen andere Europese mogendheden bij de Vrede van Nijmegen in 1678. Rond 1681 veroverde hij de Elzas en in 1683 en 1684 had hij succes met de veroveringen van een deel van de Spaanse Nederlanden. Lodewijk had zich ondertussen in heel Europa wel de status van de grote boeman verworven, waartegen steeds succesvollere coalities gesmeed zouden worden. Een hoofdrol hierin speelde Stadhouder Willem III, die aan de macht was gekomen in 1672, vooral wegens de Franse invasie het Rampjaar genoemd. De laatste 25 jaar van zijn regering liepen de zaken daarom heel wat minder. De Negenjarige Oorlog (1688-1697) barstte los, 'alleen maar' omdat Lodewijk zich bemoeide met de opvolging van de bisschop van Keulen, die ook keurvorst van het Heilige Roomse Rijk was. De Liga van Augsburg tegen Frankrijk kreeg hierdoor vaste vorm; deze bestond uit maar liefst zeven mogendheden, waarvan drie protestants en vier katholiek. Hieruit blijkt dat het beteugelen van de Franse hegemonie in Europa de hoogste prioriteit had gekregen. Er werden vooral in de Zuidelijke Nederlanden en in het Duitse Rijnland geweldige verwoestingen aangericht. De afloop, vastgelegd als de Vrede van Rijswijk, werd als een gelijkspel beschouwd, dat zowel volgens Frankrijk als haar vijanden een vervolg eiste. Vooral in de Spaanse Successieoorlog (1701-1713) leed Frankrijk vanaf 1704 een aantal zware nederlagen in veldslagen, wat het sinds 1643 niet meer gewend was. Het Franse hoofddoel van die oorlog, het verenigen van de Spaanse en Franse kroon, werd niet bereikt. Alle oorlogvoerenden waren uitgeput. Frankrijks tegenstanders, die bij vereniging van Frankrijk en Spanje een geheel onbeheersbare hegemonie van Frankrijk voorzagen, waren daarmee enigszins tevreden. Het in 1707 verenigde Koninkrijk van Groot-Brittannië was nog het minst tevreden; het had zich tot belangrijkste rivaal van Frankrijk ontwikkeld, mede door het voortschrijdende verval van Spanje en het beginnende verval van de Nederlandse Republiek.
De luxe van Versailles stak schril af tegen de situatie van het volk, waardoor aan het eind van zijn bewind het gevoel overheerste dat Lodewijk te ver was gegaan in het gebruiken van land en volk voor zijn persoonlijke eerzucht. Overigens was Frankrijk nog niet zo uitgeput als Spanje aan het eind van het bewind van Filips II. Het had een grotere veerkracht en zou nog tot ver in de 19e eeuw een voortdurende bron van zorg voor andere Europese mogendheden blijven.
Lodewijks minister Colbert slaagde er door middel van zijn politiek van het mercantilisme in de economische slagkracht van Frankrijk aanzienlijk te verbeteren ten opzichte van de twee belangrijkste concurrenten, Groot-Brittannië en de Nederlanden, destijds een machtige handelsnatie. Desalniettemin leidden de dure hofhouding (zie onder) en de vele oorlogen tot grote financiële problemen, zeker na Colberts dood in 1683.
Een belangrijk besluit van Lodewijk XIV was het herroepen van het Edict van Nantes in 1685, waardoor veel Hugenoten onder andere naar Nederland vluchtten.
Lodewijk XIV werd opgevolgd door zijn achterkleinzoon Lodewijk XV, voor wie eerst een regent optrad. Zijn eigen zoon en kleinzoon waren ondertussen namelijk al gestorven (hij had er dan ook al een bijzonder lange regeerperiode op zitten). Zijn laatste zin is legendarisch; hij antwoordde de treurende hovelingen rondom hem:
- Dacht je dat ik onsterfelijk ben?
Lodewijk XV van Frankrijk (1715-1774)[bewerken | brontekst bewerken]
Koning Lodewijk XIV had Frankrijk achtergelaten met ernstige financiële problemen. Uiteindelijk slaagde Lodewijk XV er niet in deze problemen te overwinnen, vooral door zijn onbekwaamheid en besluiteloosheid. In Versailles toonden de koning en de adel die hem omringden, tekenen van verveling, kijkend naar een monarchie die steeds onpopulairder werd. En het ergste was dat koning Lodewijk wist van anti-monarchie bedreigingen, en zelfs zijn familie deed niks om de koning te doen inzien dat op deze manier regeren niet door kon gaan. Een populaire legende van Lodewijk is dat hij ooit gezegd zou hebben: "Après moi, le déluge" ("Na mij, de overstroming"). Hedendaagse historici beweren echter dat deze uitspraak van Madame de Pompadour komt, en het is zelfs niet zeker of zij het wel heeft gezegd.
In het begin stond Lodewijk XV bekend als Le Bien-aimé (de welbeminde) na een bijna dodelijke ziekte te hebben gehad in Metz in 1744, hebben veel van zijn onderdanen (de Franse bevolking) gebeden voor zijn herstel. Hoe dan ook, zijn slappe en ondoeltreffende regering was een bijdragende factor naar de algemene onpopulariteit, in aanloop, en tijdens de Franse Revolutie. Bovendien was de koning een beruchte vrouwenjager, hoewel dit van een koning werd verwacht; de losbandigheid van de vorst werd wel gezien als een soort statusbevestiging. Hoe dan ook, het vertrouwen van de monarchie werd geschokt door de schandalen van Lodewijk en zijn hovelingen, zodat hij aan het einde van zijn leven erg werd gehaat.
Verlichting[bewerken | brontekst bewerken]
In de loop van de 18e eeuw kwam in Frankrijk de Verlichting op, die eind 18e, begin 19e eeuw gepaard ging met een bloei van de Franse wis- en natuurkunde, maar ook met afnemende acceptatie van de absolute monarchie en de in wezen nog altijd middeleeuwse standenmaatschappij, met bijbehorende privileges voor adel en geestelijkheid. Spanje en het Ottomaanse Rijk waren in verval geraakt, de Nederlandse Republiek was sinds 1713 geen factor van betekenis meer en Duitsland en Italië waren nog ver verwijderd van een staatkundige eenheid. Rusland begon zich pas rond 1700 te ontwikkelen tot een moderne Europese mogendheid en was voor West-Europa toen nog geen serieuze rivaal. Oostenrijk-Hongarije was een grote continentale mogendheid en Pruisen een opkomende Duitse mogendheid, maar die twee waren vooral elkaars rivalen, waarbij Frankrijk eerst bondgenoot was van Pruisen en daarna van Oostenrijk. Frankrijk was in de 18e eeuw dus nog altijd de sterkste continentale mogendheid, maar het sinds 1707 verenigde Britse koninkrijk streefde Frankrijk inmiddels voorbij als maritieme en koloniale mogendheid. In 1743 begon Frankrijk mee te doen aan de Oostenrijkse Successieoorlog. Later in zijn regering werden Corsica en Lotharingen geannexeerd. Dit kwam een paar jaar na het verwoestende verlies van bijna alle Franse kolonies, die Frankrijk verloor aan aartsvijand Groot-Brittannië, tijdens de Zevenjarige Oorlog. Het Verdrag van Parijs in 1763 was een van de vernederendste episodes van de Franse monarchie. Frankrijk droeg India, Canada en alle gebieden ten oosten van de Mississippi Rivier over aan Groot-Brittannië, terwijl Spanje alle gebieden ten westen van de Mississippi Rivier ontving. Het koloniale Franse Rijk in de Nieuwe Wereld was dus bijna helemaal weg,
het koninkrijk controleerde nog wel gebieden in West-Indië, Frans-Guyana en de kleine eilanden van Saint-Pierre en Miquelon dichtbij de oostkust van Canada. De Franse controle over Amerika en India was op een dramatische manier geëindigd, zowel voor Frankrijk als voor de monarchie.
Lodewijk XVI van Frankrijk (1774-1792)[bewerken | brontekst bewerken]
Lodewijk XVI was de kleinzoon van Lodewijk XV. Onder zijn voorgangers Lodewijk XIV en XV was de staatsschuld snel opgelopen en de bevolking sterk gegroeid. Lodewijk XVI was een vriendelijke, aarzelende en niet al te intelligente man, maar toch ook ambitieus, in die zin dat hij het welzijn van zijn volk wilde bevorderen. In tegenstelling tot bijvoorbeeld Lodewijk XIV, de verpersoonlijking van het absolutisme, zag hij wel in dat rigoureuze hervormingen noodzakelijk waren, zoals in de decennia daarvoor al door tallozen was bepleit, onder meer door de grote denkers van de Verlichting. Niet alleen moest de economie er weer bovenop geholpen worden, ook de vrijheid en rechtsgelijkheid van de gewone burgers moesten worden bevorderd.
Geen van de ministers van financiën bereikte veel, vooral als gevolg van tegenwerking door de adel, ook door de koningin zelf, die in tegenstelling tot haar echtgenoot gehaat werd door het volk. Na onlusten in de zomer van 1789 volgden grote politieke veranderingen (zie Franse Revolutie), die Lodewijk en zeker zijn vrouw veel te ver gingen. Veel edelen hadden hierna Frankrijk verlaten en in de winter van 1790-91 vatte Lodewijk hetzelfde plan op. Hij wilde vanuit het buitenland met een betrouwbaar leger naar Parijs marcheren, waarin hij gesteund werd door de Oostenrijkse keizer. In juni van dat jaar vluchtten Lodewijk en zijn familie incognito, maar bij de plaats Varennes-en-Argonne werden ze op de 21e ontmaskerd, waarmee hij alle sympathie van het volk verspeelde.
Op 10 augustus 1792 kreeg de koning huisarrest. In december van dat jaar moest hij zich voor de Nationale Conventie verantwoorden voor zijn daden. Op 16 en 17 januari 1793 stemde de Conventie vóór de doodstraf, die op de 21e op de Place de la Révolution (tegenwoordig Place de la Concorde) voltrokken werd met de guillotine. Met de onthoofding van Lodewijk XVI kwam er tijdelijk een einde aan de regering van de Franse Bourbon-monarchie.
[[Categorie:Geschiedenis van Frankrijk]] [[Categorie:Historisch land in Frankrijk|Frankrijk 1589]] [[Categorie:Historisch koninkrijk|Frankrijk 1589]]
</nowiki>
Oude infobox van Voorlopige Regering (Rusland)[bewerken | brontekst bewerken]
| Временное правительство Voorlopige Regering | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| |||||
| Algemene gegevens | |||||
| Hoofdstad | Petrograd | ||||
| Talen | Russisch | ||||
| Religie(s) | Laïcisme, godsdienstvrijheid | ||||
| Volkslied | Рабочая Марсельеза (Marseillaise van de arbeiders) | ||||
| Munteenheid | Roebel | ||||
| Regering | |||||
| Regeringsvorm | Voorlopige regering | ||||
| Geschiedenis | |||||
| - Ontstaan door Februarirevolutie | februari 1917 | ||||
| - Opheffing door Oktoberrevolutie | 7 november 1917 | ||||
| Voorgaande en opvolgende staten | |||||
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
De Voorlopige Regering (Russisch: Временное правительство России, Vremennoje pravitelstvo Rossii) was vanaf 15 maart 1917 (2 maart volgens de juliaanse kalender) de officiële regering van Rusland. De tsaar Nicolaas II trad op 15 maart af wegens de Februarirevolutie. De macht ging over naar de Doema en deze stelde een Voorlopige Regering in.