2e millennium

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Nieuwe WereldAmerikaanse RevolutieFranse RevolutieNapoleon BonaparteTelefoonVliegtuigMaanlandingAtoombomGloeilampGutenbergbijbel
Vanaf links, kloksgewijs: In 1492 opent Christoffel Columbus de route naar de Nieuwe Wereld voor Spanje, het begin van de Nieuwe Tijd; De Amerikaanse Revolutie van 1776, sticht een van de machtigste landen van de wereld, de Verenigde Staten; De Franse Revolutie toont de wereld de grootschalige vernietiging van sociale klassen; De atoombom van de Tweede Wereldoorlog, de dodelijkste oorlog in de geschiedenis, verandert de wereld met het begrip van het uitsterven van de mensheid door een nucleaire holocaust; De gloeilamp is een alternatieve lichtbron en wordt uitgevonden en massaal gebruikt naar het einde van het millennium toe; Voor de eerste keer zet een mens voet op de maan in 1969 tijdens de Apollo 11 maanmissie; Vliegtuigen worden het meest gebruikte transportmiddel door de lucht; Napoleon Bonaparte, in de vroege 19e eeuw, beïnvloedt Frankrijk en Europa op onderwerpen van expansionisme en modernisering; Alexander Graham Bells telefoon verandert de manier waarop de wereld communiceert, lokaal and ver; In 1348 doodt de Zwarte Dood meer dan 100 miljoen mensen wereldwijd en meer dan de helft van Europa, in twee jaar. (Achtergrond: een uittreksel van de Gutenbergbijbel, het eerste boek dat ontstond door middel van een drukpers, in de jaren 1450)

Het tweede millennium was de periode van duizend jaar die begon op 1 januari 1001 en eindigde op 31 december 2000. Het omvat de hoge middeleeuwen, de renaissance, de vroegmoderne tijd, het tijdperk van kolonialisme, industrialisatie, de opkomst van natiestaten, en resulteert in de 20e eeuw met de impact van wetenschap, wijdverspreid onderwijs, en universele gezondheidszorg en inentingen in veel naties. De eeuwen van uitbreidende grootschalige oorlogsvoering met hightech wapens (van de wereldoorlogen en kernwapens) worden gecompenseerd door groeiende vredesbewegingen van de Verenigde Naties, het Vredeskorps, religieuze campagnes die waarschuwen voor geweld, plus artsen en verplegers die grenzen overschrijden om verwondingen en ziekten te behandelen en de terugkeer van de Olympische Spelen als wedstrijd zonder strijd.

Wetenschappers zegevieren bij het uitleggen van intellectuele vrijheid; mensen zetten hun eerste stappen op de Maan tijdens de 20e eeuw; en nieuwe technologie wordt ontwikkeld door regeringen, industrie en academiën over heel de wereld, met onderwijs dat gedeeld wordt door vele internationale wetenschappelijke congressen en tijdschriften. De ontwikkeling van boekdrukkunst, radio, televisie en het internet verspreidt informatie wereldwijd, in een paar minuten, in geluid, beeld en print-beeldformaat om te onderwijzen, vermaken en miljarden mensen te alarmeren bij het einde van de 20e eeuw.

Vanaf de 16e eeuw migreren mensen van Europa, Afrika en Azië naar, wat toen was, de Nieuwe Wereld, en zo begon het alsmaar versnellende proces van mondialisering. De verweven internationale handel leidde naar de vorming van multinationale ondernemingen, met thuiskantoren in meerdere landen. Internationale zakelijke ondernemingen verminderden de impact van nationalisme in de populaire gedachte.

De wereldbevolking verdubbelde in de eerste zeven eeuwen van het millennium, (van 310 miljoen in het jaar 1000 naar 600 miljoen in het jaar 1700), en vertienvoudigde later in de laatste drie eeuwen, met het overschrijden van 6 miljard in het jaar 2000.

Kalender, bevolking en klimaat[bewerken | brontekst bewerken]

Het tweede millennium is een tijdsperiode die begint op 1 januari 1001 en eindigt op 31 december 2000. Dit is de tweede periode van duizend jaar Anno Domini.

De Juliaanse kalender wordt gebruikt in Europa bij het begin van het millennium, en alle landen die ooit de Juliaanse kalender gebruikten, hebben de Gregoriaanse kalender overgenomen op het einde van het millennium. Dus de einddatum wordt altijd berekend volgens de Gregoriaanse kalender, maar de begindatum is meestal volgens de Juliaanse kalender (of occasioneel de Proleptische Gregoriaanse kalender).

Het tweede millennium wordt vaak (zij het onjuist) geacht één jaar vroeger te beginnen en te eindigen, dus startend bij het begin van 1000 en eindigend op het einde van 1999. Vele publieke vieringen voor het einde van het millennium werden gehouden op 31 december 1999 - 1 januari 2000 - met maar weinig op de werkelijke datum een jaar later. De onnauwkeurigheid komt voort uit de veronderstelling dat er een jaar nul is, maar dit is niet het geval voor deze kalender.


Het middeleeuws klimaatoptimum, ook wel bekend als de middeleeuwse zomer of de middeleeuwse warme periode (MWP), is een periode ten tijde van de hoge middeleeuwen met een significant hogere temperatuur dan de voorafgaande en navolgende perioden. De middeleeuwse warme periode duurt grofweg van 950 tot 1250. Het warmere klimaat manifesteert zich vooral op het noordelijk halfrond. Na de dertiende eeuw koelt het klimaat af, wat vanaf de zestiende eeuw tot de kleine ijstijd leidt.

Vanaf 1650 begint op alle continenten de bevolking in versneld tempo toe te nemen. Afrika blijft als enige achter; voor 1900 is daar nauwelijks sprake van bevolkingsgroei. In Europa is de toename het grootst. Rond 1900 woont bijna een kwart van de wereldbevolking in Europa.

Godsdienst[bewerken | brontekst bewerken]

De twee kerken komen overeen te worden herenigd in 1274 bij het Tweede concilie van Lyon en in 1439 bij het Concilie van Florence, maar in beide gevallen worden de concilies door de orthodoxe kerk tegengesproken. Er wordt gesteld dat de prelaten door in te stemmen met deze zogenaamde "herenigingen" hun mandaat te buiten zijn gegaan. Op het Oosters Schisma volgt in de 14e eeuw nog een Westers Schisma, waarin de geloofsleer echter geen rol speelt.

Vaak wordt een kloosterorde gesticht door idealistische monniken, die in alle eenvoud het samenleven van de eerste christenen zoals beschreven in het Nieuwe Testament, proberen na te volgen. Door het succes van deze ordes groeien ze soms uit tot grote en welvarende instellingen, waar de idealen van het begin nogal verwateren. Er ontstaan nieuwe ordes met strenge leefregels enzovoort.

De kloosters hebben veel bijgedragen aan de ontwikkeling van Europa. Ze staan aan het begin van de Grote Ontginning en herintroduceren met de kloostermoppen de baksteen in het noorden, vermenigvuldigen boeken in hun scriptoria en leggen met hun kloosterscholen de basis voor het onderwijs en met hun gasthuizen voor de daklozenopvang, de ziekenzorg en de verpleeghuizen. Ze bieden met dat laatste een eerste mogelijkheid aan vrouwen voor een maatschappelijke rol buiten het gezinsverband.

Afrika[bewerken | brontekst bewerken]

Amerika[bewerken | brontekst bewerken]

De eerste Europese import, het paard, verandert de levens van Amerindiaanse stammen op de Great Plains die hun nomadische leefstijl kunnen opgeven en vanaf paarden op bizons kunnen jagen. Koffie en suikerriet uit Azië worden intensief verbouwde gewassen op Latijns-Amerikaanse plantages. Vóór de Columbiaanse uitwisseling zijn er geen sinaasappelen in Florida, geen bananen in Honduras, geen rubberbomen in Afrika, geen runderen in Texas, geen ezels in Mexico en geen chocolade in Zwitserland. Ook de paardenbloem is als onkruid door Europeanen naar Amerika gebracht.

Azië[bewerken | brontekst bewerken]

Europa[bewerken | brontekst bewerken]

In het vroegmoderne West-Europa ontstaat het kapitalisme uit het feodale systeem in de late middeleeuwen. De arbeidsverdeling zet in deze periode steeds verder door, wat een proces van individualisering op gang brengt, versterkt door de overgang van een agrarische naar een stedelijke samenleving. 

De Italiaanse steden drijven al in de 14e eeuw een levendige handel met de Vlaamse steden Gent en Brugge, centra van textielnijverheid. Op de aldus ontstane handelsroute liggen de Zuid-Duitse vrije steden Augsburg en Neurenberg. In de 15e eeuw nemen zij het initiatief over. Augsburg wordt het nieuwe handelscentrum in het verkeer tussen Noord-Italië en Noord-Europa. Ook het geldwezen vindt hier zijn nieuwe centrum, met name in het bankiershuis Fugger. Neurenberg wordt het middelpunt van innovatieve metaalindustrie.

In de 16e eeuw schuift het centrum verder naar het noorden. De Zuidelijke Nederlanden komen in de Bourgondische Kreits snel tot ontwikkeling. Industrie is er in het zuiden, handel en bankwezen in Vlaanderen en Brabant, vooral in Antwerpen.

Kennis en techniek[bewerken | brontekst bewerken]

In de Vroegmoderne Tijd na de Middeleeuwen worden er talloze universiteiten opgericht in vrijwel alle grote steden en breidt het aantal studierichtingen zich gestaag uit. Onder invloed van de verlichting vinden er tegen het einde van de achttiende eeuw vele veranderingen plaats binnen de universiteiten. Onder invloed van de wetenschappelijke revolutie wordt de moderne wetenschappelijke methode geïntroduceerd. De experimentele methode wordt meer en meer gehanteerd. De exacte wetenschappen verwerven een plaats aan de universiteiten. De nadruk komt te liggen op het verwerven van nieuwe kennis. Het doel is hierbij alleen kennis, de nadruk ligt zeker niet op de toepassingen van de kennis. Het type universiteit dat ontstaat noemt men de Humboldt-universiteit, vernoemd naar Wilhelm von Humboldt.

Tijdmeting[bewerken | brontekst bewerken]

Met de verspreiding van het uurwerk in de 13e eeuw vindt een hervorming plaats die belangrijk is voor de omgang met tijd en het belang van klokken. Voordat er mechanische uurwerken bestaan, wordt de dag ingedeeld in twaalf gelijke delen. Omdat de lengte van de dagen per seizoen verschilt, variëren dus ook de uren. Doordat in steeds meer steden een uurwerk in de toren hangt, wordt de dag ingedeeld in twaalf gelijke uren. Dat bevordert op zijn beurt weer de groei van het aantal uurwerken, omdat een belangrijke belemmering weggenomen is.

Wiskunde en wetenschap[bewerken | brontekst bewerken]

De geneeskunde werkt tot halverwege de 19e eeuw op basis van de humorale leer, de idee dat ziekte en gezondheid samenhangen met het evenwicht tussen de vier lichaamssappen die al door Galenus werden onderscheiden: bloed, slijm, gele en zwarte gal.

Productie[bewerken | brontekst bewerken]

Door de monetarisering van de middeleeuwse economie wordt naast zelfstandige beroepsarbeid ook in toenemende mate loonarbeid mogelijk. Vooral de industrialisatie draagt hieraan bij. Deze brengt niet alleen veranderingen in het productieproces door mechanisatie, maar ook in de productieorganisatie zoals de invoering van het fabriekssysteem. Hierdoor ontstaat uiteindelijk het moderne arbeidsbestel.

Medisch[bewerken | brontekst bewerken]

rect 260 129 438 249 Zwarte Dood In de Middeleeuwen worden ziektes en plagen gezien als straf van God. Ook worden er zondebokken gezocht als de joden of heksen. Stukje bij beetje worden de echte oorzaken ontdekt en worden remedies ontwikkeld.

Windenergie[bewerken | brontekst bewerken]

  • De eerste windmolens verschijnen rond het jaar 1000 in Noordwest-Frankrijk, Vlaanderen en Zuid-Engeland. In wezen zijn dit watermolens geplaatst op een centrale paal waarbij het rad vervangen is door wieken.
  • De scheepvaart toont een langzame én voortdurende ontwikkeling van zeil en romp: van plompe schepen met vierkante zeilen hangend en gevoerd onder aan een ra (het dwarsgetuigde schip) tot slanke schepen met diepe kiel en de zeilen strak vooraan aan gespannen (het langsgetuigde schip).

Vervoer[bewerken | brontekst bewerken]

Cultuur[bewerken | brontekst bewerken]

De 11e-eeuwse Italiaanse monnik Guido van Arezzo wordt beschouwd als de grondlegger van de hedendaagse muzieknotatie, al is die in de loop van de tijd wel onderhevig aan allerlei veranderingen, zoals bij het Gregoriaans.

  • In de middeleeuwen ontstaat bij de stadsbewoners de behoefte om de kerkdiensten intenser te beleven en op een meer herkenbare wijze uiting te geven aan hun geloof. De meerstemmige

muziek komt hier aan tegemoet. De kapelmeesters van de Notre-Dame in Parijs spelen een belangrijke rol in de ontwikkeling van de polyfonie. Zij introduceren de hoge en lage contratenor, die zorgt voor een tweede en derde stem, naast de bestaande melodielijn van de gregoriaanse tenorstem, de cantus firmus. De polyfonie wordt verder gevoerd door de Franco-Vlaamse School, de Italiaanse Renaissancemuziek en de Duitse barokmuziek.


Stad en land[bewerken | brontekst bewerken]

  • Rond de 12e eeuw is de stoel in China een alledaags voorwerp geworden. In Europa duurt het tot de 16e eeuw voordat de stoel meer voet aan de grond krijgt in doorsnee huishoudens. Vooral de renaissance maakt dat de stoel minder een statussymbool en meer een alledaags gebruiksvoorwerp wordt.
  • De bakoven wordt in steden actief gebruikt vanaf de Middeleeuwen en op het platteland tot in de twintigste eeuw. Daar hebben veel gezinnen de beschikking over een bakoven. Soms moet men die delen met buren of met een gemeenschap, maar in de meeste gevallen heeft iedere boerderij een eigen bakhuis.

Klimaat, natuur en landbouw[bewerken | brontekst bewerken]

wordt gevolgd door een daling van de temperatuurniveaus tot en met de periode tussen 1500 en 1700, de Kleine IJstijd. Daarna volgt, mede door menselijke activiteiten, een nieuwe opwarming.

Tomatensaus, gemaakt van tomaten uit de Nieuwe Wereld, wordt een Italiaans handelsmerk.

Lage landen[bewerken | brontekst bewerken]

Belangrijke personen[bewerken | brontekst bewerken]

Afrika[bewerken | brontekst bewerken]

Nelson Mandela

Amerika[bewerken | brontekst bewerken]

Pachacuti
Abraham Lincoln

Azië[bewerken | brontekst bewerken]

Saladin
Dzjengis Khan

Europa[bewerken | brontekst bewerken]

Willem de Veroveraar
Napoleon Bonaparte
Adolf Hitler
Kamehameha I

Energie[bewerken | brontekst bewerken]

Het delven van veen is honderden jaren een lucratieve bezigheid omdat het in de vorm van turf de belangrijkste beschikbare brandstof is. Turf is brandstof voor ovens, brouwerijen, destilleerderijen, kokerijen en dergelijke, en maakt de industrialisatie in de gouden eeuw mogelijk. Ook als huisbrandstof is turf in de periode die wel de kleine ijstijd genoemd wordt, onontbeerlijk. Ook in Drenthe zijn al in de late middeleeuwen overal turfmarkten te vinden. Ondanks de grote opgang die steenkool in de negentiende eeuw maakt, is turf tot ver in de twintigste eeuw als huisbrandstof van belang gebleven. De brandstofschaarste in beide wereldoorlogen is daar medeoorzaak van.


Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=2e_millennium&oldid=66114701"