Wikipedia:Dag uit de geschiedenis/december

Overzicht beheerpagina's

Elke dag van het jaar wordt op de hoofdpagina een overzicht gegeven van de belangrijkste gebeurtenissen op die dag in de geschiedenis. Deze pagina bevat de sjablonen met de belangrijkste gebeurtenissen per dag in de maand december.

1 december Burgerrechten 1955 – De zwarte Rosa Parks weigert haar zitplaats in een bus in Alabama af te staan aan een blanke man. *Blow-out* 1965 – In de Nederlandse provincie Drenthe ontstaat een blow-out bij het boren naar aardgas. Er ontstaat een groot aantal kleine moddervulkanen en uiteindelijk verdwijnt de hele boorinstallatie onder de grond. Kanaaltunnel 1990 – Arbeiders uit het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk ontmoeten elkaar op veertig meter onder de zeebodem.	2 december Burgerrechten 1804 – Napoleon Bonaparte kroont zichzelf tot keizer van het Eerste Franse Keizerrijk. Precies 48 jaar later, in 1852, wordt zijn neef Napoleon III keizer van het Tweede Franse Keizerrijk. Mccarthyisme 1954 – Senator Joseph McCarthy wordt door de Amerikaanse Senaat veroordeeld wegens ongewenst gedrag. Treinkaping bij Wijster 1975 – In hun streven naar een vrije Republiek der Zuid-Molukken gijzelen zeven Zuid-Molukse jongeren een passagierstrein.
3 december Theater 1887 – Oscar Carré opent aan de Weesperzijde in Amsterdam zijn Circustheater. Orgaandonatie 1967 – De Zuid-Afrikaanse chirurg Christiaan Barnard voert de eerste geslaagde harttransplantatie uit. Giframp Bhopal 1984 – Door een fout in een fabriek van Union Carbide komt bij Bhopal een gifwolk vrij.	4 december Joegoslavië 1943 – Josip Broz Tito proclameert de Federale Democratische Republiek van Joegoslavië. Luchtvervuiling 1952 – Nadat een combinatie van rook en mist in Londen veel doden eist, wordt het woord smog voor het eerst gebruikt. Belgische monarchie 1999 – In Brussel wordt het huwelijk voltrokken tussen prins Filip, de Hertog van Brabant, en prinses Mathilde.
5 december Franken 771 – Na de dood van zijn broer Karloman wordt Karel de Grote koning van het hele Frankische Rijk. Drooglegging 1933 – Door ratificatie van het 21e amendement komt een formeel einde aan de Drooglegging in de Verenigde Staten. Zwarte Sinterklaas 1957 – Indonesië verklaart alle Nederlanders staatsgevaarlijk. Zij moeten het land verlaten en de Nederlandse bedrijven worden genationaliseerd.	6 december Explosie van Halifax 1917 – In de haven van de Canadese stad Halifax vliegt een Frans vrachtschip na een aanvaring in brand. De zware explosie die daarop volgt verwoest de stad en kost aan ongeveer 2000 mensen het leven. Circa 9000 personen raken gewond. Ierse Republiek 1921 – Het Anglo-Iers Verdrag maakt een eind aan de Ierse Onafhankelijkheidsoorlog. Oorlogsmisdaden 1976 – Mede als gevolg van speurwerk door journalist Hans Knoop wordt de Nederlandse oorlogsmisdadiger Pieter Menten in de buurt van Zürich gearresteerd.
7 december Grondwet van de Verenigde Staten 1787 – Delaware ratificeert als eerste staat de grondwet van de Verenigde Staten. Kunststof 1909 – De van oorsprong Belgische uitvinder Leo Baekeland verkrijgt het octrooi op bakeliet. Aanval op Pearl Harbor 1941 – Door de Japanse verrassingsaanval op de marinebasis Pearl Harbor in Hawaï raken de Verenigde Staten betrokken bij de Tweede Wereldoorlog.	8 december *Quanta Cura* 1865 – Paus Pius IX veroordeelt onder meer gewetens- en godsdienstvrijheid. *The Beatles* 1980 – John Lennon, medeoprichter van de Britse popgroep The Beatles, wordt door een labiele fan voor zijn woning in New York doodgeschoten. Val van het communisme 1991 – Met de ondertekening van het Akkoord van Białowieża komt een einde aan de Sovjet-Unie.
9 december Katholieke Universiteit Leuven 1425 – Paus Martinus V geeft opdracht om in Leuven het studium generale op te richten. Luchtvaart 1936 – De Lijster, een DC-2 van de KLM, stort kort na het opstijgen van de luchthaven bij Croydon neer. 15 van de 17 inzittenden komen om. Geschiedenis van Polen 1990 – Lech Wałęsa wordt de eerste direct gekozen president van Polen.	10 december Korps Mariniers 1665 – Op initiatief van Johan de Witt en Michiel de Ruyter komt het Korps Mariniers tot stand. Nobelprijzen 1896 – De Zweedse uitvinder en industrieel Alfred Nobel overlijdt in San Remo. Sinds 1906 worden op zijn sterfdag uit zijn nalatenschap, overeenkomstig zijn testament, de Nobelprijzen uitgereikt. Mensenrechten 1948 – De Algemene Vergadering van de Verenigde Naties neemt de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens aan.
11 december Journalistiek 1934 – De stichting Algemeen Nederlands Persbureau wordt opgericht. Edward VIII 1936 – Edward VIII, sinds 20 januari koning van het Verenigd Koninkrijk, doet afstand van de troon om met de Amerikaanse Wallis Simpson te kunnen trouwen. Rotterdamse metro 2011 – De Rotterdamse metrolijn E rijdt voortaan van station Den Haag Centraal naar metrostation Slinge.	12 december Communicatie 1901 – Onder leiding van Guglielmo Marconi wordt de eerste radio-uitzending over de Atlantische Oceaan gerealiseerd. Geschiedenis van Iran 1925 – De dictator Reza Pahlavi wordt door de Majlis van Iran "gekozen" tot sjah. Max Verstappen 2021 – Max Verstappen wordt als eerste Nederlandse autocoureur wereldkampioen in de Formule 1.
13 december Sint-Luciavloed 1287 – In de nacht op 14 december treft een stormvloed de kust van Friesland. Naast voor (naar schatting) vijftig- tot tachtigduizend doden, is deze overstroming medeverantwoordelijk voor het ontstaan van de Waddenzee en de Zuiderzee. Amerikaanse Burgeroorlog 1862 – De Geconfedereerde Staten van Amerika winnen de slag bij Fredericksburg. Neuengamme 1938 – In de buurt van Hamburg wordt een dependance van het concentratiekamp Sachsenhausen geopend.	14 december Wet van Planck 1900 – Max Planck publiceert zijn studie Zur Theorie des Gesetzes der Energieverteilung im Normalspektrum en geeft daarmee de aanzet tot de kwantummechanica. Roald Amundsen 1911 – De Noorse ontdekkingsreiziger Roald Amundsen bereikt als eerste mens de Zuidpool. Nationaalsocialisme 1931 – In Utrecht wordt de oprichtingsvergadering van de Nationaal-Socialistische Beweging gehouden.
15 december *Bill of Rights* 1791 – Door ratificatie door de staat Virginia treedt de Amerikaanse Bill of Rights in werking. Glenn Miller 1944 – Een vliegtuig met aan boord de Amerikaanse bandleider Glenn Miller verdwijnt spoorloos boven Het Kanaal. Kerncentrale Tsjernobyl 2000 – De kerncentrale in Tsjernobyl, vooral bekend van een kernramp ruim 14 jaar eerder, wordt definitief buiten gebruik gesteld.	16 december Oliver Cromwell 1653 – Oliver Cromwell wordt lord protector van Engeland, Schotland en Ierland. *Boston Tea Party* 1773 – In de haven van Boston protesteren Amerikaanse kolonisten tegen de Britse overheid. Herman 1990 – In Lelystad wordt de eerste transgene stier ter wereld geboren.
17 december Simón Bolívar 1819 – Simón Bolívar sticht de republiek Groot-Colombia. Precies 11 jaar later, in 1830, sterft hij. *Onvoltooide symfonie* 1865 – In de Hofburg in Wenen wordt Franz Schuberts onvoltooide symfonie voor de eerste maal uitgevoerd. *Wright Flyer* 1903 – In Kitty Hawk maakt Orville Wright de eerste vlucht met een gemotoriseerd vliegtuig.	18 december Slavernij 1865 – Het 13e amendement van de grondwet van de Verenigde Staten, dat de slavernij afschaft, treedt in werking. *De notenkraker* 1892 – In het Mariinskitheater in Sint-Petersburg wordt het ballet De Notenkraker voor de eerste maal opgevoerd. Abortus provocatus 1980 – In Nederland stemt de Tweede Kamer, met 76 stemmen voor en 74 stemmen tegen, vóór legalisering van abortus.
19 december *A Christmas Carol* 1843 – Eerste publicatie van A Christmas Carol, een kerst novelle van de Britse schrijver Charles Dickens. Oostenrijk 1955 – Oostenrijk herkrijgt haar volledige onafhankelijkheid na tien jaar door de geallieerden bezet te zijn geweest in nasleep van de Tweede Wereldoorlog. Apollo 17 1972 – Apollo 17, de laatste bemande vlucht naar de maan, landt na haar reis in de Grote Oceaan nabij het eiland Samoa. De bemanningsleden worden opgepikt door de USS Ticonderoga.	20 december Tweede Beleg van Zaragoza 1808 – Tijdens de Spaanse Onafhankelijkheidsoorlog wordt het beleg van de stad Zaragoza begonnen door het Franse leger. *Doña Paz* 1987 – De veerboot Doña Paz komt in aanvaring met de olietanker Vector en zinkt. Het vermoedelijke dodental is 4375 en daarmee is het waarschijnlijk de grootste scheepsramp in vredestijd. Carl Sagan 1996 – Carl Sagan, Amerikaans populair wetenschapper, overlijdt in de stad New York. Hij was eind 20e eeuw een van de bekendste televisiepersoonlijkheden in de westerse wereld.
21 december Kruiswoordpuzzel 1913 – De krant New York World publiceert de eerste kruiswoordpuzzel ter wereld. Animatiefilm 1937 – Walt Disney brengt Sneeuwwitje en de zeven dwergen uit, de eerste tekenfilm van speelfilmlengte. Lockerbie-aanslag 1988 – 270 mensen komen om als Pan Am-vlucht 103 explodeert en neerstort op het Schotse Lockerbie. Het vliegtuig was onderweg van Londen naar New York.	22 december IJzerkoekenoproer 1770 – Het IJzerkoekenoproer, een volksopstand, vindt plaats in het Drentse Coevorden. De opstand werd van tevoren verboden, maar ging alsnog door. Rode schrik 1919 – Emma Goldman wordt met 250 linkse Amerikanen naar Rusland gedeporteerd. Dat werd gedaan uit de op dat moment heersende angst voor het communisme. *Johan van Oldenbarnevelt* 1963 – Het cruiseschip Lakonia, eerder als Johan van Oldenbarnevelt gebruikt als lijnschip en als troepentransportschip, brandt in de loop van de nacht af. Hierbij vallen 128 doden.
23 december *Hänsel und Gretel* 1893 – Deze Duitse opera, gebaseerd op het sprookje van Hans en Grietje, wordt voor het eerst opgevoerd. Belgische Raad van State 1946 – De huidige Belgische Raad van State wordt opgericht als een rechtsprekend college buiten de rechterlijke orde. Agustaschandaal 1998 – Voormalig secretaris-generaal van de NAVO Willy Claes wordt in de zaak Agusta-Dassault door het Hof van Cassatie veroordeeld tot een voorwaardelijke celstraf van drie jaar.	24 december Vasco da Gama 1524 – Tijdens zijn derde reis naar het door hem 'ontdekte' India overlijdt de Portugese ontdekkingsreiziger Vasco da Gama in Cochin. Stille Nacht 1818 – De Oostenrijkse componist Franz Gruber schrijft op verzoek van Joseph Mohr een gitaarbegeleiding bij het kerstlied Stille Nacht, dat Mohr twee jaar eerder schreef. Ariane 1 1979 – De Ariane 1, de eerste Ariane-raket, wordt door de ESA als eerste Europese raket gelanceerd in de Frans-Guyaanse gemeente Kourou.
25 december Karel de Grote 800 – Karel de Grote, tot deze datum koning der Franken, wordt door Paus Leo III tot keizer der Franken gekroond. Hij blijft dat tot zijn dood op 28 januari 814. Charlie Chaplin 1977 – De Engelse artiest en acteur Charlie Chaplin komt te overlijden. Hij gold in de tijd van het ontstaan van de bioscoopfilm als een van de beroemdste filmsterren ter wereld. Cassini-Huygens 2004 – De sonde Huygens splitst zich af van moederschip Cassini en begint aan de afdaling naar het oppervlak van Titan. De missie was een samenwerking tussen de NASA, de ESA en het ASI.	26 december Slag bij Westbroek 1481 – De Slag bij Westbroek tussen het Sticht Utrecht en de Staten van Holland en West-Friesland vindt plaats als onderdeel van de Hoekse en Kabeljauwse twisten. Mao Zedong 1893 – Chinees politicus en partijleider van de Communistische Partij Mao Zedong wordt in Shaoshan geboren. Hij bestuurt het land op dictatoriale wijze en met veel geweld. Zeebeving Indische Oceaan 2004 – Een zeebeving bij het Indonesische eiland Sumatra en de daarop volgende tsunami kosten aan ongeveer 230.000 mensen het leven. De beving heeft een kracht van 9,3 op de momentmagnitudeschaal.
27 december Charles Darwin 1831 – Begin van de bekende reis van Charles Darwin op de HMS Beagle met Robert FitzRoy. Darwin bezoekt tijdens deze reis onder andere de Galapagoseilanden. Geschiedenis van Indonesië 1949 – Koningin Juliana en premier Mohammed Hatta tekenen het onafhankelijksheidsverdrag van Indonesië. Daarmee komt officieel een eind aan de Nederlandse kolonisatie van dat land. Afghaanse Oorlog 1979 – De Sovjet-Unie valt Afghanistan binnen en begint zo een oorlog tegen de moedjahedien die uiteindelijk tien jaar zal duren.	28 december Westminster Abbey 1065 – De Westminster Abbey in Londen wordt ingewijd. Sinds 1987 staat de kerk, waar de Britse koninklijke huwelijken en begrafenissen plaatsvinden, op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. Gebroeders Lumière 1895 – In de Franse hoofdstad Parijs vertonen de gebroeders Lumière met behulp van de door hun uitgevonden cinematograaf voor het eerst een film aan een betalend publiek. Linus Torvalds 1969 – Linus Torvalds wordt geboren in Helsinki. Hij wordt bekend door het ontwikkelen van de Linuxkernel en in 2012 wordt hij als innovator opgenomen in de Internet Hall of Fame.
29 december Geschiedenis van Texas 1845 – De tot dan toe onafhankelijke Republiek Texas wordt onderdeel van de Verenigde Staten, nadat de Texanen in een referendum voor toetreding hebben gestemd. Bloedbad van Wounded Knee 1890 – In de Amerikaanse staat South Dakota doodt de Amerikaanse cavalerie ruim 200 indianen op één dag. Grigori Raspoetin 1916 – Na een mislukte poging hem te vergiftigen, wordt de Russische starets Giorgi Raspoetin in Petrograd doodgeschoten.	30 december Titus 39 – De Romeinse keizer Titus wordt geboren. Van de dood van zijn vader Vespasianus in 79 tot zijn eigen dood in 81 is hij keizer uit de Flavische dynastie. Sovjet-Unie 1922 – Enkele maanden nadat de bolsjewieken onder leiding van Vladimir Lenin de Russische Burgeroorlog hebben gewonnen, wordt het verdrag tot oprichting van de Sovjet-Unie goedgekeurd door gevolmachtigde delegaties van Rusland, Wit-Rusland, Transkaukasië en Oekraïne. Saddam Hoessein 2006 – Vier dagen nadat hij in hoger beroep wegens misdaden tegen de menselijkheid tot de doodstraf was veroordeeld, wordt de gewezen Iraakse dictator Saddam Hoessein opgehangen.
31 december Oudejaarsconference 1954 – De eerste Nederlandse oudejaarsconference wordt uitgezonden op de radio. De conference door Wim Kan was zes dagen eerder in het Amsterdamse Concertgebouw opgenomen. Toepolev Tu-144 1968 – Het eerste supersonische passagiersvliegtuig, de Toepolev Tu-144, maakt zijn eerste testvlucht. Het vliegtuig gaat tijdens die testvlucht echter niet door de geluidsbarrière. Kolenmijn 1974 – De laatst overgebleven kolenmijn van Nederland, de Oranje-Nassau I in Heerlen, sluit. De mijn deed dienst sinds 1899.