Station Amsterdam Centraal

Amsterdam Centraal
Voorgevel van het station
Algemeen
Stationscode	Asd
Aantal reizigers	171.272 (2024)
IATA-stationscode	ZYA
Geschiedenis
Opening	15 oktober 1889
Stationsbouw
Architect(en)	Pierre Cuypers
Perrons	6
Perronsporen	11
Spoorlijn(en)
Spoorlijn(en)	Oude Lijn Den Helder – Amsterdam Oosterspoorweg Rhijnspoorweg Westtak Ringspoorbaan
Treindienst(en)
Trein Richting Volgend station Amsterdam Centraal Eindpunt Frankfurt (Main) Hauptbahnhof Utrecht Centraal Amsterdam Centraal Eindpunt London St Pancras International Rotterdam Centraal Paris Nord Schiphol Airport
Treinvervoerder	NS, NS International, Arriva, DB Fernverkehr, European Sleeper, ÖBB en Eurostar
Metro
Metrovervoerder	GVB
Metrostation	Centraal Station
Overig openbaar vervoer
Vervoerders
-Tramvervoerder	GVB
-Busvervoerder	GVB, Connexxion, EBS en Keolis Nederland
Tramlijn(en)	2   4   12   13   14   17   26
Ligging
Land	Nederland
Plaats	Amsterdam
Coördinaten	52° 23′ NB, 4° 54′ OL
Officiële website
Portaal    Openbaar vervoer Nederland

Centraal Station tussen 1890 en 1905.

Op de bovenkant van de eerste stationskap is het 'gevleugelde wiel' teruggeplaatst, het klassieke symbool van de spoorwegen.

Station Amsterdam Centraal is het centraal station van de Nederlandse hoofdstad Amsterdam. Het is gebouwd tussen 1881 en 1889 naar ontwerp van Pierre Cuypers, Dolf van Gendt (stationsgebouw) en L.J. Eijmer (stationskap). Het station telt zes perrons die via drie dwarsgangen onder de 15 sporen (waarvan 11 perronsporen) bereikbaar zijn. Dagelijks telde Amsterdam Centraal in 2023 een aantal van 167.403 in- en uitstappers (dus exclusief overstappers), waarmee het na station Utrecht Centraal het drukste station van Nederland is. Reizigers kunnen gebruikmaken van treinen, metro's, trams, bussen en veren en fietsenstallingen. Het station is gelegen op het in het IJ aangeplempte Stationseiland.

Sinds de jaren 1980 ondergaat het station diverse grote verbouwingen waarbij het meestal om uitbreiding gaat. In de jaren '80 hing een grote interne stationsverbouwing samen met de groei van het voorstadsverkeer naar Flevoland en naar de Zaanstreek en verder, en met de spoorwegaansluiting met Schiphol. Sinds medio jaren '90 is er geen duidelijke bouwfase meer te onderscheiden met betrekking tot de vele verbouwingen en uitbreidingen. In de jaren '90 en de eerste helft van de jaren 2000 lag het accent op uitgebreide perronverlengingen vanwege de groei van het aantal treinen. Aansluitend werd het station grootschalig verbouwd omdat de Noord/zuidlijn-metro onder het station werd aangelegd waarbij aan de noordelijke IJ-zijde het station ook is uitgebreid met een busstation en een tweede stationshal. Tegelijk zijn vanwege de landelijke invoering van de OV-chipkaart, en ten behoeve van de uitbreiding van het winkelaanbod, meerdere poortvrije passages aangelegd.

Door gewijzigde inzichten, en soms door beperkte financiële middelen, zijn of worden vernieuwingen of uitbreidingen los van elkaar of stapsgewijs gepland en uitgevoerd, zoals de renovatie van het Cuypersgebouw, de bouw van de Cuyperstrap naar de centrale metrohal in 2020, of het installeren van liften in de Westtunnel in 2006. In andere gevallen moeten projecten bewust achter elkaar worden gepland en uitgevoerd. Zo kon de herinrichting van het Stationseiland, inclusief de bouw van de onder het water gelegen fietsenstalling in het begin van de jaren 2020, pas plaatsvinden nadat de bussen in 2018 allemaal verhuisd waren naar het toen nieuwe busstation aan het IJ.

De huidige verbouwing vanaf 2023 hangt samen met de voortgaande groei van het aantal treinen op Amsterdam Centraal. En na de uitbreiding in de jaren 1980 en de jaren 1990 van de westelijke aansluitende sporen op het Centraal Station, worden nu in de jaren 2020 de oostelijke aansluitende sporen vernieuwd en verbeterd. Een nieuw element bij deze plannen is, met het oog op de veiligheid op de steeds drukker wordende perrons, perronverbreding waarbij perronloze middensporen worden verwijderd zoals in 2016 op Utrecht Centraal is gebeurd.

Geschiedenis

Ligging van de stations in Amsterdam in 1936.

Bij de aanleg van de eerste spoorlijnen rond Amsterdam waren er verschillende spoorwegmaatschappijen, die elk hun eigen kopstation aanlegden: Station Willemspoort (1842) voor de lijn naar Haarlem en Station Oosterdok (1874) voor de lijn naar Amersfoort, beiden door HIJSM, en Station Weesperpoort (1843) voor de lijn naar Utrecht door de NRS.

Locatiekeuze

In 1864 vroeg Johan Thorbecke, op dat moment de minister van Binnenlandse Zaken, de Amsterdamse gemeenteraad om diens mening over een nieuw te bouwen Centraal Station in Amsterdam. Thorbecke noemde twee mogelijke locaties: de huidige (op een kunstmatig eiland in het Open Havenfront) en een andere in de buurt van het Leidseplein, nabij de voormalige Leidsepoort. Ook de Spoorlijn Den Helder - Amsterdam zou moeten worden aangesloten maar De Amsterdamse Kanaalmaatschappij zag een spoorbrug over het nieuwe Noordzeekanaal als een hindernis voor de scheepvaart en stelde voor deze spoorlijn vanaf Zaandam via Schellingwoude en langs de Oranjesluizen te laten lopen. De Kamer van Koophandel stelde een station voor in de buurt waar nu het Sarphatipark zich bevindt met als toegangsweg de te dempen Reguliersgracht. Deze beide plannen brachten hoge kosten met zich mee, een lang traject met bruggen over de Zaan, het Noordhollandsch Kanaal en het IJ bij de Oranjesluizen.

Thorbecke had zelf een voorkeur voor de optie bij het Open Havenfront. De gemeente echter niet, vooral omdat de entree van de stad op die manier afgesloten zou worden van het IJ door de nieuw te bouwen spoorlijn en station. Op 23 juni 1869 gaat de gemeenteraad uiteindelijk wel akkoord met de locatie aan het Open Havenfront: de spoorweg zou ook gunstig zijn voor de scheepvaart en het goederenstation zou worden gebouwd bij de Stadsrietlanden, zodat er minder land aangeplempt hoefde te worden. Op 23 juni 1869 werd de huidige locatie door de gemeenteraad goedgekeurd.

In afwachting van de bouw van het station werden al enkele spoorwerkzaamheden uitgevoerd. Zo werd aan de lijn naar Amersfoort in 1874 het Station Oosterdok geopend (vanaf 1880 ook voor de lijn naar Utrecht), en aan de lijn naar Haarlem in 1878 het Station Westerdok, dat het Station Willemspoort verving. In 1879 brandde het station Oosterdok af, en nam station Westerdok de functie over, met een verbindingsbaan over het middelste Stationseiland waar het Centraal Station in aanbouw was.

Ontwerp

Pierre Cuypers werd gekozen tot hoofdarchitect. Dolf van Gendt ontwierp het stationsgebouw L.J. Eijmer de stationskap.

Het station is het eerste station in Nederland dat door een bekende architect werd ontworpen. Daarvoor waren het vaak ingenieurs en minder befaamde architecten, maar de omgeving en aanzien van het te bouwen pand vroegen om een architect. Door de aanleg van de sporen en het station op drie kunstmatige eilanden in een deel van het IJ, werd het Open Havenfront afgesloten van open water, maar zo werd wel voorkomen dat de oude stad doorsneden werd met spoorlijnen.

Aan de oostzijde van het station is het Koningspaviljoen (tegenwoordig de Koninklijke wachtkamer) te vinden, compleet met inpandige parkeerplaats (oorspronkelijk voor een koets, nu voor een auto). Dit paviljoen bevat decoraties van de hand van Georg Sturm, met als thema het koningshuis en het gezag.

Cuypers benadrukte met de twee torens aan weerszijden van de kap dat het station een 'nieuwe stadspoort' was. Het stationsgebouw vertoont dan ook sterke gelijkenis met het in 1885 opgeleverde Rijksmuseum, dat door dezelfde architect aan de zuidzijde van de binnenstad is gebouwd. Het gebouw is door de socioloog Abram de Swaan omschreven als een Toffelemoons Koekelorium, vanwege alle luikjes en kleine raampjes die aan een klooster doen denken.

Bouw

Het station is gebouwd op drie aangeplempte eilanden in het IJ. Hiervoor werd zand gebruikt uit de duinen bij Velsen, dat vrijkwam bij het graven van het Noordzeekanaal. Net als veel andere gebouwen in Amsterdam werd het gebouwd op houten palen (8.687 stuks). Bij de bouw traden verzakkingen op, waardoor het werk enige jaren werd vertraagd. Op 15 oktober 1889 werd het station onder enorme publieke belangstelling geopend.

Cuypers ontwierp wel het gebouw, maar de overkapping van de perrons en de sporen viel buiten de opdracht. De eerste oplevering van het gebouw in oktober 1884 was dan ook zonder stationskap of perronkappen. De stationskap, bestaande uit 50 boogspanten en een overspanning van bijna 45 meter, werd ontworpen door L.J. Eijmer, civiel ingenieur bij de Staatsspoorwegen. Cuypers ontwierp wel de decoraties voor de spanten en de kopgevels. De stationskap werd uiteindelijk in oktober 1889 voltooid.

Uitbreidingen en vernieuwingen

Jaren 1920: tweede stationskap en verdubbeling aantal perrons

Tussen 1920 en 1925/1926 onderging het station een van zijn grootste uitbreidingen. Het aantal perrons werd bijna verdubbeld, onder meer door het tijdelijke houten vierde perron uit 1913 om te bouwen tot een definitief perron. Ook werden het vijfde en zesde perron toen gebouwd. Vooral het zesde perron was gebouwd met het oog op de afwikkeling van het goederenverkeer. Over de nieuwe perrons is een nieuwe stationskap gebouwd door Werkspoor, die in 1924 gereed kwam Onder het vijfde en zesde perron werden toen allerlei dienstruimten gebouwd ter afwikkeling van het goederenverkeer. De bebouwing heet het IJgebouw. De perrontunnels onder de drie toen reeds bestaande perrons zijn toen onder de nieuwe perrons doorgetrokken. Tussen de twee kappen bleven drie sporen niet overdekt.

In 1920 werd de Oostelijke vleugel (het lage eindgebouw) afgebroken en vervangen door 'De Oost', het voormalige pakketpostgebouw naar ontwerp van Cuypers' zoon Joseph.

Jaren 1950: verbouwing stationshal, tunnel stationsplein

Tussen 1953 en 1956 werd de stationshal verbouwd en gemoderniseerd naar een ontwerp van H.G.J. Schelling. Het 'orgel' met loketten werd vervangen door toen moderne plaatskaartenloketten. Voorts kwam er in 1955 een voetgangerstunnel vanaf het VVV-gebouwtje op het Stationsplein onder de rijweg voor het station door die uitkwam in de stationshal.

Jaren 1980: Metrostation onder stationsplein, grootschalige verbouwing station

In verband met de bouw van het eindstation van de eerste Amsterdamse metrolijn, onder het oostelijk deel van het stationsplein, werd de in 1955 gebouwde voetgangerstunnel naar het VVV-gebouw in 1980 gesloopt. De rijweg zou toen toch, in verband met een herinrichting van het stationsplein, vervallen. Het verwijderen van de rijweg die vlak voor het station liep was mogelijk door trams, bussen, taxi's en auto's voortaan vooraf naar de oostelijke óf de westelijke helft van het stationsplein te laten rijden. De voetgangers (onder meer de snel groeiende groep toeristen) konden voortaan veilig tussen deze twee verkeersstromen in lopen naar de enige oversteekplaats die het station en het stationsplein van het Damrak scheidde. Metroreizigers konden in het metrostation uit 1980 gebruik maken van een ruime voetgangerstunnel / kleine metrohal onder het stationsplein die uitkwam onder de oostelijke luifel van het stationsgebouw. Met verschillende (rol)trappen was daar zowel een verbinding naar een zijingang van de centrale stationshal als naar de oostelijke ingang van het station.

Tussen 1980 en 1984 zijn de centrale hal en middentunnel fors verbreed en gemoderniseerd door Articon, het voormalige ingenieursbureau van de NS, onder leiding van M.W. Markenhof.

De reden was dat de middentunnel al druk was, en dat uitbreiding nodig was door de openingen van de lijn naar Schiphol, Flevolijn, vernieuwde Zaanlijn (via de Hemtunnel) en de metro. De tunnel is verbreedt van 4,5 meter naar 18 meter en voorzien van roltrappen naar zowel oostelijke als westelijke richting. In het midden van de tunnel was er ter hoogte van de meeste perrons een trappenpartij en vide zodat er beter zicht was tussen perron en tunnel, iets dat in die tijd nieuw was in Nederland. Alleen bij de laatste twee perrons was de tunnel weer smaller en was daar ook geen vide en waren er ook geen roltrappen. De oost- en westtunnel werden gemoderniseerd, waarbij in de oosttunnel op verzoek van gehandicaptenorganisaties liften naar de perrons kwamen.

De loketten binnen- en buitenland werden naar de oost- respectievelijk westvleugel van het stationsgebouw verplaatst. Door de oost- en westvleugel geheel open te stellen voor publiek was het mogelijk om binnen het station naar alle drie de tunnels te lopen. Ook ontstond er zo meer ruimte in de centrale hal. De tunnels, de hal en de zijvleugels kregen toen een blauw-wit-zwarte mozaïekvloer.

Rond 1986 is gestart met de renovatie van de stationskappen die tot ongeveer 1994 duurde.

Vanaf 1989 pleitte de toenmalige grootste streekbusmaatschappij NZH daarbij voor een centraal ondergronds busstation op het stationseiland, onder meer vanwege de toenmalige versnippering van de diverse bushaltes over het stationsplein. Dit plan is niet doorgegaan.

Jaren 1990: Perronverlenging spoor 1 en 15B, derde stationskap

De drie stationskappen, vanaf de oostzijde gezien.

In het kader van Rail 21 werd tussen 1991 en 1996 het aantal reizigersperrons uitgebreid, ten koste van de goederenperrons, om zo ruimte te bieden aan meer treinen. In hetzelfde project werd de lijn richting Sloterdijk uitgebreid van vier naar zes sporen. Het spoor 1 (voormalig goederenspoor) werd in 1992 overkapt (ontwerp van Harry Reijnders) en verlengd, zodat het geschikt werd voor langere treinen zoals de Thalys, ook werd er in 1992 aan de straatzijde, met zicht op de internationale reizigers het huidige IBIS-hotel geopend. Na de ingebruikname werd het perron in de praktijk alleen gebruikt voor binnenlandse treinen naar Haarlem en verder.

In 1996-1997 werden de bestaande luifels over de perrons van spoor 8 en 10 vervangen door een nieuwe perronkap, de Middenkap, ontworpen door Jan Garvelink, architect bij Holland Railconsult. Deze kap is voltooid in juni 1997

Spoor 15, liggend aan een goederenperron uit 1924, werd vanaf 1973 ook door reizigerstreinen gebruikt. Het spoor werd tussen 1995 en 1998 verbouwd tot een doorgaand spoor zodat het richting het oosten voor treinen richting Almere/Hilversum geschikt werd. Hierbij werd aan de IJ-zijde een ruimere entree gemaakt, en werd de middentunnel bij de laatste twee perrons alsnog verbreed, waarbij het perron van spoor 13-14 ook roltrappen kreeg. Door de monumentale status van het station was het in de jaren '90 niet mogelijk om roltrappen te plaatsen naar spoor 15. Wel werd er een doorzichtige glaspartij geplaatst, waardoor een vrij uitzicht naar het IJ ontstond. Een gepland spoor 16 werd niet aangelegd.

In 1995 werd door de NS bij het Westerdok een nieuwe verkeersleidingspost in gebruik genomen.

Architect Rem Koolhaas was begin jaren '90 gevraagd om een vooruitstrevend plan te maken voor de achterzijde van het station, maar dit plan is niet doorgegaan.

Jaren 2000-2010: Masterplan Reizigersmachine/Stationseiland en Noord/Zuidlijn

Hoewel het plan Rail 21 werd opgeheven bij verzelfstandiging van de NS, was uitbreiding van het station nodig, onder andere door reizigersgroei vanwege de naar Leiden doorgetrokken Schiphollijn, groei van plaatsen aan de Flevolijn, de HSL Zuid, verdubbeling van de lijn naar Utrecht, en aanleg van de Noord/Zuid-lijn, die dwars onder het bestaande station door zou gaan. Ook moest het perron gereed gemaakt worden voor de komst van de OV-chipkaart.

Andere redenen voor deze plannen waren een uitbreiding van winkelaanbod (nodig als alternatieve inkomstenbron na verzelfstandiging van de NS ) en herontwikkeling van de IJ-oevers door de gemeente Amsterdam na afbouw van de havenactivieiten.

In 1997 werd door Benthem Crouwel het "Masterplan Reizigersmachine" gepresenteerd, en in 2005 het Masterplan Stationseiland, dat een aantal bestaande en nieuwe plannen voor zowel betere reizigersdoorvoer als herontwikkeling van het stationsgebied behelsde.

Een van de grootste onderdelen van het Masterplan was, naast de bouw van de Noord/Zuidlijn zelf onder het station, het grote project IJsei met de bouw van een autotunnel, een busstation met een grote boogkap, en een tweede stationshal met winkels, aan de achterzijde van het station waarmee de bouw van een busstation aan de voorzijde (en de ombouw van de Cuypershal tot winkelcentrum) vermeden kon worden. Aan de achterzijde van het station hield dit qua hoogteligging het volgende in: de bouw van een groot verhoogd centraal busstation IJzijde, uitgevoerd als lang perron, parallel aan, en op gelijke hoogte als de treinperrons. Met daaronder op straatniveau een tweede nieuwe stationshal (de IJhal). En met daaronder weer een nieuwe autotunnel, de Michiel de Ruijtertunnel die, parallel aan het station en de sporen, loopt onder de gehele lengte van de IJhal (en het daar weer bovenliggende busstation), zodat treinreizigers en pontgebruikers geen last meer hebben van autoverkeer aan de achterzijde van het station.

Verbreding westtunnel en verlenging sporen 10-15

De perronsporen 10-15 werden in verlengd naar het westen, waardoor de drukte in de westtunnel zou toenemen. Ook zou de middentunnel vanaf 2004 deels afgesloten worden voor de aanleg van de Noord/Zuidlijn. Daarom werd de westtunnel tussen 1998 en 2000 verbreed en gemoderniseerd. De meeste perrons kregen roltrappen (omhoog en omlaag, maar alleen richting de westzijde) en kwamen er winkels in de tunnel. De verbrede westtunnel werd op 18 september 2000 geopend. In 2006 zijn er liften geplaatst naar de perrons van sporen 4 t/m 14, in 2011 ook voor spoor 15. Deze liften zijn groter dan die in de oosttunnel en transparant. Bijzonderheid is dat ze deuren hebben aan de voorkant en de zijkant.

Door de verlenging van de perronsporen 10-15 (2000-2004) konden langere treinen langs de westelijke a-zijde van de perrons halteren, waardoor op de oostelijke b-zijde ruimte voor andere treinen beschikbaar kwam. Deze extra perroncapaciteit werd vanaf 2009 onder andere gebruikt voor nieuwe binnenlandse treindiensten en Eurostar op de HSL Zuid.

Noord/Zuidlijn

Zie Noord/Zuidlijn voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Vanaf 2003 werd gewerkt aan de bouw van het station voor de Noord/Zuidlijn. Omdat het station rijksmonument is, is een innovatieve bouwmethode gebruikt. De oude, houten funderingspalen zijn over een grote breedte verwijderd en vervangen door een betonnen tafelconstructie, waarna de grond eronder is afgegraven, de bouwput onder water gezet. Het stationstunnelelement van 140 meter lengte is vanaf het IJ ingevaren en afgezonken naar een diepte van 14 meter onder NAP. Hierna is de bouwput weer waterdicht gemaakt en werd aansluiting met de drie afzinkcaissons onder het stationsplein gemaakt. De ingebruikname van de lijn was op 22 juli 2018.

Metrohal stationsplein

In het kader van de Noord/Zuidlijn is de metrohal onder het stationsplein verbouwd. De eerste fase van de hal, met toegang naar de oostlijn en drie opgangen (met rolbanen en trappen) naar buiten is in 2011 geopend. Op 22 juli 2018 openden de twee toegangen tot de perrons van de Noord-Zuidlijn. Op 6 juni 2020 is de Cuyperstrap naar binnen in de stationshal geopend, en op 26 januari 2023 de toegang naar de fietsenstalling onder het Stationsplein. In deze hal bevind zich het kunstwerk Tulip Palepai, navigating the river of the world van Jennifer Tee en enkele winkels.

Busstation IJzijde

Zie Busstation Amsterdam Centraal voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

In 2003 werd begonnen met de bouw van het nieuwe hooggelegen Busstation IJzijde. Op 13 december 2009 werd het westelijk deel zonder overkapping in gebruik genomen. Op 6 mei 2014 werd de vierde stationskap voltooid met een officiële onthulling van de laatste letter: op de boogkap staat met zeer grote letters het woord amsterdam. Op 15 december 2014 werd het hele busstation officieel geopend. Het busstation verving de vijf oude busstations verspreid rond het Stationseiland, waarvan de laatste op 22 juli 2018 sloot. Tegelijk met dit project zijn de kades voor de IJ-veren en andere boten zijn gerenoveerd.

Michiel de Ruijtertunnel en IJhal

Onder het nieuwe busstation is ondergronds de Michiel de Ruijtertunnel aangelegd. Deze is op 13 juli 2015 geopend.

Stationshal IJzijde, de IJhal, met onder andere de nieuwste stationskap over het busstation

Op het maaiveld onder busstation en boven de De Ruijtertunnel is een nieuwe entree- en stationshal gebouwd. In deze IJhal is verbinding tussen de drie perron- en twee winkeltunnels, ruimte voor winkels en horeca, en de opgangen naar het busstation en de noordelijke entree naar de perrons van het metrostation van de Noord/Zuidlijn. Het ontwerp van de IJhal is van Wiel Arets Architects

Het westelijke deel van de IJhal is op 1 juni 2015 geopend, de gehele IJzijde van het station inclusief de oostelijke zijde van de IJhal op 15 juli 2016.

De gemeente Amsterdam heeft na voltooiing van dit project de IJboulevard verder ontwikkeld.

Renovatie en herinrichting middentunnel

Na het gereedkomen van de ruwbouw van de Noord/Zuidlijn rond 2011 werd de gerenoveerde en heringerichte middentunnel op 20 december 2013 heropend. De breedte van de tunnel is gelijk gebleven, er zijn er meer winkelruimtes aangebracht, maar de trappen die bij de verbreding in de jaren '80 in het midden van de tunnel zijn geplaatst zijn naar de oostzijde, waardoor alleen aan de westzijde nog roltrappen zijn. De toegang naar spoor 15 en de doorgang naar de IJhal zijn pas in de zomer van 2014 in gebruik genomen.

Cuyperspassage

Aan de westzijde van het station is de Cuyperspassage, een tunnel voor voetgangers en fietsers gebouwd. Deze tunnel ligt het verlengde van de Westelijke Toegangsbrug en verbindt de Martelaarsgracht met de De Ruijterkade. De cuyperspassage is ontworpen door de architectenbureaus Benthem Crouwel en Merk-X. De tunnel werd in 2013 opgeleverd, maar pas op 21 november 2015 geopend omdat de werkzaamheden aan de IJzijde nog niet eerder afgerond waren. Een wand van de tunnel is over de hele lengte bekleed met 46.000 wandtegeltjes waarop het Zeegezicht aan het IJ naar ontwerp van Irma Boom, gemaakt door Tegelfabriek Tichelaar in Makkum. Het ontwerp was niet vrij van controverse, omdat er een Rotterdams oorlogsschip op is te zien.

IJ-passage en Amstelpassage

IJ-passage bij dwarstunnel

In het stationsgebouw zijn in de periode 2015-2017 twee winkelpassages geopend: de IJ-passage en de Amstelpassage. Deze passages vormen extra verbindingen tussen het Damrak en het IJ. De IJ-passage ligt tussen de westtunnel en middentunnel, de Amstelpassage lag tussen de middentunnel en de oosttunnel. Deze passages zijn niet afgesloten door OV-chipkaart-poortjes en hebben geen verbindingen naar de perrons. Vanaf de IJ-passage is een dwarsverbinding naar de middentunnel ter hoogte van sporen 8-10. De passages zijn ontworpen door een combinatie van de architectenbureaus Benthem Crouwel, Powerhouse Company en Merk-X.

De IJ-passage is op 1 juni 2015 in gebruik genomen, samen met het westelijke deel van de IJhal. De Amstel-passage is op 16 augustus 2017 opengesteld, met op 7 september de feestelijke opening, en is op 17 maart 2023 gesloten, in de passage is vervolgens nieuwe Eurostar-terminal gebouwd.

Cuypersgebouw

De grote stationshal, tegenwoordig de zogenaamde 'Cuypershal', tussen hoofdentree en middentunnel, de tijdelijke tegels zijn in 2023 vervangen door permanente betegeling; november 2011.

Het originele stationsgebouw, het Cuypersgebouw, is in fasen gerenoveerd. De centrale hal, de Cuypershal, was vanaf 2 juni 2004 gesloten vanwege de aanleg van de Noord/Zuidlijn. Op 26 oktober 2011 zijn deze hal en de entree provisorisch weer opengesteld. In dezelfde tijd is de voorgevel deels gerestaureerd. Eind februari 2015 is de westvleugel van het gebouw na een renovatie weer opengesteld.

Op 11 mei 2017 zijn de nieuwe trappen vanuit de centrale hal naar het perron van spoor 2 perron en de gerenoveerde wachtkamer 3e klasse geopend. Door de nieuwe trappen is de horeca op de eerste verdieping te bereiken zonder te hoeven inchecken met de OV-chipkaart.

Tussen februari en najaar 2023 is de vloer van de Cuypershal en de Oostvleugel gerenoveerd, hierbij zijn de tijdelijke kunstof tegels in de centrale hal vervangen door nieuwe tegels.

Koninklijke wachtkamer

Het Koningspaviljoen.

Op 18 januari 2018 zijn aan de zijkanten van de entree van de Koninklijke wachtkamer van het Cuypersgebouw aan het stationsplein twee glazen puien onthuld zodat het mogelijk is om een deel van de binnenkant van deze monumentale ruimte te zien.

Ibis-hotel

Het Ibis-hotel naast perron 1 is in 2008 uitgebreid met een nieuw gebouw over sporen 1 tot en met 4. Daarbij is de overkapping van perron 1-2 deels verwijderd.

Jaren 2020: Na opening Noord/Zuidlijn

Cuyperstrap

Tussen 2018 en 2020 is in de centrale hal, de Cuypershal, een nieuwe tunnel met een (opgaande) roltrap en trap gebouwd naar de metrohal onder het stationsplein gebouwd. Deze Cuyperstrap is op 6 juli 2020 geopend.

Stationseiland

Het gebied aan de voorzijde van het station is tussen 2018 en 2022 grondig aangepakt op basis van het plan 'De Entree' van de gemeente Amsterdam. Doordat alle bushaltes verplaatst zijn naar het busstation IJzijde, kon de Prins Hendrikkade ter hoogte van het Centraal Station in juli 2018 worden afgesloten voor autoverkeer. Het Open Havenfront - het water voor het station - is vergroot door het deels afgraven van de Prins Hendrikkade met het vroegere Prins Hendrikplantsoen. Onder het open Havenfront is de Fietsenstalling Stationsplein gebouwd. De rondvaartboten kregen nieuwe steigers en kassahuisjes. Het gehele gebied rond het Stationseiland is na herbestrating het domein geworden van voetgangers, fietsers en trams.

Eurostar-terminal en sluiting van Amstelpassage

Sinds 4 april 2018 rijden treinen van Eurostar tussen Amsterdam en Londen. Omdat het Verenigd Koninkrijk buiten de Schengenzone ligt, moesten er douanefaciliteiten op het station komen. Hiertoe is in 2018 een tijdelijke terminal, ontworpen door Benthem Crouwel Architects, gebouwd op het oostelijke uiteinde van perron 15b. In deze terminal is de kaart- en grenscontrole. Door een lange aanlooptijd met betrekking tot het regelen van de douane is deze terminal pas op 26 oktober 2020 volledig in gebruik genomen. Deze tijdelijke terminal is op 15 juni 2024 weer gesloten.

Op 10 februari 2025 is een nieuwe terminal geopend op de plek waar tussen 2017 en 2023 de Amstel-passage zat. Deze terminal heeft een capaciteit voor 650 reizigers naar Londen, in plaats van 250 in de vorige terminal. De nieuwe terminal gaf tijdelijk toegang tot spoor 13 en geeft sinds 23 april 2025 toegang tot spoor 15.

Voordat de tijdelijke terminal open was, en tussen de sluiting van de tijdelijke en opening van de nieuwe, moesten reizigers naar Londen met een Eurostar naar Brussel reizen, om daar van de douane gebruik te maken.

Programma Hoogfrequent Spoor, Perrontunnels en stationsgebouw

In het kader van het Programma Hoogfrequent Spoor (PHS), met meer tienminutentreinen, vinden opnieuw ingrijpende verbouwingen plaats aan Amsterdam Centraal.

De vier perronloze middensporen (3, 6, 9 en 12) worden verwijderd, de naastgelegen perronsporen naar het midden verschoven en de perrons verbreed en verlengd. Het aantal doorgaande perronsporen wordt verminderd van tien naar negen, Het aantal wissels wordt sterk verminderd en er komt nieuwe beveiliging, waardoor treinen korter na elkaar kunnen gaan rijden.

De vijf verouderde stalen spoorbruggen uit 1917 en de in 1996 aangelegde betonnen spoorbrug aan de oostzijde van het station over de Oostertoegang worden vervangen. Bij de Dijksgracht is op 14 april 2025 een nieuwe Dive-under in gebruik genomen.

In 2030 moet volgens berekeningen van ProRail het station 275.000 reizigers per dag kunnen verwerken (voor de coronacrisis was dit 200.000 per dag). Het doel is dat treinen met een hogere frequentie kunnen gaan rijden, de kans op vertraging en hinder verlaagd wordt en dat er genoeg ruimte is voor groeiende reizigersstromen binnen het station.

Tijdens de uitvoering van het Programma Hoogfrequent Spoor zal ook de renovatie van het Cuypersgebouw worden afgerond.

De ingang van de westtunnel aan de centrumzijde was vanaf 25 september 2023 tot 2 juni 2025 afgesloten voor verbouwing. De hellingbaan die aan de stadszijde van deze tunnel zat en te steil was voor rolstoelgebruikers, is is vervangen door trappen aangevuld met een roltrap en een lift.

De Oosttunnel is sinds juni 2024 aan de IJzijde en vanaf september 2024 geheel gesloten, en zal worden verbreed en worden heringericht naar het voorbeeld van de Middentunnel.

ProRail voert deze grote verbouwing uit in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. In 2017 zijn ZJA (architect), Braaksma & Roos Architectenbureau (restauratie architect) en IGG (bouwkosten adviesbureau) aangesteld om het ontwerp te maken. Naast de technische eisen vanuit het PHS, hebben de architecten aangegeven prioriteit te geven aan het historische karakter van het station en de overzichtelijkheid voor de reiziger. Volgens planning zou het project in 2030 gereed zijn.

Lokaal vervoer

Tramstation

Zie Tramstation Amsterdam Centraal voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Het Centraal Station is al sinds de opening in 1889 (eind)halte voor vele tramlijnen. Aanvankelijk waren dat paardentrams, vanaf 1902 werden deze door elektrische trams vervangen. Ook nam het Stationsplein vanaf 1906 de rol van de Dam over als belangrijkste tramhalte in het centrum van Amsterdam.

De haltes zijn verspreid over het westelijke en het oostelijke deel van het Stationsplein. De trams die het station via de Nieuwezijds Voorburgwal richting het Leidseplein of de Rozengracht verlaten stoppen aan de westelijke haltes. De tram naar IJburg en de trams richting het Damrak hebben hun standplaats aan de oostelijke haltes.

Tramlus IJzijde

Sinds half oktober 2019 is er aan de De Ruijterkade, aan de noordoostzijde van het station, onder de opritten van het busstation, een extra keerlus voor de tram naar IJburg, die gebruikt wordt als de keerlus via het Stationsplein voor deze lijn niet beschikbaar is.

Metrostation

Zie Metrostation Amsterdam Centraal voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Aan de voorzijde van het Centraal Station is sinds 1980 een metrostation gelegen onder het Open Havenfront en het Stationsplein. De Amsterdamse metrolijnen 51, 53 en 54 hebben op dit kopstation hun eindpunt. Het station beschikt over een breed middenperron en het perron loopt met een boog in de richting van de Nieuwmarkt. De hoofdtoegang bevindt zich onder het Stationsplein, er is ook een entree aan de Prins Hendrikkade.

Op 22 juli 2018 werd het metrostation voor de Noord/Zuidlijn door metrolijn 52 in gebruik genomen. Dit heeft naast een verbinding met de metrohal onder het Stationsplein ook een toegang in de IJhal.

Busstation

Zie Busstation Amsterdam Centraal voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

In 1922 werd door de Gemeentetram Amsterdam, na een mislukte proef in 1908, de eerste buslijn ingesteld. In 1924 werden twee buslijnen van het centrum naar Amsterdam-Noord ingesteld en kregen een halte nabij het Stationsplein.

In 1931 werden de lijnen ingekort tot het Stationsplein en kregen daar hun standplaats. In 1932 verdwenen de lijnen naar Noord en werden ingekort tot Noord met aansluiting op de pont. Pas in 1938 verscheen weer een GTA-buslijn op het Stationsplein. Vanaf de jaren vijftig nam het aantal busdiensten sterk toe. Na de opening van de IJ-tunnel in 1968 kwamen er ook veel buslijnen vanaf Amsterdam-Noord naar het Amsterdamse Centraal Station.

Met de opening van de Noord/Zuidlijn in 2018 zijn veel buslijnen verdwenen, de resterende lijnen zijn verhuisd naar het nieuwe busstation aan de IJzijde.

IJ-veren

Zie Amsterdamse veren voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Aan de noordzijde van het Centraal Station, aan de De Ruijterkade, is het vertrekpunt van de IJ-veren naar drie locaties in Amsterdam-Noord.

Stationsfietsenstallingen, uitbreiding en nieuwbouw

Door onder meer de afronding van het project Stationseiland en de uitvoering van het plan de Entree heeft het station sinds 2023 twee inpandige fietsenstallingen en twee stationsfietsenstallingen rondom het station. Na de verplaatsing van zowel het autoverkeer als het busverkeer van het stationsplein naar de achterzijde van het station heeft de gemeente met de bouw van deze twee grote stationsfietsenstallingen bij het station, de grote hoeveelheid op straat geparkeerde fietsen rondom het station verminderd.

Fietsenstalling Stationsplein

De Fietsenstalling Stationsplein, de grootste fietsenstalling in Amsterdam, werd op 26 januari 2023 geopend bij het Centraal Station. De fietsenstalling is gelegen onder het water van het Open Havenfront, tussen het Stationsplein en de Prins Hendrikkade. De hoofdingang is ter hoogte van de Martelaarsgracht. De toegang van en naar het station is via de centrale metrohal. De stalling biedt plaats aan 7.000 fietsen. Er is geen plaats voor bakfietsen, fatbikes en scooters.

De bouw startte in de zomer van 2018 en werd na ruim vier jaar voltooid. In deze periode werd het water van het Open Havenfront weggepompt en een deel van de Prins Hendrikkade, met het vroegere Prins Hendrikplantsoen, afgegraven. In de bouwput werd de stalling gebouwd, waarna het water terugkeerde. Boven de stalling liggen nu steigers voor rondvaartboten.

Fietsenstalling IJboulevard

In maart 2021 startte de bouw van de nieuwe Fietsenstalling IJboulevard, die op 22 februari 2023 werd geopend. De stalling is aan de noordzijde van het station in het water van het IJ gebouwd, onder de nieuwe IJboulevard langs de De Ruijterkade (de bouw startte in maart 2021). Hier kunnen 4.000 fietsen worden gestald.

Fietsenstalling "De oost"

In gebouw "De Oost" is een fietsenstalling. In 2016 werd deze voor ongeveer een jaar gesloten worden voor een verbouwing en uitbreiding met een extra verdieping. Op 19 juli 2017 is de stalling heropend met ruimte voor 1.700 fietsen.

Tussen 2024 tot 2030 worden er ruim 8.500 fietsparkeerplekken gebouwd onder het oostelijke deel van het Centraal Station. Deze nieuwe stalling zal aansluiten op de, tussen 2024 en 2030, te verbreden Oosttunnel. Verder zal deze stalling aansluiten op de bestaande stalling in het stationsgebouwdeel De Oost aan het stationsplein.

Voormalige stallingen

Fietsflat

Sinds 2001 stond aan de westkant van het stationsplein de zogeheten 'Fietsflat' boven het water van het Open Havenfront. De Fietsflat was toentertijd een uitbreiding maar ook een alternatief voor fietsers aangezien er ruimte nodig was op het stationsplein voor de bouw van de Noord/Zuidlijn. In januari 2023 is de fietsflat gesloten. Na diverse pogingen om een nieuwe bestemming voor de fietsflat te vinden, besloot de gemeente in het voorjaar van 2025 definitief het bouwsel van beton en staal te slopen en af te voeren.

Fietsenstalling IJzijde

Aan de noordwestzijde van het station, naast de later geopende Cuyperspassage, is een nieuwe gelijknamige fietsenstalling gebouwd voor 1.300 fietsen, in dit deel van het stationsgebouw waren voorheen dienstruimten. Deze stalling, ook de noordweststalling genoemd, is op 2 mei 2016 geopend en in 2024 wer gesloten

Voorzieningen

Reizigersvoorzieningen

De loketten bevinden zich in de stationshal aan centrumzijde, ten westen van de westtunnel.

Op perron 2 aan de oostzijde zijn de lounge van NS International en betaalde toiletten.

De bagagekluizen bevinden zich buiten het station, in de voormalige fietsenstalling ten westen van de Cuyperspassage.

Er is fietsverhuur van OV-fiets in de fietsenstallingen in De Oost, de onderwater-fiestenstalling Stationsplein en de ondergrondse fietsenstalling IJboulevard.

Horeca- en winkelvoorzieningen

Perrons

Aan het lange perron langs spoor 2 zijn diverse zalen en faciliteiten bereikbaar. Er is een koninklijke wachtkamer en er zijn diverse restaurantzalen waarvan de decoratie en inrichting grotendeels bewaard zijn gebleven. Zo is er het zogenoemde '1ste klas'-restaurant met een klein terras op het perron.

Stationshal

In de stationshal bevinden zich aan de westzijde de loketten en een geldwisselkantoor van GWK Travelex en een kiosk. In de Cuypershal staat een stationspiano. Naar het oosten een pasfotohokje en een AH to go.

West- en middentunnel

In de west- en middentunnel zijn vooral winkels gericht op de reiziger gevestigd, zoals fastfood-restaurants en to-go-horeca.

IJhal

In de IJhal bevind zich het grootste winkelgebied van het station, met horeca, gemakswinkels en een op toeristen gerichte winkel en betaalde toiletten.

IJ-passage

IJ-passage bij dwarstunnel

In het stationsgebouw is een winkelpassage, de IJ-passage. Deze vormt een extra verbinding tussen het Damrak en het IJ, en ligt tussen de westtunnel en de middentunnel. Deze is niet afgesloten door OV-chipkaart-poortjes en heeft geen directe verbindingen naar de perrons, maar wel een dwarsverbinding met poortjes naar de middentunnel.

OV-chipkaart

Dit station heeft NS OV-chipkaart-poortjes. De poortjes zijn met ingang van 17 mei 2016 tussen 1.00 uur en 7.00 uur en sinds eind 2017 permanent gesloten. Voor overstappers zijn er NS-palen waar zij kunnen uit- en inchecken. Via de IJ-passage of Cuyperspassage kan men van het Stationsplein aan de stadszijde naar de IJzijde zonder door de poortjes te gaan.

Bestemmingen en routes

Treinen

Vanuit het Amsterdamse Centraal Station kan men per trein naar de meeste belangrijke bestemmingen in Nederland en het omliggende buitenland reizen. In de dienstregeling 2025 wordt het station door de volgende treinseries bediend:

Serie	Treinsoort	Route	Bijzonderheden
100 ICE 43	Intercity-Express (NS International)	Amsterdam Centraal – Utrecht Centraal – Arnhem Centraal – Oberhausen Hbf – Duisburg Hbf – Düsseldorf Hbf ] / [ Hannover Hbf – Minden (Westf) – Herford – Bielefeld Hbf – Gütersloh Hbf – Hamm (Westf) – Hagen Hbf – Wuppertal Hbf ] – Köln Hbf – Siegburg/Bonn – Frankfurt (Main) Flughafen Fernbahnhof – Mannheim Hbf – Karlsruhe Hbf – Offenburg – Freiburg (Breisgau) Hbf – Basel Bad Bf – Basel SBB	Eén keer per dag tussen Amsterdam en Basel.
120/220 ICE 78	Intercity-Express (NS International)	Amsterdam Centraal – Utrecht Centraal – Arnhem Centraal – Oberhausen Hbf – Duisburg Hbf – Düsseldorf Hbf – Köln Hbf – Frankfurt (Main) Flughafen Fernbahnhof – Frankfurt (Main) Hbf	Wordt aangevuld door de serie 100 / ICE 43.
ICE 140/240 ICE 77	ICE (NS International / DB Fernverkehr)	Amsterdam Centraal – Hilversum – Amersfoort Centraal – Apeldoorn – Deventer – Hengelo – Bad Bentheim – Rheine – Osnabrück Hbf – Bünde (Westf) – Hannover Hbf – Berlin-Spandau – Berlin Hbf – Berlin Ostbahnhof	Stopt niet in Almelo. Rijdt elke twee uur.
450	European Sleeper (European Sleeper)	Brussel-Zuid – Antwerpen-Centraal – Roosendaal – Rotterdam Centraal – Den Haag HS – Schiphol Airport – Amsterdam Centraal – Amersfoort Centraal – Deventer – Bad Bentheim – Berlin Hbf – Dresden Hbf – Praha hl.n.	Stopt 2-3x per week. Stopt richting Brussel niet op Schiphol Airport en Den Haag HS.
1400	Intercity (NS)	Utrecht Centraal – Amsterdam Centraal – Schiphol Airport – Den Haag HS – Rotterdam Centraal	Nachtnet. In beide richtingen stopt de eerste trein (in beide richtingen rond 1:30 uur) op Amsterdam Bijlmer ArenA. In de nacht van dinsdag op woensdag zijn er werkzaamheden aan de Westtak. Deze serie stopt dan niet op Schiphol Airport. Dat station wordt dan bediend door intercity 11400.
1500	Intercity (NS)	Amsterdam Centraal – Hilversum – Amersfoort Centraal – Apeldoorn – Deventer	Rijdt op werkdagen tijdens de spits van/naar Deventer. Tussen de spitsen is dat 1x per 2 uur. Rijdt in het weekend enkele ritten van/naar Deventer.
2100	Intercity (NS)	Amsterdam Centraal – Haarlem – Leiden Centraal – Den Haag Centraal	rijdt niet na 22.00 behalve op vrijdag en zaterdag
2200	Intercity (NS)	Amsterdam Centraal – Amsterdam Sloterdijk – Haarlem – Leiden Centraal – Den Haag HS – Delft – Schiedam Centrum – Rotterdam Centraal – Dordrecht – Roosendaal – Vlissingen	Rijdt op weekdagen overdag 1x/uur en vormt een halfuurdienst met series 2300 (tussen Amsterdam Centraal en Roosendaal) en 6500 (tussen Roosendaal en Vlissingen). 's Avonds en in het weekend rijdt deze serie 2x/uur.
2300	Intercity (NS)	Amsterdam Centraal – Amsterdam Sloterdijk – Haarlem – Leiden Centraal – Den Haag HS – Delft – Schiedam Centrum – Rotterdam Centraal – Dordrecht – Roosendaal – Vlissingen	Rijdt alleen op weekdagen overdag en rijdt 1x/uur. Vormt tussen Amsterdam Centraal en Roosendaal een halfuursdienst met serie 2200. 's Avonds en in het weekend rijdt serie 2200 2x/uur.
2600	Intercity (NS)	Almere Centrum – Amsterdam Centraal
2700	Intercity (NS)	Maastricht – Sittard – Roermond – Weert – Eindhoven Centraal – 's-Hertogenbosch – Utrecht Centraal – Amsterdam Centraal – Alkmaar – (Den Helder)	Rijdt van maandag t/m donderdag tot 20:00 uur tussen Alkmaar en Maastricht. Rijdt op vrijdag en in het weekend enkel tussen Alkmaar en Amsterdam Centraal. Tijdens de spits rijden 2 ritten in spitsrichting door van/naar Den Helder. Rijdt niet 's avonds na 20:00. Wordt na 20:00 uur, op vrijdag en in het weekend tussen Amsterdam Centraal en Maastricht vervangen door intercity 2900.
2900	Intercity (NS)	Enkhuizen – Hoorn – Amsterdam Centraal – Utrecht Centraal – 's-Hertogenbosch – Eindhoven Centraal – Weert – Roermond – Sittard – Maastricht	Rijdt van maandag t/m donderdag in de vroege ochtend en in de avonduren en rijdt van vrijdag t/m zondag de hele dag en vervangt dan Intercity 3900 tussen Enkhuizen en Amsterdam Centraal en intercity 2700 tussen Amsterdam Centraal en Maastricht.
12900	Intercity (NS)	Enkhuizen – Hoorn – Amsterdam Centraal	Stopt niet in Zaandam. Rijdt enkel eenmaal op de vroege zaterdagochtend en rijdt als IC door richting Nijmegen. Rijdt niet richting Enkhuizen
3000	Intercity (NS)	Nijmegen – Arnhem Centraal – Ede-Wageningen – Veenendaal-De Klomp – Driebergen-Zeist – Utrecht Centraal – Amsterdam Centraal – Zaandam – Alkmaar – Den Helder	Veenendaal-De Klomp wordt alleen na 19:00 bediend door deze serie.
3700	Intercity (NS)	Amsterdam Centraal – Purmerend – Hoorn – Enkhuizen	Stopt niet in Zaandam. Rijdt alleen in de spits in de spitsrichting, rijdt niet op vrijdag.
3900	Intercity (NS)	Enkhuizen – Hoorn – Amsterdam Centraal – Utrecht Centraal – 's-Hertogenbosch – Eindhoven Centraal – Weert – Roermond – Sittard – Heerlen	Stopt niet in Zaandam. Rijdt in de avonduren en van vrijdag t/m zondag de hele dag enkel tussen Eindhoven Centraal en Heerlen. Wordt in de avonduren en van vrijdag t/m zondag de hele dag vervangen door intercity 2900. Rijdt van maandag t/m donderdag in de avonduren enkel tussen Sittard en Heerlen en rijdt dan 1x/uur.
4000	Sprinter (NS)	Uitgeest – Zaandam – Amsterdam Centraal – Breukelen – Woerden – Gouda – Rotterdam Centraal
4600	Sprinter (NS)	Amsterdam Centraal – Weesp – Almere Centrum – Almere Buiten – Almere Oostvaarders	Rijdt niet na circa 20:00 uur, op zaterdag voor circa 9:00 uur en op zondag voor circa 10:00 uur.
4800	Sprinter (NS)	Amsterdam Centraal – Haarlem – Alkmaar – Hoorn	Rijdt vanaf 20:00 uur één keer per uur tussen Alkmaar en Hoorn.
14800	Sprinter (NS)	Uitgeest – Beverwijk – Haarlem – Amsterdam Centraal	Rijdt enkel eenmaal in de late vrijdag- en zaterdagavond en alleen richting Amsterdam Centraal.
5400	Sprinter (NS)	Amsterdam Centraal – Haarlem – Zandvoort aan Zee	Wordt 's avonds na 20:00 en in het weekend niet tussen Amsterdam Centraal en Haarlem v.v. gereden.
5800	Sprinter (NS)	Amersfoort Vathorst – Amersfoort Centraal – Hilversum – Weesp – Amsterdam Centraal	Rijdt in de vroege ochtend en na 22:30 uur niet tussen Amersfoort Vathorst en Amersfoort Centraal.
7400	Sprinter (NS)	Uitgeest – Zaandam – Amsterdam Centraal – Breukelen – Utrecht Centraal – Driebergen-Zeist	Rijdt alleen tijdens de brede spitsuren, waarbij net na de ochtendspits en net vóór de middagspits enkel tussen Uitgeest en Utrecht Centraal v.v. wordt gereden.
8100	Sprinter (NS)	Hoofddorp – Schiphol Airport – Amsterdam Sloterdijk – Amsterdam Centraal	Rijdt onder de formule Airport Sprinter.
8200	Sprinter (NS)	Hoofddorp – Schiphol Airport – Amsterdam Sloterdijk – Amsterdam Centraal	Rijdt onder de formule Airport Sprinter.
8300	Sprinter (NS)	Hoofddorp – Schiphol Airport – Amsterdam Sloterdijk – Amsterdam Centraal	Rijdt onder de formule Airport Sprinter. Rijdt niet na 21:00 uur.
8400	Sprinter (NS)	Hoofddorp – Schiphol Airport – Amsterdam Sloterdijk – Amsterdam Centraal	Rijdt onder de formule Airport Sprinter. Rijdt niet na 21:00 uur.
Eurostar 9100	Eurostar (Eurostar)	Amsterdam Centraal – Rotterdam Centraal – Brussel-Zuid – Lille-Europe – London St Pancras International
Eurostar 9300	Eurostar (Eurostar)	Amsterdam Centraal – Schiphol Airport – Rotterdam Centraal – Antwerpen-Centraal – Brussel-Zuid – Paris-Nord	Via HSL. Diverse ritten alleen tussen Amsterdam en Brussel.
Eurostar 9900	Eurostar (Eurostar)	Amsterdam Centraal – Schiphol Airport – Rotterdam Centraal – Antwerpen-Centraal – Brussel-Zuid – [ Aéroport Charles-de-Gaulle 2 TGV – Marne-la-Vallée - Chessy ] / [ Chambéry-Challes-les-Eaux – Albertville – Moûtiers - Salins - Brides-les-Bains – Aime-La Plagne – Landry – Bourg-Saint-Maurice ] / [ Valence-Rhône-Alpes-Sud TGV – Avignon TGV – Aix-en-Provence TGV – Marseille Saint-Charles ]	Via HSL. Marne-la-Vallée - Chessy 2 keer per dag. Bourg-Saint-Maurice 1 keer per week in de winter. Marseille Saint-Charles 1 keer per week in de zomer.
21460	Intercity (NS)	Amsterdam Centraal – Haarlem	Nachtnet. Rijdt tweemaal per dag in de nachten van vrijdag op zaterdag en zaterdag op zondag in beide richtingen.
21480	Intercity (NS)	Amsterdam Centraal – Alkmaar	Nachtnet. Rijdt tweemaal per dag in de nachten van vrijdag op zaterdag en zaterdag op zondag in beide richtingen.
Nachttrein 32710	Nachttrein (Arriva)	Maastricht – Eindhoven Centraal – 's-Hertogenbosch – Utrecht Centraal – Amsterdam Centraal – Schiphol Airport	Rijdt alleen in de nacht van vrijdag op zaterdag.
Nachttrein 32740	Nachttrein (Arriva)	Zwolle – Lelystad Centrum – Almere Centrum – Amsterdam Centraal – Schiphol Airport	Rijdt alleen in de nachten van vrijdag op zaterdag en zaterdag op zondag.
Nachttrein 32780	Nachttrein (Arriva)	Groningen – Assen – Zwolle – Lelystad Centrum – Almere Centrum – Amsterdam Centraal – Schiphol Airport	Rijdt alleen in de nacht van vrijdag op zaterdag.

Seizoenstreinen

Naast de dagelijkse internationale treinen zijn er ook seizoenstreinen die in de winter naar de Alpen rijden voor wintersporters. Voorbeelden zijn de Alpenexpress en de Krokusexpress. Deze treinen rijden in de winterperiode van Den Haag HS via Amsterdam naar verschillende bestemmingen in Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland, Frankrijk en Italië. In de winter rijdt Eurostar elke naar de skigebieden

Sporengebruik

Aan de perrons liggen respectievelijk sporen 1/2, 4/5, 7/8, 10/11, 13/14 en 15.

De toegang aan beide zijden van het station is via 6 sporen (2 per richting). Aan de westzijde zijn er drie richtingen die hun eigen sporen hebben:

• Haarlem
• Zaandam
• Schiphol

Alle richtingen komen langs het kruisstation Sloterdijk, waarbij de Schiphollijn de andere spoorlijnen bovenlangs kruist. Door diverse ongelijkvloerse kruisingen verderop kunnen de Schipholtreinen kruisingsvrij van elk perronspoor gebruikmaken.

Aan de oostzijde zijn er geen ongelijkvloerse kruisingen en zijn de richtingen:

• Amsterdam Amstel (2 sporen)
• Weesp (2 sporen)
• Opstelterrein Watergraafsmeer (2 sporen)

Vroeger werd het Centraal Station vooral gebruikt als een dubbel kopstation, waarbij bijna alle treinen keerden en er weinig doorgaande treinen waren. Om de capaciteit te vergroten en overstappen te vermijden zijn diverse treindiensten doorgaande diensten geworden. Alle doorgaande perronsporen worden functioneel in twee delen gebruikt. Hierdoor kunnen twee treinen tegelijkertijd van hetzelfde perronspoor gebruikmaken. Elk deel van het spoor is bereikbaar met behulp van wissels vanuit doorgaande sporen die niet aan een perron liggen. Alleen de heel lange treinen hebben een volledig perronspoor nodig.

Lokaal en regionaal vervoer

Hieronder een overzicht van metro-, tram- en buslijnen die Amsterdam Centraal aandoen. Alle buslijnen staan aan de noordzijde van het station.

Metrostation van de Oostlijn van de Amsterdamse metro.

Stationsplein met een van de in november 2011 geopende entrees van het metrostation.

Overzicht van het Stationsplein met trams; 1975.

De tramhaltes aan de oostzijde van het station en de haltes van de GVB-bussen.

Een bus aan de oostelijke standplaats in 2007.

Bussen aan de oostelijke standplaats in 2005.

Bus 311 naar Marken op het busplatform van Amsterdam Centraal; 26 april 2012.

Perron	Lijn	Route	Opmerkingen
Metro – GVB (concessie Amsterdam)
		Centraal Station – Amstelstation – Station Amsterdam Zuid – Isolatorweg
		Noord – Centraal Station – Rokin – De Pijp – Station RAI – Station Amsterdam Zuid
		Centraal Station – Amstelstation – Station Diemen Zuid – Gaasperplas
		Centraal Station – Amstelstation – Station Duivendrecht – Bijlmer ArenA – Holendrecht – Gein
Tram – GVB (concessie Amsterdam)
B	2	Centraal Station – Leidseplein – Hoofddorpplein – Nieuw Sloten
A	4	Centraal Station – Frederiksplein – Station RAI
B	12	Centraal Station – Leidseplein – Museumplein – De Pijp – Amstelstation
B	13	Centraal Station – Rozengracht – Mercatorplein – Slotermeer – Geuzenveld
A	14	Centraal Station – Rembrandtplein – Artis – Indische Buurt
B	17	Centraal Station – Rozengracht – Kinkerstraat – Osdorp Dijkgraafplein
C1	26	Centraal Station – Rietlandpark – Piet Heintunnel – IJburg
Bus – GVB (concessie Amsterdam) Perrons op busstation IJzijde
K	18	Centraal Station – Slotervaart
K	21	Centraal Station – Geuzenveld
C, J	22	Station Sloterdijk – Centraal Station – Muiderpoortstation
C	43	Centraal Station – Borneo-eiland
J	48	Centraal Station – Houthavens
K	N81	Centraal Station – Station Sloterdijk	nachtbus
D	N82	Centraal Station – Geuzenveld	nachtbus
D	N83	Centraal Station – Osdorp De Aker	nachtbus
K	N84	Centraal Station – Amstelveen	nachtbus
B	N85	Centraal Station – Amstelstation – Bijlmer ArenA – Gaasperdam	nachtbus
B	N86	Centraal Station (→ Leidseplein) – Wibautstraat – Bijlmer ArenA	nachtbus
B	N87	Centraal Station – Diemen – Gaasperplas – Bijlmer ArenA	nachtbus
K	N88	Centraal Station – Amsterdam Zuid – Nieuw Sloten	nachtbus
C	N89	Centraal Station – Indische Buurt – IJburg	nachtbus
C	N91	Centraal Station – Nieuwendam	nachtbus
C	N93	Centraal Station – Molenwijk	nachtbus
Bus – Connexxion (concessie Amstelland-Meerlanden)
J	N47	Amsterdam Centraal – Leidseplein – Zuid – Amstelveen Busstation – Uithoorn Busstation	R-net nachtbus
J	N57	Amsterdam Centraal – Leidseplein – Zuid – Amstelveen Busstation – Aalsmeer Busstation	R-net nachtbus
J	N97	Amsterdam Centraal – Leidseplein – Zuid – Schiphol – Hoofddorp – Nieuw-Vennep	R-net nachtbus
Bus – EBS (concessie Zaanstreek-Waterland)
M	305	Amsterdam Centraal – Ilpendam – Purmerend – De Rijp	R-net
A	314	Amsterdam Centraal – Monnickendam – Edam – Station Hoorn	R-net
A	316	Amsterdam Centraal – Monnickendam – Volendam – Edam Busstation	R-net
L	391	Amsterdam Centraal – Zaandam – Zaanse Schans	R-net
L	800	Amsterdam Centraal → Zaanse Schans → Edam → Volendam → Amsterdam Centraal	Toeristenlijn in één richting, tegengesteld aan lijn 801
M	801	Amsterdam Centraal → Volendam → Edam → Zaanse Schans → Amsterdam Centraal	Toeristenlijn in één richting, tegengesteld aan lijn 800
M	N06	Amsterdam Centraal – Ilpendam – Purmerend M.L. Kingweg	nachtbus
M	N07	Amsterdam Centraal – Ilpendam – Purmerend Korenstraat	nachtbus
A	N11	Amsterdam Centraal – Monnickendam – Marken	nachtbus
A	N14	Amsterdam Centraal – Monnickendam – Edam – Station Hoorn	nachtbus
L	N19	Amsterdam Centraal – Landsmeer – Oostzaan – Station Zaandam	nachtbus
L	N94	Amsterdam Centraal – Zaandam – Wormerveer – Station Krommenie-Assendelft	nachtbus
Bus – Keolis Nederland (concessie Busvervoer Almere)
L	N23	Amsterdam Centraal – Muiden – Station Almere Centrum	nightGo nachtbus

Ontwikkeling aantal reizigers

Het aantal door NS vervoerde reizigers (per gemiddelde werkdag) ontwikkelde zich sedert 2019 als volgt:

Jaar	Aantal reizigers
2019	213.035
2020	85.238
2021	86.202
2022	151.112
2023	178.501
2024	171.272

Trivia

• In Shenyang, China, staat een kopie van het station. Het is onderdeel van het pretpark Holland Dorp.
• Het een-na-langste perron in Nederland bevindt zich in Amsterdam Centraal: 695 meter. Het langste perron bevindt zich in station Sittard en is 5 meter langer: 700 meter.
• Architect Pierre Cuypers ontwierp ook het in 1885 geopende Amsterdamse Rijksmuseum, wat sterk op station Amsterdam Centraal lijkt.

Fotogalerij

• 
  De Oostertoegang, 1894.
• 
  Spoorviaduct over Oostertoegang en Oostelijke Doorvaart; 1895.
• 
  Staatsspoor-locomotieven op Amsterdam CS bij avond, geschilderd door Willem Laurens Bouwmeester
• 
  Oostzijde Centraal Station
• 
  Doorkijk onder de middenkap.
• 
  Thalys onder de noordelijke stationskap; 7 januari 2018.
• 
  Eurostar onder de noordelijke stationskap; 22 september 2020.
• 
  Het seinhuis onder de noordelijke stationskap in april 2004.
• 
  Detail van de zuidelijke overkapping.
• 
  Spoor 1: het excentrisch gelegen goederenspoor dat in 1992 tot reizigersperron is omgebouwd met nieuwe overkapping.
• 
  De voormalige Eurostarterminal op het zesde perron met spoor 15.
• 
  Toegang IJ-passage
• 
  Westzijde en middenstuk van voorgevel stationsgebouw (2023)
• 
  Westzijde van de voorgevel van het Centraal station in 2023
• 
  Het station vanuit het oosten. Rechts: 'De Oost', voormalig Pakketpostgebouw.
• 
  Het station gezien vanaf de Oudekerkstoren.
• 
  Het station gezien over het water van het Damrak.
• 
  ICE en Beneluxtrein ten oosten van het Centraal Station.
• 
  Stationsplein in 1895.
• 
  Centraal Station met op de voorgrond het Open Havenfront; 1897.
• 
  Luchtfoto van het Centraal Station in de jaren twintig. Luchtvaartafdeeling, 1920-1940.
• Bioscoopjournaal uit 1949. Het door Cuypers ontworpen Centraal Station te Amsterdam is 60 jaar geleden in gebruik genomen. Impressie van de gang van zaken op dit station.
• 
  Centraal Station en Noord-Zuid-Hollands Koffiehuis.
• 
  Het Centraal Station bij avond.
• 
  Gezicht op de sporen aan de oostzijde van het N.S.-station Amsterdam C.S. te Amsterdam, rechts de elektrische locomotief nr. 1142 (serie 1100) van de N.S. met rijtuigen en op de achtergrond de (toen nog) twee stationskappen; juli 1961.
• 
  De stationskap van ir. L.J. Eijmer, gezien vanaf perron 2b.
• 
  De tweede stationskap.
• 
  De derde stationskap, de middenkap.

Zie ook

• Stationseiland
• Stationsplein (Amsterdam)

Externe links

• Film over het nieuwe spoorwegviaduct tussen Amsterdam Centraal Station en Haarlemmerplein; 1923 - youtube.com
• Film over 60 jaar Amsterdam Centraal Station; 1949 - youtube.com
• De website van Amsterdam Centraal
• Station Amsterdam Centraal op Stationsweb
• Projectwebsite van het Stationseiland
• Het Centraal Station op de Beeldbank Amsterdam

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen

• Aan 't schipryk Y. Oude en jonge monumenten rond de historische oevers van het IJ. Open Monumentendag 1995. Gemeentelijk Bureau Monumentenzorg Amsterdam. ISBN 90-6274-090-1
• Centraal Station Amsterdam. Het paleis voor de reiziger. Auteur: Aart Oxenaar. Kleine Monumentenreeks, SDU uitgeverij, Den Haag, 1989. ISBN 90-12-06210-1
• Cultuurhistorische Waardestelling station Amsterdam Centraal. Auteurs: Miguel Loos - Bureau Spoorbouwmeester, Noor Scheltema - NS Stations en Roderick Jacobs - NS Stations. TAK Architecten Arnhem & Delft, 2015. Geraadpleegd op 28 februari 2024 op https://issuu.com/stationsnl/docs/waardestelling_station_amsterdam_ce
• Geschiedenis van het Amsterdamse Stationsplein. Auteur: Lydia Lansink. Amsterdamse Raad voor de Stedebouw, 1982. ISBN 90-70665-01-8
• Spoorwegarchitectuur in Nederland 1841-1938 (pagina's 99-110). Auteur: H. Romers; De Walburg Pers, Zutphen, 1981. ISBN 90-6011-366-7

---

Referenties

Mediabestanden

Zie de categorie Station Amsterdam Centraal van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Spoor-, metro- en tramlijnen

· ·

Amsterdamse tramlijnen

· ·

Metrolijn 51 (Ringlijn)

Centraal Station (NS) · Nieuwmarkt · Waterlooplein · Weesperplein · Wibautstraat · Amstelstation (NS) · Spaklerweg · Overamstel · Station RAI (NS) · Station Zuid (NS) · Amstelveenseweg · Henk Sneevlietweg · Heemstedestraat · Station Lelylaan (NS) · Postjesweg · Jan van Galenstraat · De Vlugtlaan · Station Sloterdijk (NS) · Isolatorweg

· ·

Metrolijn 52 (Noord/Zuidlijn)

Noord · Noorderpark · Centraal Station (NS) · Rokin · Vijzelgracht · De Pijp · Europaplein · Station Zuid (NS)

· ·

Metrolijn 53 (Gaasperplaslijn)

Centraal Station (NS) · Nieuwmarkt · Waterlooplein · Weesperplein · Wibautstraat · Amstelstation (NS) · Spaklerweg · Van der Madeweg · Venserpolder · Station Diemen Zuid (NS) · Verrijn Stuartweg · Ganzenhoef · Kraaiennest · Gaasperplas

· ·

Metrolijn 54 (Geinlijn)

Centraal Station (NS) · Nieuwmarkt · Waterlooplein · Weesperplein · Wibautstraat · Amstelstation (NS) · Spaklerweg · Van der Madeweg · Station Duivendrecht (NS) · Strandvliet · Station Bijlmer ArenA (NS) · Bullewijk · Holendrecht (NS) · Reigersbos · Gein

· ·

Spoorwegstations aan de spoorlijn Amsterdam – Haarlem – Rotterdam (Cursief: voormalig station)

−1: Amsterdam Centraal · −1: Amsterdam Westerdok · 0: Amsterdam Willemspoort · 0: Amsterdam d'Eenhonderd Roe · 3: Amsterdam Sloterdijk · 9: Halfweg-Zwanenburg · 14: Haarlem Spaarnwoude 17: Haarlem · 21: Heemstede-Aerdenhout · 25: Vogelenzang · 28: Hillegom · 30: Veenenburg · 32: Lisse · 36: Piet Gijzenbrug · 38: Voorhout · 41: Postbrug · 42: Warmond · 46: Leiden Centraal · 48: De Vink · 51: Voorschoten · 54: Statistiek · 57: Den Haag Mariahoeve · 59: Den Haag Laan van NOI · 61: Den Haag HS · 63: Den Haag Moerwijk · 65: Rijswijk · 69: Delft · 71: Delft Campus · 77: Kethel · 80: Schiedam Centrum · 82: Beukelsdijk · 84: Rotterdam Delftse Poort · 84: Rotterdam Centraal

· ·

Spoorwegstations aan de spoorlijn Den Helder – Amsterdam (Cursief: voormalig station)

0: Den Helder · 3: Den Helder Zuid · 4: Koegras · 8: Breezand · 12: Anna Paulowna · 16: Oudesluis · 21: Schagen · 24: Schagerwaard · 27: Zijdewind · 30: Noord Scharwoude · 35: Heerhugowaard · 38: St. Pancras · 40: Alkmaar Noord · 42: Alkmaar · 47: Heiloo · 49: Onze Lieve Vrouwe ter Nood · 54: Castricum · 58: Uitgeest · 61: Den Ham · 63: Krommenie-Assendelft · 65: Wormerveer · 68: Zaandijk Zaanse Schans · 69: Koog aan de Zaan · 71: Zaandam · 72: Noorder IJdijk · 73: Hembrug · 75: Amsterdam Petroleumhaven · 78: Spaarndammerdijk-Houthaven · 79: Amsterdam Sloterdijk · 80: Amsterdam Westerdok · 81: Amsterdam Centraal

· ·

Spoorwegstations aan de Oosterspoorweg (Cursief: voormalig station)

0: Amsterdam Centraal · 1: Oosterdok · 2: Kattenburgerbrug · 3: Sint Anthoniedijk · 4: Amsterdam Muiderpoort · 5: Amsterdam Science Park · 7: Diemen (Diemerbrug) · 8: Overweg langs de Diemen · 13: Weesp · 18: Keverdijksche Weg · 22: Naarden-Bussum · 23: Heerenstraat · 24: Bussum Zuid · 24: Grintweg Bussum - Hilversum · 26: Kraailooschenweg · 27: Hilversum Media Park · 28: Hilversum · 32: Zwarte Weg · 36: Baarn · 40: Groote Melmweg · 45: Amersfoort Centraal · 51: Hoevelaken · 55: Terschuur · 61: Barneveld-Voorthuizen · 68: Stroe · 75: Kootwijk · 78: Assel · 88: Apeldoorn · 91: Apeldoorn De Maten · 97: Klarenbeek · 101: Voorst-Empe · 104: Hoven · 106: Zutphen

· ·

Spoorwegstations aan de Rhijnspoorweg (Cursief: voormalig of toekomstig station)

0: Amsterdam Centraal · 1: Amsterdam Muiderpoort · 2: Amsterdam Weesperpoort · 3: Amsterdam Amstel · 4: Duivendrecht · 6: Amsterdam Arena (stadionhalte) · 6: Amsterdam Bijlmer ArenA · 9: Amsterdam Holendrecht · 11: Abcoude · 16: Vreeland · 19: Nieuwersluis-Loenen · 23: Breukelen · 28: Maarssen · 33: Utrecht Zuilen · 35: Utrecht Centraal · 37: Jeremiebrug · 37: Utrecht Vaartsche Rijn · 38: Houtenschepad · 39: Meerveldscheweg · 40: Vechten · 42: Bunnik · 47: Driebergen-Zeist · 50: Driebergen-Austerlitz · 53: Maarn (oud) · 54: Maarn · 57: Maarsbergen · 62: Heuvelsche Steeg · 68: Veenendaal-De Klomp · 75: Ede-Wageningen · 80: Buunderkamp · 84: Wolfheze · 88: Oosterbeek · 92: Arnhem Centraal · 93: Arnhem Velperpoort · 96: Fort Westervoort · 97: Oostzijde Brug · 98: Westervoort · 101: Duiven · 105: Groessen · 106: Zevenaar · 111: Babberich · 115: Elten

· ·

Spoorwegstations aan de Westtak Ringspoorbaan (Cursief: voormalig station)

0: Amsterdam Centraal · 3: Amsterdam Sloterdijk · 5: Amsterdam De Vlugtlaan · 7: Amsterdam Lelylaan · 11: Schiphol Airport

· ·

Spoorwegstations aan de HSL-Zuid / HSL 4

Amsterdam Centraal · Schiphol Airport · Rotterdam Centraal · (Breda) · Noorderkempen · Antwerpen-Centraal

· ·

Spoorwegstations in Noord-Holland

Alkmaar · -Noord · Amsterdam: -Amstel · -ArenA · -Bijlmer ArenA · -Centraal · -Holendrecht · -Lelylaan · -Muiderpoort · -RAI · -Science Park · -Sloterdijk · -Zuid · Anna Paulowna · Beverwijk · Bloemendaal · Bovenkarspel: -Flora · -Grootebroek · Bussum Zuid · Castricum · Den Helder · -Zuid · Diemen · -Zuid · Driehuis · Duivendrecht · Enkhuizen · Haarlem · -Spaarnwoude · Halfweg-Zwanenburg · Heemskerk · Heemstede-Aerdenhout · Heerhugowaard · Heiloo · Hilversum · -Media Park · -Sportpark · Hollandsche Rading · Hoofddorp · Hoogkarspel · Hoorn · -Kersenboogerd · Koog aan de Zaan · Krommenie-Assendelft · Naarden-Bussum · Nieuw Vennep · Obdam · Overveen · Purmerend · -Overwhere · -Weidevenne · Santpoort: -Noord · -Zuid · Schagen · Schiphol Airport · Uitgeest · Weesp · Wormerveer · Zaandam · -Kogerveld · Zaandijk Zaanse Schans · Zandvoort aan Zee

Stations van de Museumstoomtram Hoorn-Medemblik: Tramstation Hoorn · Zwaag · Wognum-Nibbixwoud · Twisk · Opperdoes · Medemblik

Voormalige stations: zie de lijst van voormalige spoorwegstations in Noord-Holland

Bibliografische informatie

• Gemeinsame Normdatei: 7709599-6
• Rijksmonument: 5681
• Virtual International Authority File: 248791324