Naar inhoud springen

Maastricht

Beluister (info)
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Dit is een oude versie van deze pagina, bewerkt door Kleon3 (overleg | bijdragen) op 7 dec 2012 om 15:07. (→‎Niet-Rooms-katholieke religies: overbodige herhalingen verwijderd)
Deze versie kan sterk verschillen van de huidige versie van deze pagina.
Maastricht
Mestreech
Gemeente in Nederland Vlag van Nederland
Vlag van de gemeente Maastricht
Wapen van de gemeente Maastricht
Locatie van de gemeente Maastricht (gemeentegrenzen CBS 2016)
Situering
Provincie Limburg
Coördinaten 50°52'NB, 5°41'OL
Algemeen
Oppervlakte 60,12 km²
- land 55,99 km²
- water 4,13 km²
Inwoners
(1 januari 2024) 		125.203?
(2236 inw./km²)
Bestuurs­centrum Maastricht
Belangrijke verkeersaders E25A2A79N2N278
Politiek
Burgemeester (lijst) Onno Hoes
Economie
Gemiddeld inkomen (2019) € 25.700 per inwoner
Gem. WOZ-waarde (2019) € 207.000
WW-uitkeringen (2014) 34 per 1000 inw.
Overig
Postcode(s) 6200-6229
Netnummer(s) 043
CBS-code 0935
CBS-wijkindeling zie wijken en buurten
Website www.maastricht.nl
Bevolkingspiramide van de gemeente Maastricht
Bevolkingspiramide (2023)
Portaal  Portaalicoon   Nederland
Maastricht
Topografische kaart van Maastricht (2010-11)

Maastricht (uitspraakⓘ) (Limburgs: Mestreech) is een stad in het zuiden van Nederland. Het is de hoofdstad van de provincie Limburg en telt 125.203 inwoners (1 januari 2024, bron: CBS), die Maastrichtenaren[1] worden genoemd.

De herkomst van de naam Maastricht is waarschijnlijk terug te leiden tot de Latijnse naam Mosae Trajectum, "doorwaadbare plaats in de Maas", die ons echter pas vanuit de Middeleeuwen bekend is. De aanduiding Traiectum of Triecht werd ook voor Utrecht gebruikt; vandaar de toevoeging van de naam van de rivier.[2] In 1051 werd voor het eerst de naam Masetrieth genoteerd, wat uiteindelijk Maastricht werd.[3]

Geografie

Ligging

Maastricht ligt in het uiterste zuiden van Nederland. De stad ligt op de samenkomst van het Maasdal en het Jekerdal, tussen het Plateau van Margraten en het Belgische Haspengouw. Door de stad stroomt niet alleen de rivier de Maas, maar ook het riviertje de Jeker. Bij de Onze-Lieve-Vrouwewal mondt de Jeker uit in de Maas. Het deel van de oude stad, dat op de oostoever van de Maas ligt, heet Wyck (uitspraak: Wiek). Voormalig afzonderlijke dorpen als Amby, Heer, Heugem, Limmel, Scharn, Sint Pieter, Oud-Caberg en Wolder zijn inmiddels wijken van Maastricht. De voorheen zelfstandige aangrenzende gemeenten Borgharen en Itteren maken inmiddels ook deel uit van de gemeente Maastricht, maar liggen nog steeds op enige afstand van de stad.

Toen de linkeroever van de Maas op 8 augustus 1843 aan België werd toegewezen, werd besloten om een gebied van 1.200 vadem (2,3 km; 1 kanonschot ver) rond Maastricht bij Nederland te voegen. Hierdoor is de westkant van Maastricht het enige gebied in Zuid- Limburg waar de rivier geen natuurlijke grens met België vormt.

   Aangrenzende gemeenten   
               Meerssen 
           
 Lanaken (B)   Valkenburg aan de Geul 
           
 Riemst (B)
Wezet (B)  		            Eijsden-Margraten 

Wijken

De gemeente Maastricht bestaat officieel uit vijf stadsdelen,[4] die zijn onderverdeeld in 44 wijken:

  1. Stadsdeel Maastricht-Centrum: Binnenstad, Jekerkwartier, Kommelkwartier, Statenkwartier, Boschstraatkwartier, Sint Maartenspoort, Wyck-Céramique;
  2. Stadsdeel Zuid-West: Villapark, Jekerdal, Biesland, Campagne, Wolder, Sint Pieter;
  3. Stadsdeel Noord-West: Brusselsepoort, Mariaberg, Belfort, Pottenberg, Malpertuis, Caberg, Oud-Caberg, Malberg, Dousberg-Hazendans, Daalhof, Boschpoort, Bosscherveld, Frontenkwartier, Belvédère, Lanakerveld;
  4. Stadsdeel Noord-Oost: Beatrixhaven, Borgharen, Itteren, Meerssenhoven, Wyckerpoort, Wittevrouwenveld, Nazareth, Limmel, Amby;
  5. Stadsdeel Zuid-Oost: Randwyck, Heugem, Heugemerveld, Scharn, Heer, De Heeg, Vroendaal.

De bovenvermelde wijken Amby, Borgharen, Heer, Itteren, Sint-Pieter en Wolder (als hoofdkern van de gemeente Oud-Vroenhoven) zijn geannexeerde en dus voorheen zelfstandige gemeenten. Limmel (voorheen gemeente Meerssen), Scharn (voorheen gemeente Heer) en Heugem (voorheen gemeente Gronsveld) zijn dorpen die deel uitmaakten van andere gemeenten.

Klimaat

Het centrum van Maastricht ligt op een hoogte van 49,4 meter boven NAP (de buitenwijken liggen aanmerkelijk hoger). Omdat Maastricht voor Nederlandse begrippen diep landinwaarts ligt, ondergaat het minder de invloeden van de zee dan de (meer) westwaarts en noordwaarts gelegen delen van Nederland. Dit brengt met zich mee dat het klimaat meer op een landklimaat lijkt, dan de meer richting de kust gelegen gebieden. De winters zijn er vaak iets kouder en sneeuwrijker, de zomers zijn er warmer. Maastricht is dan ook een van de plekken waar de hoogste temperaturen van Nederland worden gemeten. Gemiddeld genomen ligt de maximumtemperatuur in juli en augustus overigens niet meer dan een halve graad boven die van De Bilt.

Op 27 juni 1947 werd in deze stad de tot nu toe op één na hoogste maximumtemperatuur geregistreerd, die ooit in Nederland gemeten werd, namelijk 38,4 °C.

Weergemiddelden voor Maastricht
Maand jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec Jaar
Hoogste maximum (°C) 15,5 19,1 22,2 26,7 30,6 34,0 35,9 36,2 31,3 26,6 21,1 16,4 36,2
Gemiddeld maximum (°C) 5,0 5,9 9,7 13,0 17,8 20,3 22,5 22,7 18,8 14,2 8,7 6,1 13,7
Gemiddelde temperatuur (°C) 2,6 2,9 5,9 8,4 13,0 15,6 17,7 17,6 14,3 10,3 5,9 3,8 9,8
Gemiddeld minimum (°C) −0,1 −0,2 2,2 4,0 8,0 10,9 13,0 12,8 10,1 6,6 3,0 1,2 6,0
Laagste minimum (°C) −19,3 −14,7 −12,9 −4,9 −0,8 0,9 5,2 5,5 1,6 −4,2 −9,0 −15,4 −19,3
Neerslag (mm) 60,5 50,7 60,5 46,0 63,8 73,9 67,1 58,1 60,4 62,8 66,0 70,2 740,0
Bron: KNMI[5]

Geschiedenis

Zie Geschiedenis van Maastricht voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Maastricht behoort tot de steden die zich "oudste stad van Nederland" noemen. Aan de hand van resultaten van archeologische opgravingen kan met zekerheid gezegd worden dat de stad al twintig eeuwen continu bewoond is. Grofweg kan de geschiedenis van Maastricht worden ingedeeld in vier tijdperken met vier verschillende gezichten: Romeinse vesting, middeleeuws religieus centrum, garnizoenstad en vroege industriestad.[6]

Prehistorie en Romeinse tijd

Romeinse opgravingen in Museumkelder Derlon

Romeinse opgravingen in Museumkelder Derlon

Vroeg-christelijke grafsteen (St.-Servaaskerk, 5e/6e eeuw)

Vroeg-christelijke grafsteen (St.-Servaaskerk, 5e/6e eeuw)

Maastricht op een gravure van Simon de Bellomonte, 16e eeuw

Maastricht op een gravure van Simon de Bellomonte, 16e eeuw

Spaanse Furie te Maastricht (1576)

Spaanse Furie te Maastricht (1576)

Fabriekshal Société Céramique, 1887

Fabriekshal Société Céramique, 1887

Duitse troepen bij vernielde Wilhelminabrug, mei 1940

Duitse troepen bij vernielde Wilhelminabrug, mei 1940

Lang voor het ontstaan van de stad Maastricht was er al menselijke bewoning in het gebied. Bij opgravingen in de kleigroeve Belvédère werden sporen gevonden van menselijke bewoning uit de Oude Steentijd (±250.000 jaar geleden), de oudste archeologische vondsten in Nederland.

Rond het jaar 10 v. Chr. legden de Romeinen een belangrijke heirbaan aan (later Via Belgica genoemd) die bij Maastricht de Maas kruiste. Bij de Romeinse brug ontstond een nederzetting, waarvan het centrum nabij de huidige Stokstraat lag. Rond 270 na Chr. werd Romeins Maastricht verwoest door invallende Germaanse stammen. Ter bescherming van de brug werd omstreeks 330 op de linkeroever een castrum gebouwd. Langs de uitvalswegen buiten de nederzetting begroeven de Romeinen hun doden. Op een van die begraafplaatsen, het huidige Vrijthof, werd volgens de traditie in het jaar 384 de bisschop van Tongeren Servatius begraven.

Middeleeuwen (500-1500)

Maastricht wordt in schriftelijke bronnen uit de vroege middeleeuwen regelmatig genoemd. Het beeld dat daaruit naar voren komt, is dat van een voor die tijd redelijk grote, redelijk welvarende stad, die dankzij de aanwezigheid van een bisschopszetel en wellicht een koninklijke palts een zeker machtscentrum binnen het Merovingische en Karolingische rijk vormde. Ondanks het bestaan van een lijst van 21 heilige bisschoppen van Maastricht is er geen zekerheid over de eerste bisschoppen. Wel is duidelijk dat de christelijke godsdienst hier al vroeg geworteld was. In de loop van de 8e eeuw verloor Maastricht de bisschopszetel aan Luik.

Al in de Merovingische tijd was er in Maastricht een tol gevestigd en werden er munten geslagen. In 881 werd de stad door Vikingen geplunderd. In de 9e eeuw was Maastricht, na de diverse delingen van het rijk van Karel de Grote, ingedeeld bij het middenrijk van Neder-Lotharingen. Aan het einde van de 10e eeuw leek Maastricht even hoofdstad van dat rijk te worden. De laatste hertog van Neder-Lotharingen overleed echter in gevangenschap en werd rond het jaar 1000 in de St.-Servaaskerk herbegraven.

De elfde en twaalfde eeuw waren met name voor het kapittel van Sint-Servaas een tijd van grote voorspoed. Rond het jaar 1000 begonnen beide Maastrichtse kapittels aan een grootscheepse bouwcampagne, waarbij men elkaar kopieerde en trachtte te overtreffen. Deze bouwactiviteit leidde tot een ongekende culturele bloeiperiode in Maastricht en omgeving. De Maaslandse edelsmeedkunst bereikte een hoog niveau en Maastrichtse schilders en beeldhouwers ('metsen') waren actief in grote delen van het Heilige Roomse Rijk. Hendrik van Veldeke schreef een nieuwe vita van Sint-Servaas, een der oudste werken in de Nederlandse literatuur.

In 1204 werd Maastricht door de keizer in leen gegeven aan de hertog van Brabant. Vanaf dat moment had Maastricht twee heren, de (prins-)bisschop van Luik en de hertog van Brabant, het begin van de tweeherigheid van Maastricht. Rond 1400 kwam Brabant, en dus ook een deel van Maastricht, in bezit van de hertog van Bourgondië. Karel de Stoute, en later Karel V en Filips II, verbleven meermaals in de stad en logeerden dan in het Brabants Gouvernement.

Maastricht heeft nooit stadsrechten in de zin van een stadsbrief gehad. Wel kreeg de stad in 1229 van hertog Hendrik I van Brabant toestemming om de bestaande aarden wal rond de stad te vervangen door een stenen stadsmuur. Rond 1375 werd een tweede muur gebouwd. In 1281 begon de bouw van een nieuwe brug, iets ten noorden van de oude, die enkele jaren eerder was ingestort. Voor de laat-middeleeuwse economie waren vooral de leerlooierij en de lakenfabricage van betekenis. Maastricht was gedurende de hele middeleeuwen een belangrijk religieus centrum en een pelgrimsoord. Vanaf de dertiende eeuw vestigden zich vele kloosters in de stad.

Vroegmoderne tijd (1500-1794)

Maastricht behoorde in de zestiende eeuw met haar vijftien- tot twintigduizend inwoners tot de grotere steden in de Nederlanden. De stad maakte rond 1500 een bescheiden bloeiperiode mee, ook op cultureel gebied. De godsdienstonvrijheid drukte echter zwaar. In 1535 belandden 15 ketterse anabaptisten op de brandstapel op het Vrijthof. Bij de beeldenstorm van 1566 sneuvelden ook in Maastricht beelden en meubilair in kerken en kapellen. In deze jaren kwam de aanvankelijke bloeiperiode tot stilstand en nam de armoede hand over hand toe.

In 1579 heroverde Alexander Farnese, de latere hertog van Parma, Maastricht (Beleg van Maastricht, 1579), waarna de rekatholisering begon. In 1632 veroverde Frederik Hendrik de stad (Beleg van Maastricht, 1632) en kwam Maastricht in handen van de protestantse Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Deze nam in het stadsbestuur de plek in van de Brabantse hertog en respecteerde het condominium met Luik. De vredesvoorwaarden gaven protestanten en katholieken dezelfde rechten, dus beide kregen godsdienstvrijheid.

Van 1673-78 (Beleg van Maastricht, 1673) en in 1747-48 (Slag bij Lafelt, 1747) stond Maastricht onder Frans bestuur. Tijdens de kortdurende Franse bezettingen werd de protestantse Maastrichtenaren hun gelijke rechten tijdelijk ontnomen.

In de 17e en 18e eeuw was Maastricht een ingeslapen provinciestad. Het garnizoen zorgde voor enig vertier, maar verder werd het leven in de stad gekenmerkt door een conservatieve levenshouding. In de tweede helft van de 18e eeuw was er sprake van een lichte culturele opleving.

Franse tijd (1794-1814)

Op 4 november 1794 veroverde de Franse bevelhebber Kléber Maastricht en werd de stad ingelijfd bij de Franse Republiek. Daarmee kwam een einde aan de eeuwenoude tweeherigheid. Maastricht werd de hoofdstad van het departement Nedermaas. De erfenis van de Franse Tijd is, over het geheel bezien, geen positieve. Kerken, kapittels en kloosters waren opgeheven, waardevolle inventarissen verkocht of vernield, bibliotheken, archieven en schatkamers geplunderd. Eeuwenoude instellingen die zich bezighielden met de zorg voor zieken, armen en ouden-van-dagen waren opgeheven.

Moderne tijd (1814-1945)

Op 1 augustus 1814 werd Maastricht hoofdstad van de nieuwe provincie Limburg in het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Tijdens de Belgische opstand van 1830 bleef Maastricht, door de vasthoudendheid van garnizoenscommandant Dibbets, onder Nederlands bestuur.

In 1834 begon de jonge ondernemer Petrus Regout aan de Boschstraat met de fabricage van glas en kristal, spoedig gevolgd door een aardewerkfabriekje. De fabrieken van Regout ontwikkelden zich voorspoedig en mede daardoor werd Maastricht in de 19e eeuw een vooraanstaande industriestad. Door de slechte sociale omstandigheden was de kindersterfte hoog en de gemiddelde leeftijd laag. Maastricht was in die tijd een ongezonde, smerige stad. Pas geruime tijd na de opheffing van de vestingstatus in 1867 werden de eerste woonwijken buiten de middeleeuwse stadsmuur aangelegd. Op 1 januari 1920 werden enkele omliggende gemeenten geannexeerd, waardoor de oppervlakte van de gemeente toenam van 415 ha tot 3500 ha.

In 1826 werd de Zuid-Willemsvaart, inclusief de binnenhaven Bassin, opengesteld voor het scheepvaartverkeer. Tussen 1845 en 1850 werd het Kanaal Maastricht-Luik gegraven. De eerste spoorlijn in Maastricht (Aken - Maastricht) werd in 1853 opengesteld. Pas in 1865 werd Maastricht verbonden met het Nederlandse spoorwegnet.

Maastricht was in de 19e eeuw een sterk verfranste stad. De elite sprak, naast het Maastrichts, Frans, en beheerste nauwelijks het Nederlands. Het onderwijs en verenigingsleven waren tot ver in de 20e eeuw sterk verzuild en grotendeels in handen van katholieke instellingen.

Op de ochtend van 10 mei 1940 blies het Maastrichtse garnizoen de bruggen over de Maas op in een poging de opmars van de Duitsers te vertragen. Na de capitulatie begon de Duitse bezetting, die in Maastricht vier jaren, vier maanden en vier dagen zou duren, tot 14 september 1944. Geallieerde luchtbomdardementen eisten niet alleen veel doden, maar leidden door het wegvallen van een groot areaal aan woningen decennialang tot woningnood. Het grootste verlies leden de Maastrichtse Joden: van de 515 leden van de Joodse gemeente in 1940 waren er in 1945 nog slechts 145 over.

Recente geschiedenis (1945-nu)

Na de Tweede Wereldoorlog nam de bevolking explosief toe, wat leidde tot de bouw van uitgestrekte nieuwbouwwijken, vooral ten westen van de Maas. Op 1 juli 1970 vond opnieuw een gemeentelijke annexatie plaats, waardoor het inwonertal steeg naar 112.500. Vanaf de jaren 1960 vond een sterke ontzuiling van de Maastrichtse samenleving plaats, waardoor de Rooms-Katholieke Kerk veel invloed verloor.

In 1974 ging de Rijksuniversiteit Limburg (inmiddels Maastricht University) van start. De komst van de universiteit leidde tot een grotere diversificatie van de Maastrichtse bevolkingssamenstelling en een toenemende internationalisering van de stad. Geleidelijk aan vond er binnen de stedelijke economie een transformatie plaats van voornamelijk industriële werkgelegenheid naar meer banen in de dienstensector. In 1981 en 1991 vonden in Maastricht topconferenties van de Europese Raad plaats. Vooral aan die laatste bijeenkomst, en het daaruit voortvloeiende Verdrag van Maastricht, dankt Maastricht een grote internationale naamsbekendheid.

Cultuur

Sint-Servaasbrug

Sint-Servaasbrug

Stadhuis op de Markt

Stadhuis op de Markt

Standbeeld Jan Pieter Minckeleers

Standbeeld Jan Pieter Minckeleers

Het Dinghuis (VVV-kantoor)

Het Dinghuis (VVV-kantoor)

'Mestreechter Geis'

'Mestreechter Geis'

Helpoort

Helpoort

Stadspark met bastion

Stadspark met bastion

Stadspark in de winter

Stadspark in de winter

Maastricht is, mede dankzij de aanwezigheid van het Conservatorium, de Toneelacademie en de Universiteit een cultureel centrum van bovenregionale betekenis.

In 2018 hoopt de stad de titel Culturele Hoofdstad van Europa te dragen. In 2013 wordt bekend welke stad Nederland zal vertegenwoordigen. Vooruitlopend op de titel tracht de gemeente Maastricht de culturele infrastructuur te verbeteren met onder andere een nieuw centrum voor film- en podiumkunsten (Timmerfabriek), een nieuw poppodium (Platte Zaol) en clustering van een aantal kunstopleidingen (Quartier des Arts).

Bezienswaardigheden

Zie de lijst van rijksmonumenten in Maastricht voor een overzicht van alle Maastrichtse rijksmonumenten.

Maastricht heeft sinds 1982 een door het Rijk beschermd stadsgezicht (met een latere uitbreiding in Wyck) en telt 1677 rijksmonumenten, waarmee het qua aantal in Nederland de tweede plaats inneemt, na Amsterdam. Onder de beschermde bouwwerken vallen onder andere de oudste stadspoort van Nederland, de oudste brug van Nederland, twee van de belangrijkste romaanse kerken in Nederland en een zevental gotische kerken en kapellen. De stad ligt in een regio die bekend is vanwege haar natuurschoon en cultuurhistorische waarden. De belangrijkste bezienswaardigheden zijn:

In het centrum

Buiten het centrum

Musea

Maastricht telt een tiental grotere en kleinere musea:

Marres en Hedah zijn centra voor hedendaagse kunst in Maastricht. Daarnaast presenteren een groot aantal particuliere galeries een gevarieerd kunstaanbod.

Kunst in de openbare ruimte

Zie ook de lijst van beelden in Maastricht

Niet alleen in musea, ook in de openbare ruimte zijn een groot aantal kunstobjecten te bewonderen, waaronder romaans en gotisch beeldhouwwerk aan de buitenkant van de voormalige kapittelkerken, een aantal klassieke 17e-eeuwse reliëfs aan het stadhuis, enkele bronzen standbeelden van beroemde Maastrichtenaren (Minckeleers, Veldeke), beelden van minder beroemde Maastrichtenaren (het Mooswief, de Mestreechter Geis en de Wiekeneer), het standbeeld van een beroemde niet-Maastrichtenaar (D'Artagnan), een groot aantal religieuze beeldhouwwerken (bijvoorbeeld het Maria-monument in Wyck, Monulfus en Gondulfus), een reeks oorlogsmonumenten en enkele moderne sculpturen (Richard Serra's Hours of the day) en installaties (Michel Huisman's Halfautomatische Troostmachine).

Verder bevinden zich in Maastricht ongeveer 250 historische gevelstenen, voornamelijk in het centrum van de stad.

Theater, muziek en uitgaansleven

Maastricht telt meerdere theaters, waarvan het Theater aan het Vrijthof het belangrijkste is. Het Derlontheater, de Bonbonnière, het Pesthuys-theater en AINSI zijn kleinere podia. Het Limburgs Symfonie Orkest, Opera Zuid en Toneelgroep Maastricht zijn gevestigd in Maastricht, maar treden ook buiten de stad op. De Muziekgieterij is het centrum voor popmuziek in Maastricht. Filmhuis Lumière en Pathé Maastricht verzorgen het filmaanbod.

In Maastricht zijn veel amateurgezelschappen actief op het gebied van muziek en theater. Een bekend mannenkoor is de Mastreechter Staar.

De stad staat bekend om haar vele hotels, cafés en restaurants. Een aantal restaurants zijn van hoog niveau; Maastricht is de stad met de meeste Michelinsterren in Nederland . Van de grotere steden in Nederland heeft Maastricht de hoogste cafédichtheid. De meeste cafés en restaurants zijn te vinden in de binnenstad, met belangrijke horecaconcentraties rond Vrijthof, Markt, Onze-Lieve-Vrouweplein en Platielstraat.

Evenementen

Carnaval

Een bijzondere vorm van carnavalsviering is het Maastrichtse carnaval. In het Maastrichtse carnaval wordt veel aandacht besteed aan de kostuums ('pekskes') en aan het schminken van het gezicht. Een groot deel van het feest speelt zich in de buitenlucht af; het zogenaamde straatcarnaval ('straotkarneval'). In 1839 werd de sociëteit Momus opgericht. Deze sociëteit gaf het vanouds spontane volksfeest een meer georganiseerd karakter door naar Rijnlands voorbeeld zittingen en optochten ('Boonte störrem') te houden. Momus ging in 1939 ter ziele, maar na de Tweede Wereldoorlog werd haar rol overgenomen door de carnavalsvereniging 'De Tempeleers'.

Maastricht heeft eveneens een bijzondere traditie van eigen carnavalsmuziek. Voor de Tweede Wereldoorlog zong men Hollandse garnizoensliederen om het feest cachet te geven, na de oorlog stimuleerde de carnavalsvereniging De Tempeleers het gebruik van voor de gelegenheid geschreven liederen ('vastelaovendsleedsjes'). In een concours wordt jaarlijks het carnavalsliedje van het jaar verkozen. Zo is er in de afgelopen zestig, zeventig jaar een groot repertoire van Maastrichtse carnavalsliedjes ontstaan. Het eerste liedje, uit 1946, heette heel toepasselijk Carneval in Mestreech. Op straat werden deze liedjes aanvankelijk begeleid door accordeons en trompetten, vanaf de jaren zestig door dweilorkesten ('Zaate Hermeniekes'). Een tamelijk nieuw fenomeen in het Maastrichtse carnaval zijn de sambabands.

Religie

Maas en St-Martinuskerk

Maas en St-Martinuskerk

Kruisherenklooster

Kruisherenklooster

Koepelkerk

Koepelkerk

Voormalige Hubertuskerk

Voormalige Hubertuskerk

Kerk Sint-Pieter beneden

Kerk Sint-Pieter beneden

Kapel OLV van Banneux

Kapel OLV van Banneux

Heiligdomsvaart 2011

Heiligdomsvaart 2011

Waalse kerk

Waalse kerk

Synagoge Maastricht

Synagoge Maastricht

Al sinds de vroege Middeleeuwen kan Maastricht beschouwd worden als een christelijke stad. In de laatste vijftig jaar heeft zich een proces van secularisatie en ontkerkelijking voorgedaan, waardoor de dominantie van de Rooms-katholieke Kerk (met name in onderwijs, politiek en maatschappelijk leven) sterk is verminderd. Door de diversificatie van de Maastrichtse bevolkingssamenstelling is ook het aantal niet-katholieke en niet-christelijke geloofsgemeenschappen toegenomen.

Rooms-katholieke kerk in Maastricht

Het Rooms-katholieke deel van de Maastrichtse bevolking behoort over het algemeen tot een van de 22 parochies van het dekenaat Maastricht (dat daarnast ook enkele parochies in de gemeente Meerssen omvat). Het dekenaat Maastricht is een van de 14 dekenaten van het bisdom Roermond en wordt geleid door deken Mathieu Hanneman.[7] Behalve de vier centrumparochies, die al sinds de Middeleeuwen bestaan, vallen de parochiegrenzen grotendeels samen met de wijkindeling (zie hierboven). In 2012 maakte het dekenaatsbestuur bekend dat, om de toekomst van het katholicisme in Maastricht te kunnen waarborgen, de parochies gebundeld worden in zes clusters (waarvan vijf in Maastricht), die zullen samenwerken op het gebied van bestuur, financiën en inzet van pastoors en kapelaans.[8] Recent zijn enkele parochiekerken gesloten en parochies gefuseerd. De parochie-indeling is anno 2012 als volgt:[9][10]
Maastricht-Centrum/Maastricht-Noordwest

  • Parochie H. Servatius/H. Lambertus/H. Anna (Centrum-Oost, Brusselsepoort), met 2 parochiekerken: de St.-Servaasbasiliek (dekenale kerk) en St.-Annakerk; de Lambertuskerk is niet meer als zodanig in gebruik;
  • Parochie OLV ten Hemelopneming (Centrum-Zuid), met parochiekerk Basiliek Sterre der Zee;
  • Parochie H. Matthias/H. Hubertus (Centrum-Noord), met als parochiekerk de St.-Matthiaskerk; de St.-Hubertuskerk in Boschpoort is al vele jaren gesloten;
  • Parochiecluster Maastricht-West, een eerdere samenvoeging van 5 parochies met 3 parochiekerken: Caberg (St.-Christoffelkerk, gesloopt), Oud Caberg (H. Hart van Jezus-kerk), Malberg (Vier Evangelisten-kerk), Malpertuis (kerk van OLV van Goede Raad, niet meer in functie) en Potteberg (Christus-Hemelvaartkerk).

Maastricht-Zuidwest

  • Parochie Sint Pieter (Sint-Pieter, Villapark), met 2 parochiekerken: Sint-Pieter boven en Sint-Pieter beneden;
  • Parochie H. Theresia/Onbevlekt Hart van Maria (Jekerdal, Mariaberg), parochiekerk: St.-Theresiakerk; kerk Fatimaplein gesloten sinds 2011;
  • Parochie H. Jozef (Belfort), met parochiekerk St.-Jozef;
  • Parochie H.H. Petrus & Paulus (Wolder), parochiekerk: St.-Petrus-en-Pauluskerk;
  • Parochie San Salvator (Daalhof), parochiekerk: San-Salvatorkerk.

Wyck/Wyckerpoort

Maastricht-Oost

  • Parochie H. Joannes Bosco (Heugemerveld), parochiekerk: Joannes-Boscokerk;
  • Parochie H. Michaël (Heugem, Randwyck), parochiekerk: St.-Michaëlkerk;
  • Parochie H. Antonius van Padua (Scharn), parochiekerk: Antonius van Paduakerk;
  • Parochie Sint Petrus Banden (Heer), parochiekerk: St. Petrus Banden-Kerk;
  • Parochie H.H. Monulfus & Gondulfus (De Heeg), parochiekerk: Monulfus-en-Gondulfuskerk;
  • Parochie H. Walburga (Amby), parochiekerk: St.-Walburgakerk.

Maasdal

  • Parochie OLV van Lourdes/H. Familie (Wittevrouwenveld, Wyckerveld), parochiekerk: OLV van Lourdeskerk; kerk H. Familie gesloopt;
  • Parochie H. Guliëlmis (Wittevrouwenveld-Noord), parochiekerk: St.-Guliëlmiskerk;
  • Parochie H. Johannes de Doper/H. Antonius van Padua (Limmel, Nazareth), parochiekerk: Johannes de Doper-kerk; Antonius van Paduakerk gesloopt;
  • Parochie H. Cornelius (Borgharen), parochiekerk: St.-Corneliuskerk;
  • Parochie H. Martinus (Itteren), parochiekerk: St.-Martinuskerk.

Verder is er een 'rolstoelparochie' in de verpleegkliniek Klevarie en bestaat er een RK parochie van de H. Geest in de kapel van verpleeghuis Vivre in Amby (Oosters-katholieke parochie met Byzantijnse liturgie).

Kloosters in Maastricht

Van het grote aantal kloosters in Maastricht (22 in de 17e eeuw) zijn er nog maar enkele over. De meeste zijn kloosterstichtingen uit de 19e of 20e eeuw.

  • Broeders van de Onbevlekte Ontvangenis der Heilige Maagd Maria (FIC), ook wel 'Broeders van Maastricht' (moederhuis 'De Beyart', Brusselsestraat, generalaat en communiteit 'Emmaus', Burg. Cortenstraat, communiteit 'Rooden Leeuw', Capucijnengang, en communiteit Aartshertogenplein);
  • Liefdezusters van de Heilige Carolus Borromeus, ook wel wel 'Zusters Onder de Bogen' (Sint-Servaasklooster);
  • Zusters van Sint Joseph en Gemeenschap van de Gekruisigde en Verrezen Liefde (Kommel);
  • Missiezusters van Sint Petrus Claver (Bouillonstraat);
  • Zusters Franciscanessen van Heythuizen (Kardinaal van Rossumplein; naast kerk)
  • Zusters van de Voorzienigheid (Tongerseweg}

Maastricht als bedevaartplaats

Maastricht was al in de Middeleeuwen een belangrijke bedevaartplaats. Ook heden ten dage spelen de vier zogenaamde stadsdevoties een belangrijke rol in het geloofsleven van veel Maastrichtenaren en bezoekers:

Eenmaal in de zeven jaar, tijdens de Heiligdomsvaart, worden de stadsdevoties in processie door de binnenstad gedragen. Naast de stadsdevoties worden ook andere heiligen vereerd, onder anderen de heiligen Monulfus en Gondulfus, de heilige Hubertus en O.L. Vrouw van Banneux.

Niet-Rooms-katholieke religies

Anno 2012 is het aantal niet-katholieke religieuze groeperingen in Maastricht ongeveer even groot als het aantal parochies.
Protestantse kerkgenootschappen:

Oudkatholieke en Orthodoxe kerkgenootschappen:

Evangelische kerkgenootschappen:

Overige christelijke kerkgenootschappen:

Niet-christelijke religies:

Politiek

College van burgemeester en wethouders

In de periode vanaf 2010 werd na de gemeenteraadsverkiezingen een college van burgemeester en wethouders gevormd dat bestond uit CDA, PvdA, SPM en D66 (23 van de 39 zetels). Het college telde 6 wethouders, 2 van de PvdA (Albert Nuss en Jacques Costongs), 2 van het CDA (Jim Janssen en Luc Winants), 1 van SPM (André Willems) en 1 van D66 (Mieke Damsma). Dit collega kwam op 15 oktober 2010 ten val, waarna er een nieuw college gevormd werd, dat bestaat uit PvdA, SPM, D66, GroenLinks en VVD.

De burgemeester was tot het aftreden van Gerd Leers altijd van CDA-huize. Met de benoeming van interim-burgemeester Jan Mans, kreeg Maastricht voor het eerst een burgemeester van de PvdA. De gemeenteraad van Maastricht heeft op 16 september 2010 de VVD'er Onno Hoes voorgedragen als burgemeester van Maastricht. Hij werd op 1 november 2010 beëdigd als burgemeester.

Gemeenteraad

Vanaf 1982 is de Maastrichtse gemeenteraad als volgt samengesteld:

Gemeenteraadszetels
Partij 1982 1986 1990 1994 1998 2002 2006 2010
CDA 17 14 15 11 12 11 7(6) 7
PvdA 11 18 13 9 10 8 13 7
Senioren Partij Maastricht - 1 2 5 4 3 3 5
GL 2 1 2 3 3 5 5 4
D66 1 1 4 6 3 2 2 4
VVD 5 4 3 4 5 5 4(3) 4
TON / PVM - - - - - - - 2
Stadsbelangen Mestreech - - - - - 3 2 2
SP - - - - 2 2 3 2
LPM - - - - - - (1) 1
CVP - - - - - - (1) 1
Overige 3 - - 1 - - - -
Totaal 39 39 39 39 39 39 39 39
  • Noot 1: uitgegaan is van wat de partijen oorspronkelijk bij de verkiezingen aan zetels hebben verworven.
  • Noot 2: een partij als GroenLinks (GL) bestond vroeger uit vier partijen (PSP, PPR, CPN en EVP) die later zijn samengegaan tot GroenLinks. Vanwege de vergelijkbaarheid is de huidige naam ook voor het verleden gebruikt.
  • Noot 3: Stadsbelangen Mestreech heette tot april 2003 Stadspartij Leefbaar Mestreech.
  • Noot 4: Als gevolg van een breuk in de VVD is er sinds september 2006 een nieuwe partij gevormd door voormalig VVD-leden. Na een conflict binnen het CDA heeft raadslid Jan Hoen zich in 2008 afgesplitst van de CDA-fractie en heeft een eigen fractie gevormd. De gevolgen voor de zetelverdeling staan tussen haakjes.
  • Noot 5: Op 21 november 2011 heeft de afdeling Maastricht van Trots op Nederland zich afgescheiden van de Landelijke partij/beweging TON. Dit was mede het gevolg van het feit dat Rita Verdonk niet langer actief was bij TON. Sinds 21 nov. 2011 gaat de voormalige Maastrichtse afdeling van TON verder als Partij Veilig Maastricht (PVM)

Stedenbanden

Economie

Kantorenpark Randwyck-Noord

Bedrijvigheid

Maastricht is al bijna twee eeuwen een belangrijke industriestad. Al in het begin van de 19e eeuw kwam er de glas- en aardewerkfabricage tot ontwikkeling; later kwam daar de papier- en cementindustrie bij. Sphinx, Mosa, Kristalunie, KNP (tegenwoordig Sappi) en ENCI zijn moderne bedrijven die op een lange traditie kunnen bogen, hoewel het aantal werknemers in de industrie in de afgelopen decennia sterk is teruggelopen. Om die reden werd vanaf de jaren zeventig sterker ingezet op ontwikkeling van de kenniseconomie in plaats van industrie. Dit resulteerde onder andere in de oprichting van de Universiteit Maastricht, het congres- en expositiecentrum MECC en de komst van bedrijven als Vodafone Nederland, diverse call centers en een groot aantal Europese instituten. Het hoofdkantoor van parkeerbedrijf Q-Park is in Maastricht gevestigd. In de hoofdstad van Limburg is de overheid (gemeente, Provincie Limburg, Euregio Maas-Rijn, justitie en Rijkswaterstaat) een belangrijke werkgever. Verder is Maastricht een toeristenstad, waardoor hotels, restaurants, cafés en winkels sterk vertegenwoordigd zijn in de locale economie.

Winkelen

De Maastrichtse binnenstad heeft een ruim winkelaanbod met, naast de gebruikelijke winkelketens, relatief veel gespecialiseerde zaken en exclusieve winkels. Het Maastrichtse kernwinkelcentrum trekt veel bezoekers uit de omringende regio, maar ook uit andere delen van Nederland, België en Duitsland. De Grote en Kleine Staat zijn de meest populaire winkelstraten; de Stokstraat de Bredestraat en de Stationsstraat de meer exclusieve. Een opvallende winkel is de boekhandel Dominicanen, gevestigd in de bijna 800 jaar oude Dominicanenkerk. Volgens de Britse krant The Guardian is dit de mooiste boekhandel ter wereld.[11] De afgelopen jaren werd het winkelaanbod sterk uitgebreid met de komst van winkelcentra als Entre Deux en Mosae Forum. Van de andere kant is er, door het internetwinkelen en de verslechterde economie, in sommige delen van het centrum toenemende leegstand, met name in de zgn. aanloopstraten.

Maastricht heeft twee reguliere weekmarkten. Deze worden gehouden op de Markt, rondom het stadhuis.

  • de vrijdagmarkt: deze markt is tot in de wijde omgeving van Maastricht bekend en trekt traditioneel veel Belgische kopers;
  • de woensdagmarkt, vroeger kleine warenmarkt genoemd: iets kleiner van opzet dan de vrijdagmarkt;
  • de dagmarkt: iedere dag staan er enkele marktkramen op de Markt en het Vrijthof, waar men voor dagelijkse benodigdheden, vis en snoepwaren terecht kan.

Verder is er iedere donderdagmiddag een markt van biologische levensmiddelen in de Stationsstraat en iedere zaterdagochtend in dezelfde straat een antiek- en curiosamarkt.

Communicatie

Verkeer en vervoer

Spoorwegen verbinden station Maastricht met het noorden (richting Sittard en Eindhoven), oosten (richting Valkenburg aan de Geul en Heerlen) en het zuiden (richting Wezet en Luik). Na bestuurlijk overleg tussen de beide provincies Limburg werd eind 2004 besloten tot het opknappen van de oude spoorlijn tussen Maastricht en Lanaken (B). De lijn werd in 2011 weer in gebruik genomen voor goederenverkeer. In België bestaan vergevorderde plannen het andere deel van het tracé, tussen Lanaken en Hasselt op te nemen in een tramverbinding tussen Maastricht en Hasselt. Hierdoor ontstaat tevens een snellere verbinding tussen Maastricht en Antwerpen.

Sinds 2006 exploiteert Veolia Transport Nederland een tiental stadsbuslijnen in Maastricht en directe omgeving.

De autosnelweg A2 verbindt Maastricht in noordelijke richting met Eindhoven en de Randstad en in zuidelijke richting met Luik, en de A79 verbindt Maastricht in oostelijke richting met Heerlen en in het verlengde daarvan - via de A76 - met Duitse steden als Aken, Keulen en het Ruhrgebied. Laatstgenoemde snelweg voert enige kilometers ten noorden van Maastricht in westelijke richting naar Antwerpen en Brussel. De zgn. stadstraverse van de snelweg A2 binnen de gemeente Maastricht is door de aanwezigheid van een groot aantal verkeerslichten al vele jaren een barrièrre voor het autoverkeer. In 2016 hoopt men de werkzaamheden afgerond te hebben, waardoor het verkeer gebruik kan maken van de nieuwe A2-tunnel.

Enkele kilometers ten noorden van Maastricht, in de gemeente Beek, bevindt zich de luchthaven Maastricht Aachen Airport.

Media

In Maastricht zijn enkel lokale media gevestigd, zoals de huis-aan-huis-bladen De Ster, De Maaspost en De Trompetter. De radiozender Maastricht FM en de televisiezender TV Maastricht zijn beide in handen van RTV Maastricht. Provinciale media, zoals de dagbladen De Limburger en het Limburgs Dagblad, en de radio- en televisiezender L1 bieden eveneens veel lokale informatie. Uitgaansmogelijkheden worden wekelijks gepubliceerd in de uitgaansagenda Week In Week Uit en op de website MaastrichtNet.

Onderwijs

Campus Randwyck van de Universiteit Maastricht

Maastricht is een studentenstad. Dit komt onder meer door de aanwezigheid van de Universiteit Maastricht, met ruim 15.000 studenten de grootste onderwijsinstelling in Limburg. Hogeschool Zuyd, met vestigingen in drie Zuid-Limburgse steden, heeft eveneens enkele opleidingen in Maastricht, waaronder het Conservatorium Maastricht, de Toneelacademie Maastricht, de Academie Beeldende Kunsten Maastricht, de Academie van Bouwkunst Maastricht en de Hoge Hotelschool Maastricht. Daarnaast is er het postacademisch kunstinstituut Jan van Eyck Academie gevestigd. MBO-opleidingen worden verzorgd door Leeuwenborgh Opleidingen.

Middelbare scholen in Maastricht zijn het Porta Mosana College, het Sint-Maartenscollege, het Bonnefanten College, de Bernard Lievegoed School (vrijeschoolonderwijs), het United World College (internationale school), het Terra Nigra College (praktijkonderwijs) en de Don Boscoschool (speciaal onderwijs).

Sport

Zie Categorie:Sport in Maastricht voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Bekende Maastrichtenaren

Zie lijst van Maastrichtenaren voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Trivia

  • Maastricht wordt als enige stad genoemd in het Wilhelmus;
  • Het Maastrichts volkslied is het slotkoor uit de komische opera Trijn de Begijn van Alfons Olterdissen;
  • Op 17 november 2001 was Sinterklaas in Maastricht voor de landelijke intocht. De "pakjesboot 12" kon echter niet aanmeren vanwege de geringe hoogte van de bruggen. Uiteindelijk meerde "pakjesboot 14", met Sinterklaas aan boord, aan, terwijl "pakjesboot 12" op een wagen werd gezet en door de stad werd getrokken. Dit was tevens de laatste intocht met Aart Staartjes als presentator;
  • Sinds 2007 is Maastricht de locatie van de televisiepolitieserie Flikken Maastricht;
  • In Maastricht leeft de meest noordelijke autochtone populatie van de muurhagedis (Podarcis muralis) van Europa. De reptielen komen voor op de oude muren van de vestingwerken de Hoge Fronten, de Nieuwe Bossche Fronten (beter bekend als Lage Fronten) en de populatie heeft zich in de jaren 80 van de vorige eeuw uitgebreid over het industrieterrein Bosscherveld en het aanliggende spoor.
Zie de categorie Maastricht van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Maastricht&oldid=33907188"